Συνήγορος του Πολίτη: Σοβαρά κενά στη λειτουργία των κέντρων παιδικής προστασίας

Ο Συνήγορος του Πολίτη, στο πλαίσιο της άσκησης της αποστολής του Συνηγόρου του Παιδιού, έχει διερευνήσει, από το 2003 µέχρι σήµερα, 40 αναφορές σχετικά µε τη λειτουργία ιδρυµάτων παιδικής προστασίας και έχει επισκεφθεί 76 δοµές φιλοξενίας για παιδιά, δηλαδή σχεδόν το σύνολο των δηµοσίων ιδρυµάτων και σηµαντικό αριθµό δοµών που ανήκουν σε ΝΠΙ∆ ή στην εκκλησία.

Στην Ειδική Έκθεση του ΣτΠ συνοψίζονται οι διαπιστώσεις και προτάσεις της Αρχής σχετικά µε την οργάνωση και λειτουργία του συστήµατος παιδικής προστασίας και ιδρυµατικής φροντίδας παιδιών στη χώρα µας, ευελπιστώντας στην λήψη εκ µέρους της Πολιτείας των αναγκαίων µέτρων προκειµένου τα παιδιά που αποµακρύνονται για µικρό ή µεγάλο διάστηµα από τις φυσικές τους οικογένειες και τοποθετούνται σε ιδρύµατα παιδικής προστασίας, να απολαµβάνουν πλήρως τα δικαιώµατά τους, όπως αυτά θεσπίζονται στη ∆ιεθνή Σύµβαση για τα ∆ικαιώµατα του Παιδιού (Ν. 2101/92) και άλλα διεθνή κείµενα.

Σύµφωνα µε την εκτίµηση του Συνηγόρου, σε όλη τη χώρα φιλοξενούνται περίπου 3.000 παιδιά σε ιδρύµατα παιδικής προστασίας, 1.000 από τα οποία βρίσκονται σε δοµές δηµόσιου χαρακτήρα. Ωστόσο, το αρµόδιο Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας δυστυχώς δεν διαθέτει πλήρη ακριβή στοιχεία για αυτά, καθώς ακόµη δεν έχει ενεργοποιηθεί το προβλεπόµενο µητρώο παιδικής προστασίας στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

Κεντρικό πρόβληµα, κατά την εκτίµηση της Αρχής, συνιστά η απουσία ενός ενιαίου πλαισίου και ελάχιστων εθνικών προδιαγραφών λειτουργίας τόσο για τα δηµόσια ιδρύµατα παιδικής προστασίας όσο και για τις αντίστοιχες µονάδες του ιδιωτικού τοµέα, οι οποίες παρουσιάζουν τεράστια ανοµοιογένεια ως προς τον τρόπο λειτουργίας τους και την ποιότητα της παρεχόµενης φροντίδας. Ο Συνήγορος έχει διαπιστώσει σε πολλές περιπτώσεις σοβαρά προβλήµατα όσον αφορά:

• τη στελέχωση των ιδρυµάτων, ιδίως µε επιστηµονικό προσωπικό, τη συχνή εναλλαγή των εργαζόµενων και την επιµόρφωση, εποπτεία και υποστήριξή τους
• την τήρηση στοιχείων για τα ιδρύµατα και τα παιδιά που µένουν σε αυτά
• την αδειοδότηση και πιστοποίηση των µονάδων του ιδιωτικού τοµέα
• τον εξωτερικό έλεγχο και την εποπτεία των µονάδων παιδικής προστασίας συνολικά
• τη διασφάλιση του δικαιώµατος ενηµέρωσης, συµµετοχής και έκφρασης γνώµης των παιδιών για θέµατα που τα αφορούν
• την επικοινωνία των παιδιών µε τις φυσικές οικογένειές τους
• την κάλυψη ειδικών ιατρικών, εκπαιδευτικών ή πολιτισµικών αναγκών.

Περαιτέρω, πέραν των προβληµάτων στην οργάνωση και λειτουργία των µονάδων παιδικής προστασίας καθαυτών, η Αρχή έχει διαπιστώσει και επισηµάνει σοβαρά κενά στο πεδίο της παιδικής προστασίας γενικότερα, όπως:

• η απουσία πολιτικής και µέριµνας για την ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων στην ιδρυµατική φροντίδα,
• η απουσία δοµών επείγουσας φιλοξενίας για την υποδοχή παιδιών που αποµακρύνονται από το οικογενειακό τους περιβάλλον µε τον χαρακτήρα του επείγοντος
• οι σοβαρές ελλείψεις σε ιδρύµατα για παιδιά µε αναπηρίες και χρόνιες παθήσεις
• η απουσία δοµών µε εξειδικευµένη στελέχωση και θεραπευτικό προσανατολισµό για τη φιλοξενία και θεραπευτική αντιµετώπιση εφήβων µε ψυχικές διαταραχές ή/και σοβαρές διαταραχές συµπεριφοράς
• η απουσία ενιαίας πολιτικής για την υποστήριξη των παιδιών που µεγαλώνουν σε ιδρύµατα µετά την ενηλικίωσή τους και την αποχώρησή τους από αυτά.

Βάσει των παραπάνω, ο Συνήγορος προτείνει να θεσπιστούν Ελάχιστες Εθνικές Προδιαγραφές για την λειτουργία των µονάδων παιδικής προστασίας τόσο του δηµόσιου όσο και του ιδιωτικού τοµέα.

Μεταξύ άλλων, προτείνεται:

• η θέσπιση προδιαγραφών για την αριθµητική και ποιοτική επάρκεια της στελέχωσης των ιδρυµάτων
• η ενεργοποίηση του συστήµατος καταγραφής, ποιοτικής πιστοποίησης, εποπτείας και ελέγχου των ιδρυµάτων παιδικής προστασίας
• η θέσπιση ενός ενιαίου πλαισίου κανόνων για θέµατα καθηµερινής ζωής, βάσει των σύγχρονων δεδοµένων και παιδαγωγικών αντιλήψεων, µε γνώµονα τη διασφάλιση των δικαιωµάτων των φιλοξενούµενων παιδιών σε όλους τους τοµείς.

Ως προς τη συνολικότερη λειτουργία του συστήµατος παιδικής προστασίας, υπογραµµίζεται η ανάγκη να προωθηθούν εναλλακτικές λύσεις στην ιδρυµατική φροντίδα µε την υποστήριξη των οικογενειών σε κρίση και την ενίσχυση του θεσµού της αναδοχής, που θα πρέπει να µπορεί να ενεργοποιείται και χωρίς την τοποθέτηση ενός παιδιού σε ίδρυµα, και την ειδική µέριµνα για την ελαχιστοποίηση της διάρκειας παραµονής των παιδιών σε ιδρύµατα, καθώς στη χώρα µας κατά µέσο όρο υπολογίζεται ότι προσεγγίζει τα 7 χρόνια.

Ολόκληρη την έκθεση του Συνηγόρου μπορείτε να βρείτε στο synigoros.gr