Οδηγία για την τήρηση της πολιτικής πολυφωνίας στις μη προεκλογικές περιόδους (οδηγία 2/2023)

Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης δημοσίευσε οδηγία με αντικείμενο την τήρηση από τους παρόχους μέσων επικοινωνίας και τους παρόχους ραδιοφωνικών υπηρεσιών των κανόνων της πολιτικής πολυφωνίας, όσον αφορά την προβολή των κομμάτων κατά τις μη προεκλογικές περιόδους (οδηγία 2/2023).

Σκοπός της οδηγίας είναι η συλλογή στοιχείων από τους παρόχους αφενός για τη σύνταξη της ετήσιας αναφοράς πολιτικής πολυφωνίας και αφετέρου για την διενέργεια του κατά περίπτωση ελέγχου τήρησης της πολιτικής πολυφωνίας. 

Στο πλαίσιο εξασφάλισης της αντικειμενικής (και πολιτικής) ενημέρωσης του κοινού και της εκπλήρωσης του δικαιώματός του για λήψη πληροφοριών, οι πάροχοι και οι προστηθέντες τους οφείλουν, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, να διερευνούν και να εντοπίζουν τις άξιες μετάδοσης πολιτικές ειδήσεις με κάθε πρόσφορο θεμιτό τρόπο. Αποτελεί, ωστόσο, συντακτική απόφαση κάθε παρόχου η επιλογή του τρόπου εκπλήρωσης της υποχρέωσής του για εξασφάλιση της αντικειμενικής και πολυφωνικής ενημέρωσης του κοινού, ώστε τα πολιτικά κόμματα να προβάλλονται κατά προσέγγιση ανάλογα με την κοινοβουλευτική τους δύναμη υπό την προϋπόθεση ύπαρξης άξιων μετάδοσης απόψεων και δραστηριοτήτων τους.

Ως τέτοιες άξιες μετάδοσης πολιτικές ειδήσεις νοούνται αυτές που αφορούν σε γεγονότα της πολιτικής επικαιρότητας που προκάλεσαν το δικαιολογημένο γενικό ενδιαφέρον, σε θέματα τρέχοντος δημοσίου πολιτικού διαλόγου, έντονης πολιτικής αντιπαράθεσης, μείζονος εθνικής ή διεθνούς πολιτικής σημασίας και, γενικότερα, σε πολιτικά ζητήματα για τα οποία το κοινό θα είχε εύλογο ενδιαφέρον να ενημερωθεί

Το ΕΣΡ, στο πλαίσιο ελέγχου τήρησης των αρχών της αντικειμενικότητας, της αμεροληψίας και της ισότιμης παρουσίασης των απόψεων, ειδήσεων και δραστηριοτήτων των πολιτικών κομμάτων απευθύνει στους παρόχους μέσων επικοινωνίας και στους παρόχους ραδιοφωνικών υπηρεσιών την κατωτέρω οδηγία: 

ΑΡΘΡΟ 1: ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Η παρούσα Οδηγία καταλαμβάνει τις ειδησεογραφικές εκπομπές (ήτοι τα δελτία ειδήσεων), καθώς και τις εκπομπές πολιτικού (και ευρύτερα ενημερωτικού) περιεχομένου, δηλαδή τις εκπομπές πολιτικού και κοινωνικού διαλόγου και προβληματισμού. Στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας εμπίπτουν επίσης οι ψυχαγωγικές και ποικίλης ύλης εκπομπές στον βαθμό που έχουν ενημερωτικό και πολιτικό περιεχόμενο.  

ΑΡΘΡΟ 2: ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ

Οι ρυθμίσεις της παρούσας αφορούν τη μη προεκλογική περίοδο. Κατά την προεκλογική περίοδο ισχύουν και εφαρμόζονται επιπροσθέτως ειδικές νομοθετικές ρυθμίσεις και διενεργείται από το ΕΣΡ ξεχωριστός έλεγχος των παρόχων μέσων επικοινωνίας και των παρόχων ραδιοφωνικών υπηρεσιών. 

