Ανάκληση δωρεάς λόγω αχαριστίας

​Όλο και περισσότεροι δωρητές, αναγκάζονται να προχωρήσουν σε ανάκληση δωρεάς, λόγω της κακής συμπεριφοράς των αποδεκτών της δωρεάς τους.
Μία δωρεά μπορεί να γίνει με τις καλύτερες των προθέσεων από κάποιον δωρεοδότη, αλλά με την πάροδο του χρόνου να διαπιστωθεί τόσο μεγάλη αχαριστία από τον δωρεοδόχο, που να αναγκαστεί ο δωρεοδότης να ανακαλέσει την δωρεά του.
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΝΑΚΛΗΣΕΩΣ ΔΩΡΕΑΣ:
Κατά το άρθρο 505 ΑΚ, ο δωρητής έχει δικαίωμα να ανακαλέσει τη δωρεά, αν ο δωρεοδόχος φάνηκε με βαρύ του παράπτωμα αχάριστος απέναντι στο δωρητή ή στο σύζυγο ή σε στενό συγγενή του και ιδίως αν αθέτησε την υποχρέωσή του να διατρέφει το δωρητή και να ενδιαφέρεται και να φροντίζει για αυτόν. 
Αχαριστία θεωρείται η βαριά αντικοινωνική συμπεριφορά ή διαγωγή του δωρεοδόχου που αποτελεί παράβαση των κανόνων του δικαίου ή των αντιλήψεων περί ηθικής και ευπρέπειας, οφείλεται δε σε υπαιτιότητά του και μπορεί να καταλογιστεί σ' αυτόν. Έτσι αχαριστία μπορεί, κατά τις περιστάσεις, να αποτελεί και η χωρίς σοβαρό λόγο αδιαφορία του δωρεοδόχου γενικώς για την τύχη του δωρητή, όταν ο τελευταίος έχει ανάγκη από περίθαλψη ή ανάγκη εκδηλώσεων αγάπης και ενδιαφέροντος για ψυχολογική του στήριξη, λόγω της δύσκολης ψυχοσωματικής κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει, όπως λόγω γήρατος συνοδευόμενου από ασθένεια. Η αδιαφορία αυτή, λόγω των συνθηκών, κάτω από τις οποίες ευρίσκεται ο δωρητής, είναι κοινωνικώς αποδοκιμαστέα, εις τρόπον ώστε, όταν συντρέχει, να δικαιούται ο δωρητής να ανακαλέσει τη δωρεά, έστω και αν ο δωρεοδόχος που αδιαφορεί για την τύχη του, δεν ανέλαβε, με τη σύμβαση της δωρεάς, τέτοια υποχρέωση. Περαιτέρω, το ζήτημα, αν η καταδεικνύουσα την αχαριστία συμπεριφορά ή διαγωγή του δωρεοδόχου συνιστά ή όχι βαρύ παράπτωμα αυτού, κρίνεται από το δικαστή, ο οποίος, για τη μόρφωση της κρίσεώς του, εκτιμά την εν λόγω συμπεριφορά βάσει αντικειμενικών κριτηρίων και, λαμβάνοντας υπόψη και το βαθμό της υπαιτιότητας του δωρεοδόχου αποφαίνεται αν η υπ' αυτού γενομένη δεκτή, ως εμπίπτουσα, κατά αντικειμενική κρίση, στις νομικές έννοιες του βαρέος παραπτώματος και της αχαριστίας συμπεριφορά του δωρεοδόχου συνιστά και στη συγκεκριμένη περίπτωση βαρύ παράπτωμα και αχαριστία. 
Το προσωποπαγές διαπλαστικό δικαίωμα της ανακλήσεως της δωρεάς, ασκείται με μονομερή δικαιοπραξία, την οποία αποτελεί η περί ανακλήσεως της δωρεάς απευθυντέα προς το δωρεοδόχο δήλωση του δωρητή, στην οποία πρέπει να αναφέρεται και ο λόγος της ανακλήσεως της δωρεάς, δηλαδή τα πραγματικά γεγονότα που συνιστούν το βαρύ παράπτωμα του δωρεοδόχου, επιφέρει δε η σχετική δήλωση τα νόμιμα αποτελέσματά της από το χρόνο που περιέρχεται στο δωρεοδόχο, υπό την προϋπόθεση της αποδείξεως της αληθείας του στη δήλωση επικαλούμενου από το δωρητή, ως άνω λόγου ανακλήσεως.
Έχει κριθεί ότι αποτελούν "βαρύ παράπτωμα" οι συνεχείς ύβρεις του δωρεοδόχου κατά του δωρητή, της συζύγου του ή στενού συγγενούς του, η παραμέληση περιθάλψεως του δωρητή (όταν έχει ανάγκη), η αδιαφορία του δωρεοδόχου για την ασθένεια του δωρητή, οι βαρείες ύβρεις και οι σωματικές βλάβες σε βάρος του δωρητή, η παράβαση της υποχρεώσεως διατροφής που είχε αναλάβει ο δωρεοδόχος και εξασφαλίσεως άνετης διαβιώσεως στο δωρητή, η προσβλητική συμπεριφορά και η περιφρονητική διαγωγή του δωρεοδόχου, η απόπειρα θανατώσεως, ο τραυματισμός, η άδικη επίθεση κατά του δωρητή κ.λ.π.. 
Αχαριστία μπορεί, κατά τις περιστάσεις, να αποτελεί και η αδιαφορία του δωρεοδόχου γενικώς για την τύχη του δωρητή, όταν ο τελευταίος έχει ανάγκη περίθαλψης και οικονομικής ενίσχυσης, έστω και αν η δωρεά δεν συμφωνήθηκε υπό τον όρο της διατροφής του, όπως και η καταφρόνησή του με λόγο και έργο. Κριτήρια της βαρύτητας του παραπτώματος από αντικειμενική άποψη είναι ο δεσμός δωρητή και δωρεοδόχου, τα ελατήρια της δωρεάς και η αξία του αντικειμένου της, όπως και ο τρόπος ενέργειας και ο χαρακτήρας του δωρεοδόχου, ενώ από υποκειμενική άποψη πρέπει να αποτελεί εκδήλωση αξιόμεμπτης συμπεριφοράς, ενδεικτική της έλλειψης ευγνωμοσύνης στην αφιλοκερδή χειρονομία του δωρητή.
ΕΠΙΣΗΣ η αντικοινωνική συμπεριφορά μπορεί να είναι και συνδυασμός περισσοτέρων πράξεων ή παραλείψεων, έστω και αν καθεμία χωριστά δεν συνιστά βαρύ παράπτωμα.

ΤΡΟΠΟΣ ΑΝΑΚΛΗΣΕΩΣ ΔΩΡΕΑΣ:

Περαιτέρω, κατά το άρθρο 509 παρ. 1 του ΑΚ η ανάκληση της δωρεάς γίνεται µε άτυπη σχετική δήλωση του δωρητή προς το δωρεοδόχο, συνεπώς και µε αγωγή, τα δε αποτελέσµατα της ανάκλησης επέρχονται ευθύς ως περιέλθει η δήλωση περί ανάκλησης σ᾽ αυτόν ή το νόμιμο αντιπρόσωπό του και εφόσον ο λόγος της ανάκλησης είναι αληθινός και δύναται να δικαιολογήσει την ανάκληση. Για την ευδοκίµηση της αγωγής περί ανάκλησης της δωρεάς, πρέπει αφενός ο λόγος αχαριστίας να υπάρχει κατά το χρόνο της ανάκλησης, αφετέρου να αποδείξει ο ενάγων την αλήθεια του αναφερόµενου στη δήλωση ανάκλησης λόγου και, αν αυτός αφορά στην επιδειχθείσα από το δωρεοδόχο αχαριστία, να αποδείξει έναντί του το βαρύ παράπτωμα από το οποίο προήλθε αυτή. Από την περιέλευση στο δωρεοδόχο της δήλωσης του δωρητή για ανάκληση της δωρεάς η οποία είναι άτυπη, έστω και αν αφορά σε ακίνητο, η εµπράγµατη κατάσταση που υπάρχει κατά το χρόνο της ανάκλησης δε μεταβάλλεται, δηλαδή ο δωρητής δεν αποκτά την κυριότητα του αντικειμένου της δωρεάς, αλλά ανατρέπονται αυτοδικαίως για το μέλλον τα αποτελέσματα της ενοχικής σύμβασης της δωρεάς και ο δωρητής δικαιούται να ζητήσει το αντικείμενο αυτής κατά τις διατάξεις περί αδικαιολόγητου πλουτισμού και ειδικότερα λόγω λήξης της αιτίας νια την οποία δόθηκε το πράγμα. Η αγωγή αυτή είναι προσωπική (ενοχική) και όχι εμπράγματη, στηρίζεται δε στην ενοχική υποχρέωση του δωρεοδόχου προς απόδοση του αντικειμένου της δωρεάς που το κατέχει χωρίς αιτία μετά την ανάκληση. Ο δωρητής συνεπώς δικαιούται ενοχικώς σε αυτούσια απόδοση του δωρηθέντος πράγματος, ο τρόπος δε της αυτούσιας απόδοσης εξαρτάται από την ιδιαίτερη φύση του συγκεκριµένου κάθε φορά δικαιώματος που απέκτησε ο λήπτης. Έτσι, αν το δωρηθέν είναι πράγμα ακίνητο και μεταβιβάστηκε στο δωρεοδόχο κατά κυριότητα, η αναµεταβίβαση της κυριότητας µετά τη νόµιµη ανάκληση της δωρεάς γίνεται, εφόσον αρνείται αυτήν ο δωρεοδόχος, µε καταδίκη αυτού σε δήλωση βουλήσεως και μεταγραφή της σχετικής τελεσίδικης απόφασης και της δήλωσης του δωρητή ενώπιον συµβολαιογράφου περί αποδοχής της απόφασης αυτής.
ΔΩΡΕΕΣ ΜΗ ΚΑΤ΄ ΟΥΣΙΑΝ ΓΕΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟ ΗΘΙΚΟ ΚΑΘΗΚΟΝ
Σύμφωνα με το άρθρο 512 ΑΚ δωρεές που έγιναν από ιδιαίτερο ηθικό καθήκον ή από λόγους ευπρεπείας δεν μπορούν να ανακληθούν. Κατά την έννοια της διατάξεως αυτής, δωρεές από ιδιαίτερο ηθικό καθήκον είναι εκείνες που αντικειμενικά, κατά τις κρατούσες αντιλήψεις, ανταποκρίνονται σε κάποιο ιδιαίτερο ηθικό καθήκον του δωρητή, ανεξάρτητα από τα ελατήρια που τον ώθησαν στην ενέργεια αυτή, δωρεά δε από λόγους ευπρέπειας είναι εκείνη που ανταποκρίνεται στις κοινωνικές συνήθειες ή απαιτήσεις της κοινής γνώμης ή γίνεται από κοινωνική υποχρέωση. Το ηθικό καθήκον πρέπει να είναι ιδιαίτερο. Δεν αρκεί, δηλαδή, το κοινό ηθικό καθήκον το οποίο έχει κάθε άνθρωπος προς τους συνάνθρωπους του, αλλά πρέπει να συνιστά επιπλέον ηθική επιταγή, θεμελιωμένη στην ιδιαίτερη σχέση του δωρητή προς τον δωρεοδόχο.
