Ιθαγένεια της Ένωσης: Μπορούν τα κράτη μέλη να παρεκκλίνουν από το παράγωγο δικαίωμα διαμονής που απορρέει από το άρθρο 20 ΣΛΕΕ; (απόφαση Δικαστηρίου ΕΕ)

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 25.04.2024 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) έκρινε ότι η ανάκληση, βάσει διαβαθμισμένων πληροφοριών, της άδειας διαμονής υπηκόου τρίτης χώρας που ανατρέφει τέκνο, το οποίο είναι πολίτης της Ένωσης, πρέπει να υπόκειται σε αποτελεσματική προσφυγή.

Ιστορικό της υπόθεσης

Δύο υπήκοοι τρίτων χωρών, τουρκικής και νιγηριανής υπηκοότητας αντίστοιχα, διέμεναν νόμιμα στην Ουγγαρία επί σειρά ετών. Ο ένας εξ αυτών είναι παντρεμένος με Ούγγρο υπήκοο, με την οποία ανατρέφει το παιδί τους ηλικίας ουγγρικής ιθαγένειας. Ο άλλος ζει με την Ούγγρη σύντροφό του και τα δύο τους παιδιά, τα οποία έχουν επίσης ουγγρική ιθαγένεια.

Το 2020 και το 2021, η υπηρεσία προστασίας του Συντάγματος (Ουγγαρία) δήλωσε, με δύο μη αιτιολογημένες γνωμοδοτήσεις, ότι η παρουσία των εν λόγω προσώπων στην Ουγγαρία ήταν αντίθετη προς την εθνική ασφάλεια. Η εν λόγω υπηρεσία χαρακτήρισε επίσης ως εμπιστευτικές τις πληροφορίες στις οποίες στηρίχθηκε για να εκδώσει τις εν λόγω γνωμοδοτήσεις.

Κατά συνέπεια, η εθνική αστυνομική αρχή μετανάστευσης υποχρεώθηκε να ανακαλέσει την κάρτα μόνιμης διαμονής της από το πρώτο πρόσωπο, διατάσσοντάς το παράλληλα να εγκαταλείψει το ουγγρικό έδαφος. Υποχρέωθηκε επίσης να απορρίψει την αίτηση για εθνική άδεια εγκατάστασης που υπέβαλε το δεύτερο πρόσωπο. Ούτε η αρχή αυτή ούτε οι ενδιαφερόμενοι είχαν πρόσβαση στις εμπιστευτικές πληροφορίες στις οποίες βασίστηκαν οι αρχικές γνωμοδοτήσεις.

Κατά την εκδίκαση των προσφυγών που άσκησε καθένα από τα δύο πρόσωπα κατά των αντίστοιχων αποφάσεων της εθνικής γενικής αστυνομικής διεύθυνσης αλλοδαπών, το δικαστήριο του Szeged (Ουγγαρία) ρώτησε το Δικαστήριο αν η ουγγρική νομοθεσία είναι συμβατή με το δίκαιο της ΕΕ.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο, κατ' αρχάς, επισήμανε ότι οι αρχές κράτους μέλους δεν μπορούν να ανακαλέσουν άδεια διαμονής από μέλος της οικογένειας πολίτη της Ένωσης ή να αρνηθούν να εκδώσουν την άδεια αυτή στο εν λόγω μέλος της οικογένειας χωρίς προηγουμένως να εξετάσουν αν υφίσταται σχέση εξάρτησης μεταξύ του εν λόγω οικογενειακού μέλους και του προσώπου της Ένωσης που θα υποχρέωνε τον τελευταίο να εγκαταλείψει το έδαφος της Ένωσης προκειμένου να συνοδεύσει το μέλος της οικογένειάς του σε τρίτη χώρα.

Ακολούθως, το Δικαστήριο θεώρησε ότι το δίκαιο της Ένωσης απαγορεύει νομοθεσία που απαιτεί από τις εθνικές αρχές να ανακαλέσουν την άδεια διαμονής σε μέλος της οικογένειας πολίτη της Ένωσης ή να αρνηθούν να εκδώσουν τέτοια άδεια διαμονής στο εν λόγω μέλος της οικογένειας για λόγο εθνικής ασφάλειας βάσει μη αιτιολογημένης δεσμευτικής γνώμης εκδοθείσας από όργανο επιφορτισμένο με εξειδικευμένα καθήκοντα συνδεόμενα με την εθνική ασφάλεια, χωρίς να εξετάζουν οι εν λόγω εθνικές αρχές ενδελεχώς το σύνολο των ατομικών περιστάσεων και τη συμφωνία της εν λόγω απόφασης περί ανάκλησης ή άρνησης προς την αρχή της αναλογικότητας.

Τέλος, εθνική νομοθεσία αντίκειται στο δίκαιο της Ένωσης όταν εμποδίζει μέλος της οικογένειας πολίτη της Ένωσης του οποίου, βάσει εμπιστευτικών πληροφοριών, έχει αφαιρεθεί η άδεια διαμονής ή του έχει απορριφθεί η άδεια αυτή, ενώ δεν του γνωστοποιείται ούτε καν το ουσιώδες περιεχόμενο των λόγων επί των οποίων στηρίζεται μια τέτοια απόφαση και δεν δύναται, εν πάση περιπτώσει, να χρησιμοποιήσει, στο πλαίσιο της διοικητικής ή της ένδικης διαδικασίας, τις πληροφορίες στις οποίες μπόρεσε ενδεχομένως να αποκτήσει πρόσβαση. Ωστόσο, το δίκαιο της Ένωσης δεν απαιτεί ένα δικαστήριο που έχει δικαιοδοσία σε θέματα διαμονής να έχει την αρμοδιότητα να ελέγχει τη νομιμότητα της διαβάθμισης των πληροφοριών καθώς και να επιτρέπει την πρόσβαση του ενδιαφερομένου στο σύνολο των εν λόγω πληροφοριών.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA