Απελευθέρωση Αγοράς Παροχής Λιμενικών Υπηρεσιών και Kανονισμός 352/2017

Τη μεγάλη σημασία των λιμένων ως κινητήρια δύναμη της οικονομίας και γενικά της ευημερίας μίας χώρας δε μπορεί να την αμφισβητήσει κανείς. Οι κατάλληλες λιμενικές υποδομές, το αποτελεσματικό επίπεδο εξυπηρέτησης, η ύπαρξη υγιούς ανταγωνισμού, αποτελούν μοχλό ανάπτυξης ζωτικής σημασίας. Γιαυτό και η Ευρωπαϊκή Ένωση τους θεωρεί βασικά σημεία για την ανταγωνιστικότητα, τη βελτίωση της εφοδιαστικής ροής και τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου διευρωπαικού συστήματος μεταφορών, ενσωματώνοντάς τους κατ’ αυτόν τον τροπο στην ενιαία εσωτερική αγορά και δημιουργώντας ταυτόχρονα κλίμα περισσότερο ελκυστικό στις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις.

Στα πλαίσια αυτά, και λαμβάνοντας, ως εκ τούτου, υπόψη τις αποκλίσεις στα εθνικά συστήματα λειτουργίας του καθεστώτος παροχής λιμενικών υπηρεσιών, των οποίων οι διαφορές μπορεί να προκαλέσουν τροχοπέδη στη δημιουργίας, μιας απελευθερωμένης και ελκυστικής ενιαίας εσωτερικής αγοράς, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και Κοινοβούλιο, ψήφισε τον Kανονισμό 352/20171, που ετέθη σε ισχύ τον Μάρτιο του 2019 για τη θέσπιση πλαισίου όσον αφορά στην παροχή λιμενικών υπηρεσιών και κοινών κανόνων για τη χρηματοοικονομική διαφάνεια των λιμένων.

Όπως ορίζεται στο άρθρο 1 παρ. 4 του Κανονισμού (Αντικείμενο και Πεδίο Εφαρμογής) «Ο παρών κανονισμός εφαρμόζεται σε όλους τους θαλάσσιους λιμένες του διευρωπαϊκου δικτύου μεταφορών, όπως απαριθμούνται στο παράρτημα II του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1315/2013.» Σύμφωνα με το Παράρτημα II του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1315/2013 στο Κεντρικό Δίκτυο περιλαμβάνονται πέντε ελληνικοί λιμένες: Ηγουμενίτσα, Ηράκλειο, Θεσσαλονίκη, Πάτρα και Πειραιάς, ενώ στο εκτεταμένο Δίκτυο είκοσι: Βόλος, Ελευσίνα, Καβάλα, Καλαμάτα, Κατάκολο, Κέρκυρα, Κυλλήνη, Λαύριο (Σούνιο), Μύκονος, Μυτιλήνη, Νάξος, Πάρος, Ραφήνα, Ρόδος, Σαντορίνη, Σκιάθος, Σύρος, Χαλκίδα, Χανιά και Χίος.

Ο Κανονισμός εφαρμόζεται στην παροχή των ακόλουθων κατηγοριών λιμενικών υπηρεσιών:

α) εφοδιασμός με καύσιμο2,

β) διακίνηση φορτίων3,

γ) πρόσδεση4,

δ) υπηρεσίες επιβατών5,

ε) συλλογή αποβλήτων πλοίου και καταλοίπων φορτίου6,

στ) πλοήγηση7,

ζ) ρυμούλκηση8 και

η) βυθοκόρηση9.

Ο Κανονισμός δομείται επάνω σε ένα πλέγμα κανόνων κυβερνητικής, που αποσκοπούν στη διαμόρφωση ενός βέλτιστου πλαισίου παροχής λιμενικών υπηρεσιών. Η σημασία και η βαρύτητα που ο Ευρωπαίος νομοθέτης προσδίδει στον Κανονισμό αυτόν, διαφαίνεται ευθύς εξαρχής από το προοίμιο, όπου στον αιτιολογικό λόγο 11 επιλέγει την απευθείας αναφορά στις γενικές αρχές των Συνθηκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σύμφωνα με τις οποίες οι πάροχοι λιμενικών υπηρεσιών θα πρέπει να είναι ελεύθεροι να παράσχουν τις υπηρεσίες τους σε θαλάσσιους λιμένες που εμπίπτουν στον Κανονισμό. Ωστόσο, θα πρέπει να υπάρχει δυνατότητα η εν λόγω ελευθερία να ασκείται υπό ορισμένους όρους.