ΑΡΘΡΟ 3: ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΕΛΕΓΧΟΥ

Αντικείμενο ελέγχου της παρούσας αποτελεί η προβολή, από τους παρόχους μέσων επικοινωνίας και τους παρόχους ραδιοφωνικών υπηρεσιών, των απόψεων και των δραστηριοτήτων των πολιτικών κομμάτων που εκπροσωπούνται στο Ελληνικό και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς και των ανεξάρτητων βουλευτών, είτε αυτές (οι απόψεις, ειδήσεις και δραστηριότητες) αφορούν την πολιτική αντιπαράθεση με άλλα κόμματα είτε αναφέρονται στην αυτοτελή δραστηριότητα κάθε κόμματος ξεχωριστά. Ο έλεγχος από το ΕΣΡ της τήρησης της αντικειμενικής ενημέρωσης μπορεί να επεκταθεί και στα εξωκοινοβουλευτικά κόμματα που έχουν ενεργό δράση στον δημόσιο βίο, κατά περίπτωση, αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν καταγγελίας. 

ΑΡΘΡΟ 4: ΥΠΟΧΡΕΟΙ ΠΑΡΟΧΟΙ 

1. Η παρούσα εφαρμόζεται: α) στους νομίμως λειτουργούντες ιδιωτικούς και δημόσιους τηλεοπτικούς σταθμούς εθνικής και περιφερειακής εμβέλειας ενημερωτικού περιεχομένου, β) στους παρόχους ραδιοφωνικών υπηρεσιών και γ) στους παρόχους οπτικοακουστικού περιεχομένου ενημερωτικού χαρακτήρα που μεταδίδουν το πρόγραμμά τους διαδικτυακά, εφόσον το ΕΣΡ έχει αρμοδιότητα ελέγχου αυτών.

2. Οι ανωτέρω πάροχοι υποχρεούνται να αποστέλλουν αρχεία στοιχείων πολιτικής πολυφωνίας σύμφωνα με τα κατωτέρω:   

α) Οι αδειοδοτηθέντες ιδιωτικοί και οι δημόσιοι τηλεοπτικοί σταθμοί ενημερωτικού περιεχομένου εθνικής εμβέλειας, θα αποστέλλουν στο ΕΣΡ σχετικά στοιχεία σε μηνιαία βάση, τα οποία θα χρησιμοποιούνται καταρχήν για τη σύνταξη της ετήσιας αναφοράς πολιτικής πολυφωνίας όσον αφορά το ποσοτικό τους σκέλος. Με βάση τα ίδια στοιχεία, θα διενεργείται κατόπιν σχετικής καταγγελίας ή απόφασης της Ολομέλειας του ΕΣΡ και ο κατά περίπτωση έλεγχος τήρησης των κανόνων πολιτικής πολυφωνίας κατά τα ειδικότερα αναφερόμενα στο άρθρο 6 της παρούσας και για ικανό χρονικό διάστημα ανάλογα με την πυκνότητα της πολιτικής επικαιρότητας. 

β) Οι υπόλοιποι πάροχοι θα αποστέλλουν, όταν τους ζητηθεί, στοιχεία για την διενέργεια (κατόπιν σχετικής καταγγελίας ή απόφασης της Ολομέλειας του ΕΣΡ) του κατά περίπτωση ελέγχου τήρησης των κανόνων της πολιτικής πολυφωνίας, κατά τα ειδικότερα αναφερόμενα στο άρθρο 6 της παρούσας. 

3. Η υποβολή των στοιχείων θα γίνεται με τη χρήση του επισυναπτόμενου στην παρούσα αρχείου excel που θα είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα του ΕΣΡ (www.esr.gr), το οποίο θα συμπληρώνεται και θα αποστέλλεται μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στη διεύθυνση polyfonia@esr.gr. Το αρχείο αυτό θα πρέπει να αποστέλλεται εντός της πρώτης εβδομάδας κάθε μήνα και τα στοιχεία θα αφορούν τον προηγούμενο της αποστολής μήνα. Η ονομασία του αρχείου θα πρέπει να αναφέρει το όνομα του παρόχου και την περίοδο στην οποία αφορούν τα στοιχεία (π.χ. ΠΑΡΟΧΟΣ, ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2023). 

ΑΡΘΡΟ 5: ΥΠΟΒΑΛΛΟΜΕΝΑ ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

1. Οι πάροχοι υποβάλλουν στο ΕΣΡ, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 4 της παρούσας, σε χωριστά φύλλα αρχείου excel, αναλυτικά στοιχεία για τον χρόνο προβολής των πολιτικών κομμάτων και των στελεχών τους σε όλες τις ειδησεογραφικές, ενημερωτικές και πολιτικές εκπομπές, καθώς και τις ψυχαγωγικές και ποικίλης ύλης εκπομπές στον βαθμό που έχουν ενημερωτικό και πολιτικό περιεχόμενο, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο επισυναπτόμενο αρχείο, καθώς και συγκεντρωτικά στοιχεία που αφορούν το σύνολο του χρόνου προβολής των κομμάτων και των πολιτικών στελεχών τους:  

α) σε όλα τα δελτία ειδήσεων και όλες τις ενημερωτικές και πολιτικές εκπομπές, καθώς και τις ψυχαγωγικές και ποικίλης ύλης εκπομπές στον βαθμό που έχουν ενημερωτικό και πολιτικό περιεχόμενο,

β) σε όλα τα δελτία ειδήσεων, 

γ) μόνο στα κεντρικά δελτία ειδήσεων. 

Για τον υπολογισμό του χρόνου προβολής των πολιτικών κομμάτων και των πολιτικών στελεχών τους λαμβάνονται υπόψη ιδίως:

α) η εμφάνιση/παρουσία, ομιλία, δήλωση, συνέντευξη πολιτικών στελεχών ή εκπροσώπων των πολιτικών κομμάτων ή η συμμετοχή σε οργανωμένες συζητήσεις,

β) η μετάδοση ανακοινώσεων, δελτίων τύπου και αποφάσεων πολιτικών στελεχών ή εκπροσώπων των πολιτικών κομμάτων,

γ) η με οποιονδήποτε άλλο τρόπο παρουσίαση ειδήσεων που αφορούν δραστηριότητες ή  απόψεις των πολιτικών κομμάτων ή των στελεχών τους ή άλλων εκπροσώπων τους.

2. Ο χρόνος προβολής του κυβερνητικού έργου θα υπολογίζεται χωριστά με τον ίδιο ως άνω τρόπο. Το κυβερνητικό έργο θα διαχωρίζεται από το έργο και τη δράση του κυβερνώντος κόμματος βάσει του θέματος, το οποίο θα παρουσιάζεται. 

3. Τα υποβαλλόμενα στοιχεία υπόκεινται από το αρμόδιο τμήμα του ΕΣΡ σε περιγραφική ανάλυση και έλεγχο αξιοπιστίας με την χρήση στατιστικού προγράμματος. Ο έλεγχος γίνεται δειγματοληπτικά σε κατάλληλο κατά περίπτωση ποσοστό. Με απόφαση της Ολομέλειας του ΕΣΡ ο ως άνω δειγματοληπτικός έλεγχος μπορεί να περιορίζεται σε μία κατάλληλη κατά περίπτωση χρονική περίοδο όταν αυτό απαιτείται για λόγους ταχύτητας και αποτελεσματικότητας. 

 ΑΡΘΡΟ 6: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΛΕΓΧΟΥ  

1. Ο κατά περίπτωση έλεγχος πολιτικής πολυφωνίας θα γίνεται για ικανό χρονικό διάστημα που θα ορίζεται μετά από απόφαση της Ολομέλειας και θα περιλαμβάνει έως και τέσσερα (4) στάδια. 

Α. Στο πρώτο στάδιο, θα χρησιμοποιείται καταρχάς το ποσοτικό κριτήριο (κριτήριο συνολικής χρονικής έκθεσης) και θα ελέγχεται εάν οι απόψεις και οι δραστηριότητες των κοινοβουλευτικών κομμάτων στο σύνολο των μεταδιδόμενων ειδησεογραφικών, ενημερωτικών και πολιτικών εκπομπών, καθώς και των ψυχαγωγικών και ποικίλης ύλης εκπομπών στον βαθμό που έχουν ενημερωτικό και πολιτικό περιεχόμενο, προβάλλονται από τον πάροχο σε ποσοστό που προσεγγίζει αυτό της κοινοβουλευτικής τους εκπροσώπησης. 

Β. Εάν τυχόν, μετά την ολοκλήρωση του υπό στοιχείο Α σταδίου ελέγχου, διαπιστώνεται σημαντική υποεκπροσώπηση κόμματος στο σύνολο των μεταδιδόμενων ειδησεογραφικών, ενημερωτικών και πολιτικών εκπομπών, καθώς και των ψυχαγωγικών και ποικίλης ύλης εκπομπών στον βαθμό που έχουν ενημερωτικό και πολιτικό περιεχόμενο, θα πραγματοποιείται ειδικότερος έλεγχος στις ειδησεογραφικές και μόνο εκπομπές του ελεγχόμενου παρόχου. Στόχος αυτού του ελέγχου είναι να κριθεί εάν η καταρχήν διαπιστωθείσα χρονική υποεκπροσώπηση του κόμματος στο συνολικό πρόγραμμα του παρόχου μπορεί ενδεχομένως να αντισταθμιστεί από μια επαρκή του εκπροσώπηση σε μια ειδικότερη κατηγορία εκπομπών, ήτοι τα δελτία ειδήσεων και ιδίως τα κεντρικά δελτία ειδήσεων, που συνιστούν, κατά την κοινή πείρα, βάσει των ειδικότερων ποιοτικών κριτηρίων τους (και συγκεκριμένα της φύσης και της θεματολογίας τους, του τρόπου οργάνωσης και παρουσίασης της ύλης τους, του είδους και του προφίλ του κοινού τους, της επαναλαμβανόμενης καθημερινής τους προβολής σε τακτούς και γενικώς σταθερούς χρόνους) την κυριότερη πηγή πληροφόρησης του κοινού, όσον αφορά την ενημέρωσή του για θέματα πολιτικής επικαιρότητας.

