logo-print

Nόμος 4738/20: Από την έλλειψη στην υπερβολή και αντίστροφα

Σκέψεις και διαπιστώσεις από τη διαχρονική εφαρμογή του Δικαίου Αφερεγγυότητας

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του Ν. 3869/10, της πρώτης απόπειρας συστηματικής νομοθετικής ρύθμισης του ιδιωτικού χρέους των φυσικών προσώπων, «Η εισοδηµατική στενότητα, τα υψηλά επιτόκια στο χώρο ιδίως της καταναλωτικής πίστης, οι επιθετικές πρακτικές προώθησης των πιστώσεων, ατυχείς προγραμµατισµοί, απρόβλεπτα γεγονότα στη ζωή των δανειοληπτών (απώλεια εργασίας κ.α.), αποτέλεσαν παράγοντες που, δρώντας υπό την απουσία θεσµών συµβουλευτικής υποστήριξης των καταναλωτών σε θέµατα υπερχρέωσης, συνέβαλαν ανενόχλητα στην αυξανόµενη υπερχρέωση νοικοκυριών»1.

Ο νομοθέτης, εν προκειμένω, ουσιαστικά ανήγαγε τις ίδιες τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες σε στοιχεία του πραγματικού του κανόνα δικαίου, οι οποίες, εφόσον συνέτρεχαν αποδεδειγμένα στο πρόσωπο του οφειλέτη, του έδιναν τη δυνατότητα να υπαχθεί στις ευεργετικές ρυθμίσεις του νόμου και μέσα από τη συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών να έχει µία «δεύτερη ευκαιρία για ένα νέο οικονοµικό ξεκίνηµα, χωρίς τα ανυπέρβλητα βάρη του παρελθόντος»2​.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετούς εφαρμογής του άνω νόμου, με όλες τις τροποποιήσεις που αυτός υπέστη διαχρονικά και μετά από πλήθος αποφάσεων, που κατά τις διάφορες περιόδους εφαρμογής του νόμου απηχούσαν σε μεγάλο βαθμό και τις κοινωνικές ανάγκες και τάσεις (αρχικώς πιο φιλολαϊκές και πλέον έως και κυρωτικές για τον οφειλέτη, βλ. κατάργηση δίκης ως συνέπεια του μη έγκαιρου επαναπροσδιορισμού της), χιλιάδες οφειλέτες πέρασαν από τη βάσανο της δικαστικής κρίσης, με το όποιο θετικό ή αρνητικό αποτέλεσμα.

Η επόμενη πρόσφατη, συντεταγμένη απόπειρα κωδικοποίησης του Δικαίου Αφερεγγυότητας με τον Ν. 4738/20, συνόψισε την προπτωχευτική διαδικασία και για φυσικά πρόσωπα, στο εργαλείο του Εξωδικαστικού Μηχανισμού Ρύθμισης οφειλών και την πτωχευτική διαδικασία, στην Πτώχευση Μικρού Αντικειμένου, μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας.

Στο πλαίσιο του Εξωδικαστικού Μηχανισμού Ρύθμισης οφειλών, η λύση προκύπτει αμιγώς αυτοματοποιημένα και η τελική συμβασιοποίησή της εναπόκειται στην υπερψήφιση αυτής από τους πιστωτές.

Ο αλγόριθμος υποκαθιστά τη δικαστική κρίση και ο εξατομικευμένος και προσωποπαγής χαρακτήρας της ρύθμισης, ως προϋφίστατο, καταργείται. Αποκαθηλώνεται εκ ποδών το πνεύμα του ιστορικού νομοθέτη του δικαίου αφερεγγυότητας φυσικών προσώπων, ο οποίος σύμφωνα με τα προεκτεθέντα ήρθε να καλύψει στο πλαίσιο του Ν.3869/10, τις ειδικές απρόβλεπτες συνθήκες που οδήγησαν ακόμη και το μέσο συνετό καταναλωτή στην αδυναμία εξυπηρέτησης των οφειλών του και οι οποίες, αδιάληπτες και εναλλασσόμενες – πανδημία, ενεργειακή κρίση, πληθωρισμός - εξακολουθούν να παρατείνουν την οικονομική δυσπραγία.