Όσον αφορά στα κομβικά σημεία του εν λόγω νομοθετικού κειμένου, υπογραμμίζονται τα εξής:

- Ο διαχειριστικός φορέας του λιμένα ή η αρμόδια αρχή δύναται να απαιτήσει από τους παρόχους λιμενικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των υπεργολάβων, τη συμμόρφωσή τους με ελάχιστες απαιτήσεις ως προς την εκτέλεση της αντίστοιχης λιμενικής υπηρεσίας (Άρθρο 4, παρ.1) Όπως υπογραμμίζεται στον Αιτιολογικό Λόγο 13, «χάριν αποτελεσματικής, ασφαλούς και περιβαλλοντικά ορθής λιμενικής διαχείρισης, ο διαχειριστικός φορέας του λιμένα ή η αρμόδια αρχή θα πρέπει να είναι σε θέση να απαιτεί από τους παρόχους λιμενικών υπηρεσιών να είναι σε θέση να αποδείξουν ότι πληρούν τις ελάχιστες απαιτήσεις για τη δέουσα εκτέλεση της υπηρεσίας. Οι ελάχιστες αυτές απαιτήσεις θα πρέπει να περιορίζονται σε μια σαφώς προσδιορισμένη δέσμη προϋποθέσεων, εφόσον οι απαιτήσεις αυτές είναι διαφανείς, αντικειμενικές, δεν εισάγουν διακρίσεις, είναι αναλογικές και σχετικές με την παροχή της λιμενικής υπηρεσίας και θα πρέπει να συμβάλλουν στην υψηλή ποιότητα των λιμενικών υπηρεσιών χωρίς να δημιουργούν εμπόδια στην αγορά».

- Οι λιμένες αποτελούνται από περιορισμένες γεωγραφικές περιοχές; ως εκ τούτου, ο αριθμός των παρόχων λιμενικών υπηρεσιών θα μπορούσε, σε ορισμένες περιπτώσεις, να υπόκειται σε περιορισμούς που σχετίζονται με τη σπανιότητα της γης ή της παράκτιας ζώνης, τα χαρακτηριστικά των λιμενικών υποδομών ή τη φύση της λιμενικής κυκλοφορίας ή την ανάγκη να εξασφαλίζονται η ασφάλεια, η προστασία και η περιβαλλοντική βιωσιμότητα των λιμενικών εργασιών. Κάθε περιορισμός του αριθμού των παρόχων λιμενικών υπηρεσιών θα πρέπει να αιτιολογείται με σαφείς και αντικειμενικούς λόγους και να μην δημιουργεί δυσανάλογα εμπόδια στην αγορά (Αιτ. Λόγος 18).

- O διαχειριστικός φορέας του λιμένα ή η αρμόδια αρχή θα πρέπει να δημοσιεύουν, μεταξύ άλλων στο διαδίκτυο και, κατά περίπτωση, στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την πρόθεσή τους να κινήσουν διαδικασία επιλογής για την παροχή λιμενικής υπηρεσίας. Επιπροσθέτως, σημειώνεται ότι σε πολλούς λιμένες, η πρόσβαση στην αγορά για παρόχους υπηρεσιών διακίνησης φορτίων και υπηρεσιών επιβατών χορηγείται μέσω δημόσιων συμβάσεων (Αιτ. Λόγος 21).

- Εάν δεν ισχύει παρέκκλιση ανταγωνιστικής αγοράς, κάθε πρόθεση να περιοριστεί ο αριθμός των παρόχων λιμενικών υπηρεσιών θα πρέπει να δημοσιεύεται εκ των προτέρων από τον διαχειριστικό φορέα του λιμένα ή την αρμόδια αρχή και να δικαιολογείται πλήρως, προκειμένου να παρέχεται στα ενδιαφερόμενα μέρη η δυνατότητα να διατυπώσουν παρατηρήσεις (Αιτ. Λόγος 26).

Με τον Κανονισμό 352/17 καθίσταται σαφής η σημασία των λιμένων στη διαμόρφωση μίας ενιαίας εσωτερικής αγοράς μεταφορών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μίας πολυεπιπεδικής και σύνθετης αγοράς με πολλούς εμπλεκόμενους δρώντες και πολλές προκλήσεις. Ως εκ τούτου, καλείται ο εθνικός νομοθέτης να θεσπίσει, στα πλαίσια της επιταγής του Ευρωπαίου νομοθέτη, ένα νομικό πλαίσιο το οποίο θα λαμβάνει υπόψη όλες τις δυνατές παραμέτρους, με σκοπό τη βέλτιστη λειτουργία της αγοράς παροχής λιμενικών υπηρεσιών.