Γ. Εάν μετά την ολοκλήρωση των ανωτέρω υπό Α και Β σταδίων ελέγχου εξακολουθούν να υπάρχουν ενδείξεις πιθανής παραβίασης των κανόνων της πολιτικής πολυφωνίας, θα πραγματοποιείται στις ειδησεογραφικές, ενημερωτικές και πολιτικές εκπομπές, καθώς και στις ψυχαγωγικές και ποικίλης ύλης εκπομπές στον βαθμό που έχουν ενημερωτικό και πολιτικό περιεχόμενο, περαιτέρω (κατά περίπτωση) έλεγχος με τη συνεκτίμηση, πέραν των ανωτέρω υπό Β κριτηρίων, και πρόσθετων ποιοτικών κριτηρίων, όπως ιδίως της τηλεθέασης/ακροαματικότητας και της χρονικής ζώνης και ώρας μετάδοσης των ελεγχόμενων εκπομπών, του τρόπου μετάδοσης της είδησης (π.χ. ζωντανή φυσική παρουσία, ζωντανή τηλεφωνική συμμετοχή, μαγνητοσκοπημένη – μαγνητοφωνημένη δήλωση, κάρτα, ανακοίνωση/δελτίο τύπου, εκφώνηση/αναφορά/αφήγηση, συνέντευξη τύπου, διάγγελμα), της ιδιότητας των εμφανιζόμενων και αναφερόμενων πολιτικών προσώπων (π.χ. πρωθυπουργός, κυβερνητικό στέλεχος, επικεφαλής κόμματος, πρόεδρος κοινοβουλευτικής ομάδας, βουλευτής, άλλο στέλεχος), του είδους της συζήτησης (π.χ. συνέντευξη, συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, δημόσια συζήτηση (debate), του θέματος στο οποίο αφορά η μετάδοση (π.χ. κυβερνητικό έργο, οικονομικό, εξωτερική πολιτική, εργασιακό/ασφαλιστικό, υγεία, ενέργεια/περιβάλλον/μεταφορές, πολιτισμός, δικαιοσύνη, εκπαιδευτικό, θρησκευτικό, εσωτερικά θέματα, εσωκομματικά, κοινωνική ζωή («life-style») και του τρόπου/τόνου παρουσίασης της είδησης (θετικός, αρνητικός, ουδέτερος). Δεν θα πραγματοποιείται, ωστόσο, ο έλεγχος του σταδίου αυτού, όταν με την ολοκλήρωση των υπό Α και Β σταδίων ελέγχου, προκύπτει σαφώς ότι η υποεκπροσώπηση κόμματος είναι ποσοτικώς και ποιοτικώς τέτοιας έκτασης και έντασης, ώστε να καθίσταται εκ των πραγμάτων άνευ αντικειμένου κάθε προσπάθεια πιθανής αντιστάθμισης αυτής με τη χρήση πρόσθετων ποιοτικών κριτηρίων.   

Δ. Εάν μετά την ολοκλήρωση των ανωτέρω (κατά περίπτωση Α έως Β ή Α έως Γ) σταδίων ελέγχου εξακολουθούν να υφίστανται ενδείξεις πιθανής παραβίασης των κανόνων της πολιτικής πολυφωνίας κατά την ελεγχόμενη περίοδο, το ΕΣΡ, προκειμένου να διαμορφώσει πληρέστερη άποψη, θα ζητάει από τον πάροχο να αιτιολογήσει εγγράφως και εμπεριστατωμένα: α) ποια πολιτικά γεγονότα έκρινε ως άξια μετάδοσης για το συγκεκριμένο υποεκπροσωπούμενο κόμμα και β) γιατί τα άξια μετάδοσης γεγονότα του κόμματος αυτού δεν προβλήθηκαν, τόσο ποσοτικώς όσο και ποιοτικώς, με τρόπο που να αντιστοιχεί κατά προσέγγιση στην κοινοβουλευτική του εκπροσώπηση. Σε περίπτωση που ο έλεγχος της πολιτικής πολυφωνίας γίνεται κατόπιν καταγγελίας κόμματος, ο πάροχος θα πρέπει, πέραν των άλλων, να απαντά ειδικώς και στα όσα τυχόν αναφέρονται στην καταγγελία αυτή για τα άξια μετάδοσης γεγονότα που υπήρχαν για το συγκεκριμένο κόμμα και τα οποία έπρεπε να είχαν μεταδοθεί σε χρόνο και με τρόπο ανάλογο με την κοινοβουλευτική του εκπροσώπηση. 

2. Το ΕΣΡ, κατά περίπτωση και εφόσον κρίνεται σκόπιμο, θα εντοπίζει με τη χρήση κάθε πρόσφορου μέσου εάν, πέρα από τα γεγονότα που ο πάροχος έκρινε ως άξια μετάδοσης, υπήρχαν και άλλα τέτοια γεγονότα, τα οποία παραλείφθηκαν να μεταδοθούν από αυτόν. 

3. Τα ως άνω στάδια ελέγχου θα ακολουθούνται αναλογικά και σε περίπτωση καταγγελίας για σημαντική υπερεκπροσώπηση πολιτικού κόμματος σε σχέση με την κοινοβουλευτική του δύναμη. 

Πηγή: esr.gr