ΩΣΤΟΣΟ μόνη η μνεία στο δωρητήριο συμβόλαιο ότι η δωρεά έγινε από ιδιαίτερο ηθικό καθήκον του δωρητή προς το δωρεοδόχο ή από λόγους ευπρέπειας δεν έχει έννομη επιρροή, εφόσον δεν εκτίθενται στο συμβόλαιο τα πραγματικά εκείνα περιστατικά τα οποία, αν ήταν αληθινά, θα μπορούσαν να θεμελιώσουν την κρίση του δικαστηρίου ότι η δωρεά έγινε από ιδιαίτερο ηθικό καθήκον ή από λόγους ευπρεπείας υπό την ως άνω έννοια. Η φύση της δωρεάς δεν εξαρτάται από την ονομασία που δίνουν σ’ αυτήν οι συμβαλλόμενοι, αλλά ο χαρακτηρισμός της είναι έργο του δικαστηρίου, το οποίο σχηματίζει την κρίση του για το χαρακτήρα της σύμβασης τόσο από το περιεχόμενο των συμφωνηθέντων, που καθορίζει τους νομικούς κανόνες που προσιδιάζουν στην περίπτωση και πρέπει να εφαρμοστούν, όσο και από στοιχεία εκτός του περιεχομένου της σύμβασης που επηρεάζουν τους παραπάνω κανόνες.

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΠΟΣΒΕΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΘΕΣΜΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΑΝΑΚΛΗΣΕΩΣ ΔΩΡΕΑΣ

Κατά τις διατάξεις του άρθρου 510 του ΑΚ «η ανάκληση αποκλείεται, αν ο δωρητής έδωσε πραγματική συγνώμη και έδειξε μεταμέλεια απέναντι στο δωρεοδόχο ή αν πέρασε ένα έτος, αφότου ο δωρητής, έχοντας δικαίωμα να ανακαλέσει, πληροφορήθηκε το λόγο της ανάκλησης. Το δικαίωμα ανάκλησης της δωρεάς, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 510 ΑΚ υπόκειται σε αποσβεστική προθεσμία ενός έτους, η οποία κατ’ άρθρο 280 ΑΚ, ερευνάται αυτεπαγγέλτως από το Δικαστήριο και η άπρακτη παρέλευσή της έχει ως συνέπεια την απόσβεση του σχετικού δικαιώματος. Η προθεσμία αυτή αρχίζει αφ’ ότου ο δικαιούχος μάθει θετικά το λόγο της ανάκλησης.
Κατά την έννοια της ως άνω διατάξεως, η τιθέμενη με αυτή ετήσια αποσβεστική προθεσμία προς ανάκληση της δωρεάς δεν αρχίζει, εφόσον τα πραγματικά περιστατικά, που συνιστούν το λόγο της αχαριστίας είναι εξακολουθητικά και φθάνουν μέχρι την πράξη ανάκλησης της δωρεάς, η οποία, μπορεί να λήγει και με την άσκηση της αγωγής ανάκλησης, διότι στη περίπτωση αυτή τα ανωτέρω περιστατικά θεωρούνται και λαμβάνονται υπόψη ως ενιαίο σύνολο, οπότε η προθεσμία προς ανάκληση αρχίζει από την τέλεση του τελευταίου παραπτώματος.
Κοινώς από τότε που πληροφορήθηκε ο δωρητής τον τελευταίο ή και μοναδικό λόγο ανάκλησης της δωρεάς του, πρέπει να προχωρήσει στις κατάλληλες νομικές ενέργειες, άλλως χάνει το δικαίωμα ανάκλησης.
Επίσης μία δωρεά δεν ανακαλείται αν έχουν περάσει είκοσι (20) έτη από την πραγματοποίηση της δωρεάς, λόγω του δικαιώματος χρησικτησίας αυτού που έλαβε την δωρεά. Σε περίπτωση δωρεών κατά την διάρκεια του γάμου, να ληφθεί υπόψη ότι η εικοσαετία που απαιτείται για να επέλθει η χρησικτησία, μετράει μετά την αμετάκλητη απόφαση λύσης του, αφού κάθε προθεσμία κατά την διάρκεια του γάμου αναστέλλεται. 
 
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ 
Κανείς δεν πρέπει, εφόσον έχει λόγο να ανακαλέσει κάποια δωρεά που έκανε, να διστάζει να ανακαλέσει την δωρεά του, αρκεί να ζητήσει και να λάβει σαφή εγκαίρως νομική συμβουλή και εκπροσώπηση.​