Αίτηση ασύλου που βασίζεται σε θρησκευτική μεταστροφή που λαμβάνει χώρα μετά την αναχώρηση από τη χώρα καταγωγής και ενωσιακό δίκαιο (απόφαση ΔΕΕ)

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 29.02.2024 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) έκρινε ότι μια αίτηση ασύλου που βασίζεται σε θρησκευτική μεταστροφή που λαμβάνει χώρα μετά την αναχώρηση από τη χώρα καταγωγής δεν μπορεί να απορριφθεί αυτόματα ως καταχρηστική.

Ιστορικό της υπόθεσης

Στις 3 Οκτωβρίου 2015, ο Ιρανός υπήκοος JF υπέβαλε ενώπιον της BFA αίτηση για παροχή διεθνούς προστασίας, ισχυριζόμενος ότι, αφενός, είχε υποβληθεί σε διαδικασία ανάκρισης από τις ιρανικές μυστικές υπηρεσίες κατά την άσκηση της επαγγελματικής του δραστηριότητας ως εκπαιδευτής σχολής οδηγών και, αφετέρου, ότι είχε υποστεί διώξεις ως φοιτητής λόγω επικρίσεών του σε βάρος μουσουλμάνου θρησκευτικού λειτουργού.

Εκτιμώντας ότι οι ισχυρισμοί αυτοί στερούνταν αξιοπιστίας, η BFA, με απόφαση της 7ης Ιουνίου 2017, απέρριψε την αίτηση και εξέδωσε εις βάρος του JF απόφαση επιστροφής. Με απόφαση της 3ης Ιανουαρίου 2018, η οποία κατέστη αμετάκλητη, το Bundesverwaltungsgericht (ομοσπονδιακό διοικητικό δικαστήριο, Αυστρία) απέρριψε ως αβάσιμη την προσφυγή του JF κατά της εν λόγω διοικητικής αποφάσεως.

Στις 26 Ιουνίου 2019, ο JF υπέβαλε μεταγενέστερη αίτηση, κατά την έννοια του άρθρου 2, στοιχείο ιζʹ, της οδηγίας 2013/32/ΕΕ [οδηγίας σχετικά με κοινές διαδικασίες για τη χορήγηση και ανάκληση του καθεστώτος διεθνούς προστασίας], υποστηρίζοντας ότι, εν τω μεταξύ, είχε ασπαστεί τον χριστιανισμό και διέτρεχε τον κίνδυνο να υποστεί διώξεις στη χώρα καταγωγής του. Με απόφαση της 24ης Ιουνίου 2020, η BFA αρνήθηκε να του αναγνωρίσει το καθεστώς πρόσφυγα στηριζόμενη στο άρθρο 3, παράγραφος 2, δεύτερη περίοδος, του Asylgesetz 2005, δεδομένου ότι ο προβαλλόμενος κίνδυνος διώξεως ανέκυψε επιτόπου και οφειλόταν σε ενέργειες του αιτούντος. Απεναντίας, η BFA διαπίστωσε ότι ο JF είχε αποδείξει κατά τρόπο αξιόπιστο ότι είχε ασπαστεί «εξ εσωτερικής βουλήσεως» τον χριστιανισμό στην Αυστρία, ότι εξασκούσε ενεργά την πίστη του και ότι, για τον λόγο αυτόν, διέτρεχε, σε περίπτωση επιστροφής στο Ιράν, τον κίνδυνο να διωχθεί ατομικώς. Υπό τις συνθήκες αυτές, η BFA αναγνώρισε στον JF το καθεστώς επικουρικής προστασίας καθώς και δικαίωμα προσωρινής διαμονής.

Με απόφαση της 29ης Σεπτεμβρίου 2020, το Bundesverwaltungsgericht (ομοσπονδιακό διοικητικό δικαστήριο) έκανε δεκτή την ένδικη προσφυγή του JF κατά της εν λόγω αποφάσεως. Το δικαστήριο αυτό έκρινε ότι, μολονότι, κατά την εξέταση μεταγενέστερης αίτησης για διεθνή προστασία, ο κίνδυνος δίωξης που οφείλεται σε περιστάσεις που ο αιτών προκάλεσε εσκεμμένως αποκλείει «καταρχήν» την αναγνώριση σε αυτόν του καθεστώτος πρόσφυγα, εντούτοις το συγκεκριμένο επίρρημα υποδηλώνει ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να αναγνωριστεί στον αιτούντα το εν λόγω καθεστώς, υπό την επιφύλαξη της υποχρέωσης που επιβάλλεται στην αρμόδια αρχή, βάσει του άρθρου 3, παράγραφος 2, δεύτερη περίοδος, του Asylgesetz 2005, να ελέγξει τυχόν συνδρομή περίπτωσης καταχρηστικότητας εκ μέρους του αιτούντος. Κατά το συγκεκριμένο δικαστήριο, από την απόφαση της BFA της 24ης Ιουνίου 2020 δεν προέκυπτε καμία ένδειξη περί καταχρηστικότητας εκ μέρους του JF. Επιπλέον, η έλλειψη στοιχείων τα οποία αποδεικνύουν ότι η μεταβολή του θρησκεύματος του JF αποτελούσε εκδήλωση και προέκταση πεποιθήσεως την οποία είχε ήδη στη χώρα καταγωγής του δεν αρκούσε, κατά το ίδιο δικαστήριο, ώστε να δικαιολογήσει άρνηση αναγνώρισης του καθεστώτος πρόσφυγα.

