Αποτελεί, σύμφωνα με το ν. 3090/2002 (Α΄329), ειδική υπηρεσία, η οποία υπάγεται απευθείας στον Γενικό Γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου. Για την επίτευξη των στόχων της γενικής σωφρονιστικής πολιτικής της χώρας, το Σώμα Επιθεώρησης και Ελέγχου των Καταστημάτων Κράτησης προβαίνει ιδίως:
α) στη διενέργεια τακτικών και έκτακτων ελέγχων οποιαδήποτε ημέρα και ώρα για τη διαπίστωση των συνθηκών κράτησης, της ευταξίας και της τήρησης των μέτρων ασφάλειας στα Καταστήματα Κράτησης, της εφαρμογής των διατάξεων του Σωφρονιστικού Κώδικα και των κανονισμών λειτουργίας των Καταστημάτων αυτών, καθώς και των σχετικών εγκυκλίων οδηγιών που αφορούν τη λειτουργία των Καταστημάτων Κράτησης,
β) στη διερεύνηση και διακρίβωση των εγκλημάτων που διώκονται αυτεπαγγέλτως και διαπράττονται στους χώρους των Καταστημάτων Κράτησης σε όλη την Επικράτεια και προς τούτο, εκτός των άλλων, συλλέγει, αξιολογεί και αξιοποιεί πληροφορίες και στοιχεία που περιέρχονται με οποιονδήποτε τρόπο σε αυτό.
