Κληρονομία με το Ευεργέτημα της Απογραφής

Σύμφωνα με το άρθρο 1902 παρ. 1 ΑΚ, όσο ο κληρονόμος έχει το δικαίωμα να αποποιηθεί την κληρονομιά, μπορεί να δηλώσει ότι την αποδέχεται με το ευεργέτημα της απογραφής.

Η δήλωση γίνεται στον γραμματέα του δικαστηρίου ης κληρονομιάς. Σύμφωνα με το άρθρο 838 ΚΠολΔ ο ειρηνοδίκης, με αίτηση όποιου έχει έννομο συμφέρον ή και αυτεπαγγέλτως, μπορεί να διατάξει να γίνει απογραφή των πραγμάτων για να αποτραπεί κίνδυνος. Αρμόδιος είναι ο ειρηνοδίκης της περιφέρειας που βρίσκονται τα πράγματα.

Η απογραφή γίνεται από συμβολαιογράφο ο οποίος ορίζεται με την απόφαση που τη διατάζει. Αν κωλύεται ο συμβολαιογράφος, την απογραφή ενεργεί νόμιμος αναπληρωτής του.

Σε περίπτωση κληρονομιάς, όταν πρόκειται να απογραφούν πράγματα ευρισκόμενα σε περισσότερες περιφέρειες, ο Συμβολαιογράφος μπορεί να ζητήσει τη μεταφορά των κινητών και την εκτίμηση των ακινήτων από του πραγματογνώμονες, για να περιληφθούν τα στοιχεία αυτά στην ίδια απογραφή, ένεκα της ενότητας της απογραφικής διαδικασίας και προς οικονομία χρόνου και δαπάνης και προκειμένου να μην προστίθεται στον εξ απογραφή κληρονόμο μεγαλύτερο βάρος από αυτό που ήδη έχει αποκτήσει από την επιβαλλόμενη από το νόμο υποχρέωσή του για απογραφή.

Σε τέτοια περίπτωση (κληρονομιαίων πραγμάτων σε περισσότερες περιφέρειες), μπορεί να διατάξει την απογραφή ο Ειρηνοδίκης της περιφέρειας που βρίσκεται ένα από τα πράγματα. Ο ειρηνοδίκης που διατάζει την απογραφή ορίζει και δύο πραγματογνώμονες για να εκτιμήσουν τα αντικείμενα τα οποία θα απογραφούν.

Αν οι διάδικοι που είναι παρόντες στη συζήτηση υποδείξουν από κοινού συμβολαιογράφο και πραγματογνώμονες, ο ειρηνοδίκης ορίζει αυτούς που υποδείχθηκαν, εκτός αν συντρέχουν σοβαροί λόγοι να μην οριστούν αυτοί. Περαιτέρω, η απογραφή πραγμάτων, η οποία αποβλέπει στην επακριβή βεβαίωση της υπάρξεως ή της καταστάσεως των απογραφόμενων πραγμάτων με τέτοιο τρόπο ώστε να μην είναι δυνατή η αμφισβήτηση της υπάρξεως ή η απόκρυψής τους, διακρίνεται σε δικαστική και εξώδικη.

Η δικαστική απογραφή είτε επιβάλλεται ευθέως εκ του νόμου, είτε διατάσσεται προς αποτροπή κινδύνου. Όταν η απογραφή επιτάσσεται από διάταξη του ουσιαστικού δικαίου, δεν είναι απαραίτητη η συνδρομή του όρου της αποτροπής κινδύνου για την ενέργειά της.

Η απογραφή της κληρονομιάς η οποία επιβάλλεται ρητά από το νόμο (άρθρο 1903 ΑΚ) στον κληρονόμο ο οποίος αποδέχθηκε με το ευεργέτημα της απογραφής, είναι δικαστική απογραφή φέρει δε τον χαρακτήρα ρυθμιστικού μέτρου το οποίο λαμβάνεται κατά τις διατάξεις της εκούσιας δικαιοδοσίας και κατά το άρθρο 838 ΚΠολΔ, χωρίς να απαιτείται η συνδρομή του όρου της αποτροπής κινδύνου.

Η απογραφή αυτή πρέπει να γίνει και να ολοκληρωθεί μέσα σε αποκλειστική προθεσμία τεσσάρων μηνών από την με το ευεργέτημα της απογραφής δήλωση της επαχθείσας κληρονομίας ή προκειμένου περί ανηλίκων και λοιπών προσώπων ανικάνων ή περιορισμένα ικανών για δικαιοπραξία μέσα σε ένα έτος από τότε που τα πρόσωπα αυτά έγιναν απεριόριστα ικανά . Η προθεσμία για τη διενέργεια της απογραφής αναστέλλεται, κατά τη ορθότερη άποψη, για όσους λόγους και η παραγραφή (βλ. άρθρο 255επ. ΑΚ), και τούτο διότι η φύση της προθεσμίας, το σταθερό σημείο έναρξής της (η δήλωση προς τον Γραμματέα του Δικαστηρίου) και ο σκοπός που επιδιώκει, δεν καθιστούν ασυμβίβαστη την εφαρμογή των διατάξεων της παράτασης και αναστολής της παραγραφής και ειδικότερα αυτής του άρθρου 279 ΑΚ (βλ. ΕιρΠειρ 72/2010).

Έτσι, γίνεται δεκτό ότι συνιστά λόγο ανωτέρας βίας που αναστέλλει τη συμπλήρωση της προαναφερόμενης προθεσμίας προς απογραφή, ο χρόνος που μεσολαβεί από τότε που ο αποδεχόμενος την επαχθείσα σε αυτόν κληρονομιά με το ευεργέτημα της απογραφής, υπέβαλε στο Δικαστήριο σχετική αίτηση προκειμένου να διαταχθεί η κατά τα ανωτέρω απογραφή μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης του Δικαστηρίου.