• 1. Kανονισμός 352/2017 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 15ης Φεβρουαρίου 2017, για τη θέσπιση πλαισίου όσον αφορά την παροχή λιμενικών υπηρεσιών και κοινών κανόνων για τη χρηματοοικονομική διαφάνεια των λιμένων OJ L 57, 3.3.2017.
• 2. Ως «εφοδιασμός με καύσιμο» νοείται η παροχή στερεών, υγρών ή αέριων καυσίμων ή οποιασδήποτε άλλης πηγής ενέργειας που χρησιμοποιείται για την πρόωση του πλοίου, καθώς και για τη γενική και ειδική παροχή ενέργειας επί του ελλιμενισμένου πλοίου (Άρθρο 2, περ. 1).
• 3. Ως «διακίνηση φορτίου» νοείται η οργάνωση και διακίνηση του φορτίου μεταξύ του πλοίου που μεταφέρει το φορτίο και της ξηράς, είτε πρόκειται για εισαγωγή, εξαγωγή ή διαμετακόμιση του φορτίου, συμπεριλαμβανομένων της επεξεργασίας, πρόσδεσης, λύσης, στοιβασίας, μεταφοράς και προσωρινής αποθήκευσης του φορτίου στον αντίστοιχο τερματικό σταθμό διακίνησης φορτίου που σχετίζονται άμεσα με τη μεταφορά του φορτίου, εξαιρουμένων όμως, εκτός εάν αποφασίσει διαφορετικά το κράτος μέλος, της αποθήκευσης εμπορευμάτων, της αποσυσκευασίας, της ανασυσκευασίας ή κάθε άλλης υπηρεσίας προστιθέμενης αξίας που σχετίζεται με το φορτίο· (Άρθρο 2, περ. 2). Στην Ελλάδα, η παροχή φορτοεκφορτωτικών εργασιών, ρυθμίζεται από το ν.4455/2017.
• 4. Ως «υπηρεσίες πρόσδεσης» έχουν οριστεί οι υπηρεσίες προσόρμισης και αποπροσόρμισης, συμπεριλαμβανομένης της μετατόπισης κατά μήκος της αποβάθρας, που απαιτούνται για την ασφαλή λειτουργία ενός πλοίου στον λιμένα ή στην πλωτή οδό πρόσβασης στον λιμένα·(Άρθρο 2, περ. 6).
• 5. «Υπηρεσίες επιβατών» θεωρούνται η οργάνωση και διακίνηση επιβατών, των αποσκευών τους και των οχημάτων τους μεταξύ του πλοίου και της ακτής και περιλαμβάνουν επίσης την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων και τη μεταφορά των επιβατών εντός του οικείου τερματικού σταθμού επιβατών. (Άρ. 2, εδ.7)
• 6. Στα πλαίσια του Κανονισμού ως «συλλογή των αποβλήτων πλοίου και καταλοίπων φορτίου» νοείται η παραλαβή αποβλήτων πλοίων ή καταλοίπων φορτίου από οποιαδήποτε σταθερή, πλωτή ή κινητή εγκατάσταση ικανή να δέχεται απόβλητα ή κατάλοιπα φορτίου, κατά τα οριζόμενα στην οδηγία 2000/59/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (Άρθρο 2, περ.10). Στο εθνικό δίκαιο, οι φορείς διαχείρισης ορίζονται από την Κοινή Υπουργική Απόφαση 8111.41/09/2009 ως υπεύθυνοι για την εξασφάλιση της διάθεσης λιμενικών εγκαταστάσεων παραλαβής.
• 7. Ως «πλοήγηση» νοείται η υπηρεσία καθοδήγησης ενός πλοίου από πλοηγό ή σταθμό πλοήγησης, ώστε να διασφαλιστεί η ασφαλής είσοδος ή έξοδος του πλοίου στην πλωτή οδό πρόσβασης στον λιμένα ή η ασφαλής πλεύση εντός του λιμένα· (Άρθ. 2, περ. 8).
• 8. Ως «ρυμούλκηση» ορίζεται η παροχή βοήθειας σε ένα πλοίο μέσω ρυμουλκού σκάφους, ώστε να εξασφαλιστεί η ασφαλής είσοδος ή έξοδος του πλοίου στον λιμένα ή η ασφαλής πλεύση εντός του λιμένα μέσω της παροχής βοήθειας στους ελιγμούς· (Άρθρο 2, περ. 17).
• 9. Ως «βυθοκόρηση» νοείται η αφαίρεση άμμου, ιζημάτων ή άλλων ουσιών από τον πυθμένα της πλωτής οδού πρόσβασης στον λιμένα ή εντός της ζώνης του λιμένα που εμπίπτει στην αρμοδιότητα του διαχειριστικού φορέα του λιμένα, συμπεριλαμβανομένης της απόρριψης των αφαιρεθέντων υλικών, ώστε να επιτραπεί η πρόσβαση του πλοίου στον λιμένα, και συνίσταται στην αρχική αφαίρεση («εφάπαξ» βυθοκόρηση) και στη βυθοκόρηση συντήρησης που διενεργείται προκειμένου να παραμείνει προσβάσιμη η πλωτή οδός, ενώ δεν πρόκειται για λιμενική υπηρεσία που προσφέρεται στον χρήστη·(΄Αρθρο 2, εδ. 4 Κανονισμού).