Στο επίκεντρο του νόμου, μπαίνει πλέον ως διακύβευμα η μέγιστη δυνατή ανάκτηση των πιστωτών, στο μικρότερο δυνατό χρόνο και η σύναψη της όποιας ρύθμισης εξαρτάται πλήρως από την αποδοχή της πλειοψηφίας των πιστωτών και μόνο, αφού δεν παρεμβάλλεται πλέον η δικαιϊκή στάθμιση και ο οφειλέτης στερείται το φυσικό δικαστή του, ο οποίος θα έκρινε αν δολίως ή ανυπαίτια περιήλθε σε αδυναμία πληρωμών, με τις αντίστοιχες γι΄ αυτόν έννομες συνέπειες.

Σε παρεμφερή λογική κινείται και η επί της ουσίας αυτοματοποιημένη διαδικασία της Πτώχευσης Μικρού Αντικειμένου, στο πλαίσιο της οποίας ο οφειλέτης κηρύσσεται αυτομάτως σε πτώχευση αν δεν ασκηθεί κύρια παρέμβαση από πιστωτή του και ο ρόλος του δικαστή είναι αμιγώς διαπιστωτικός.

Η δε αποξένωση του πτωχού οφειλέτη από την όποια περιουσία του είναι πλήρης και δεν εκφεύγει της διαδικασίας εκκαθάρισης ούτε αυτή η κατοικία του, όπως υπό προϋποθέσεις συνέβαινε υπό το προϋφιστάμενο νομοθετικό καθεστώς.

Περαιτέρω και όσον αφορά στο προπτωχευτικό εργαλείο που απευθύνεται αποκλειστικά στα νομικά πρόσωπα, τα οποία βρίσκονται σε οικονομική δυσχέρεια και αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τις οφειλές προς τους πιστωτές τους, τη Διαδικασία Εξυγίανσης, η ιστορία του θεσμού κατέδειξε ότι η πλειονότητα των υπαχθεισών σε εξυγίανση επιχειρήσεων δεν κατάφεραν να μακροημερεύσουν και να εκμεταλλευτούν τη δεύτερη ευκαιρία που τους δόθηκε, με πολλές εξ΄ αυτών να καταλήγουν σε αλλεπάλληλες τροποποιήσεις/επαναρυθμίσεις και τέλος σε πτώχευση. Οι δε περιφερειακές παρεμβάσεις που επέφερε ο Ν. 4738/20 στο θεσμό δεν προβλέπεται να αλλάξουν ριζικά το τοπίο.

Αντιθέτως, αυτό που ήδη διαπιστώνεται, είναι η μείωση των αιτήσεων επικύρωσης συμφωνιών εξυγίανσης που κατατίθενται και οι οποίες πλέον περιορίζονται κυρίως σε συμφωνίες συνιστάμενες σε εξυγίανση μέσω μεταβίβασης επιχείρησης. Ο βραχυπρόθεσμος επενδυτικός ορίζοντας των funds που κατέχουν πλέον την πλειονότητα των τέως τραπεζικών απαιτήσεων, ο οποίος δεν συνάδει με το μακρό χρόνο που απαιτεί η αναδιάρθρωση των επιχειρηματικών οφειλών, καθιστούν μονόδρομο τις μεταβιβάσεις επιχειρήσεων σε νέους φορείς, με μοναδική εκ μέρους τους δέσμευση για προσωρινή συνέχιση απασχόλησης του υφιστάμενου προσωπικού και με αποτέλεσμα την πλήρη αποξένωση του φορέα της επιχείρησης από τη δραστηριότητά της.

Ο οφειλέτης, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, νιώθει απροστάτευτος και μάλλον αδύναμος να εκτιμήσει τη μεταπτωχευτική κατάσταση ως «δεύτερη ευκαιρία», με αποτέλεσμα το Ιδιωτικό Χρέος να έχει αναχθεί σε ζέον κοινωνικό και δικαιϊκό πρόβλημα, με πολλές ηθικές και νομικές προεκτάσεις, που χρήζουν λιγότερο μηχανιστικής αντιμετώπισης και πιο μακροπρόθεσμου σχεδιασμού.

  • 1. Αιτιολογική Έκθεση του Ν.3869/10
  • 2. Αιτιολογική Έκθεση του Ν.3869/10

Δέσποινα Σαρηδημητρόγλου

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ

2019 τρέχουσα απασχόληση : Deputy Director of Legal Dpt. της PQH Ενιαία Ειδική Εκκαθάριση...

Το προσύμφωνο στο κτηματολογικό δίκαιο - Βιβλιοθήκη Δικαίου Κτηματολογίου Νο 23
O τόπος παροχής - Συμβολές Αστικού Δικαίου Νο 11

ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΕΝΟΧΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

send