Η BFA άσκησε αναίρεση κατά της ανωτέρω αποφάσεως ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, ήτοι του Verwaltungsgerichtshof (Ανωτάτου Διοικητικού Δικαστηρίου, Αυστρία), υποστηρίζοντας ότι το γράμμα του άρθρου 3, παράγραφος 2, δεύτερη περίοδος, του Asylgesetz 2005 δεν επιτρέπει ερμηνεία υπό την έννοια ότι, στην περίπτωση μεταγενέστερης αίτησης για παροχή διεθνούς προστασίας με την οποία προβάλλεται κίνδυνος δίωξης που οφείλεται σε περιστάσεις που ανέκυψαν επιτόπου και προκλήθηκαν εσκεμμένως από τον αιτούντα, το μόνο που πρέπει να εξακριβωθεί είναι αν η επίκληση των περιστάσεων αυτών είναι καταχρηστική. Κατά την BFA, η εν λόγω διάταξη θεσπίζει ως γενικό κανόνα την άρνηση αναγνώρισης του καθεστώτος πρόσφυγα υπέρ αιτούντων οι οποίοι προκάλεσαν εσκεμμένως, στο κράτος μέλος υποδοχής, τις περιστάσεις στις οποίες οφείλεται ο προβαλλόμενος κίνδυνος δίωξης. Μοναδική εξαίρεση από τον συγκεκριμένο γενικό κανόνα προβλέπεται για την περίπτωση που οι επίμαχες δραστηριότητες είναι δραστηριότητες που επιτρέπονται στην Αυστρία και αποδεικνύεται ότι αποτελούν εκδήλωση και προέκταση πεποιθήσεων τις οποίες ο αιτών είχε ήδη στη χώρα καταγωγής του.

Το αιτούν δικαστήριο επισήμανε ότι, στον βαθμό που το άρθρο 3, παράγραφος 2, δεύτερη περίοδος, του Asylgesetz 2005 μεταφέρει στο αυστριακό δίκαιο το άρθρο 5, παράγραφος 3, της οδηγίας 2011/95/ΕΕ [οδηγίας σχετικά με τις απαιτήσεις για την αναγνώριση των υπηκόων τρίτων χωρών ή των απάτριδων ως δικαιούχων διεθνούς προστασίας, για ένα ενιαίο καθεστώς για τους πρόσφυγες ή για τα άτομα που δικαιούνται επικουρική προστασία και για το περιεχόμενο της παρεχόμενης προστασίας], η επίλυση της διαφοράς της κύριας δίκης εξαρτάται από την ερμηνεία της τελευταίας αυτής διάταξης.

Τόνισε συναφώς, αφενός, ότι, όσον αφορά τη φράση «[μ]ε την επιφύλαξη των διατάξεων της [Σ]ύμβασης της Γενεύης» που περιλαμβάνεται στην εν λόγω διάταξη, η έννοια του γερμανικού όρου «unbeschadet» («με την επιφύλαξη των») είναι αμφίσημη. Κατά την πρώτη έννοια του όρου αυτού, η Σύμβαση της Γενεύης πρέπει να τηρείται χωρίς κανέναν περιορισμό, ακόμη και αν πρόκειται για περίπτωση εμπίπτουσα στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 5, παράγραφος 3, της οδηγίας 2011/95/ΕΕ, ενώ, σύμφωνα με τη δεύτερη έννοια, τα κράτη μέλη μπορούν να θεσπίζουν τεκμήριο περί καταχρηστικότητας ως προς τις μεταγενέστερες αιτήσεις διεθνούς προστασίας που στηρίζονται σε «περιστάσεις που ο αιτών προκάλεσε εσκεμμένως μετά την αναχώρησή του από τη χώρα καταγωγής». Αφετέρου, το επίρρημα «καταρχήν» αποτελεί αόριστη έννοια, η συγκεκριμένη σημασία της οποίας δεν μπορεί να συναχθεί ούτε από το κείμενο της οδηγίας ούτε από τις αιτιολογικές της σκέψεις.

Υπό τις συνθήκες αυτές, το Verwaltungsgerichtshof (Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικό ερώτημα.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι το άρθρο 5, παράγραφος 3, της οδηγίας 2011/95/ΕΕ, αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία εξαρτά την αναγνώριση του καθεστώτος πρόσφυγα, όταν έχει υποβληθεί μεταγενέστερη αίτηση παροχής διεθνούς προστασίας, κατά την έννοια του άρθρου 2, στοιχείο ιζʹ, της οδηγίας 2013/32/ΕΕ, με την οποία προβάλλεται κίνδυνος δίωξης λόγω περιστάσεων που ο αιτών προκάλεσε εσκεμμένως μετά την αναχώρηση από τη χώρα καταγωγής του, από την προϋπόθεση ότι οι περιστάσεις αυτές αποτελούν εκδήλωση και προέκταση πεποιθήσεως του αιτούντος την οποία είχε ήδη στην εν λόγω χώρα.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA