Κληροδοσία προς νόμιμο μεριδούχο

Σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 1710, 1813, 1820, 1825 και 1828 ΑΚ δικαίωμα νόμιμης μοίρας στην κληρονομιά έχουν οι κατιόντες και οι γονείς του κληρονομουμένου, καθώς και ο επιζών σύζυγος, οι οποίοι θα καλούνταν ως εξ αδιαθέτου κληρονόμοι, κατά το ποσοστό δε της νόμιμης μοίρας ο μεριδούχος συντρέχει ως κληρονόμος.

Αναλυτικότερα, εκ του συνδυασμού των διατάξεων των άρθρων 1825, 1827 και 1829 ΑΚ συνάγεται ότι, σε περίπτωση που υφίσταται κληρονομικό δικαίωμα εκ διαθήκης, εκείνος που έχει δικαίωμα νόμιμης μοίρας στην κληρονομιά (μεριδούχος) δεν δεσμεύεται από το περιεχόμενο της διαθήκης κατά το μέρος που με αυτό αποκλείεται, περιορίζεται ή επιβαρύνεται η δική του νόμιμη μοίρα, η οποία (διαθήκη) κατά το μέρος αυτό είναι άκυρη.

Ο περιορισμός αυτός θεωρείται, κατά το παραπάνω μέρος, σαν να μη έχει γραφεί και ο μεριδούχος συντρέχει ως κληρονόμος με τους λοιπούς κληρονόμους και θα λάβει τα κληρονομιαία αντικείμενα κατά πλήρη κυριότητα μέχρι του ποσοστού της νόμιμης μοίρας του, το οποίο είναι το μισό της εξ αδιαθέτου μερίδας του (βλ. ΑΠ 1332/2019 ΧρΙΔ 2020, 124, ΕφΑιγ 10/2021 δημ. στη ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

Ο μεριδούχος μπορεί να ανατάξει το δικό του εκ του νόμου κληρονομικό δικαίωμα έναντι του εκ διαθήκης κληρονόμου του οποίου η εγκατάσταση περιορίζεται, κατόπιν αυτού, στο μέρος που δεν προσβάλει τη νόμιμη μοίρα του μεριδούχου.

Η αγωγή του μεριδούχου προς απόδοση της νόμιμης μοίρας, είτε εξολοκλήρου, είτε του ελλείποντος, κατά το ποσοστό της οποίας αυτός συντρέχει ως κληρονόμος, είναι η περί κλήρου αγωγή, η οποία απαιτεί, κατά το άρθρο 1871 ΑΚ, να κατακρατεί αντικείμενα της κληρονομιάς ο νομέας της κληρονομιάς, που αντιποιείται κληρονομικό δικαίωμα (βλ. ΑΠ 1440/2010 ΕλλΔνη 2011, 473, ΑΠ 150/2008 ΕλλΔνη 2009, 1058, ΕφΠειρ 262/2016 δημ. στη ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕφΑΘ 4181/2008 ΕλλΔνη 2009, 593). Ειδικότερα, με την αγωγή αυτή ο νόμιμος μεριδούχος δικαιούται να απαιτήσει από εκείνον που κατακρατεί αντικείμενα της κληρονομιάς την αναγνώριση του κληρονομικού δικαιώματος κατά το ποσοστό της νόμιμης μοίρας του και την υποχρέωση του εναγόμενου να του αποδώσει τα κατακρατούμενα από αυτόν κληρονομιαία πράγματα, τα οποία αντιστοιχούν είτε στο σύνολο του ποσοστού της νόμιμης μοίρας του εάν έχει παραλειφθεί εντελώς από την κληρονομιά είτε, σε περίπτωση μερικής παράλειψής του, στο ποσοστό που λείπει από τη νόμιμη μοίρα του προκειμένου να το συμπληρώσει