Νέο σχέδιο δράσης της ΕΕ για την αναμόρφωση του συστήματος της διανοητικής ιδιοκτησίας

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Την Τετάρτη, 25-11-2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε νέο σχέδιο δράσης για τη διανοητική ιδιοκτησία με σκοπό να βοηθήσει τις εταιρείες, ιδίως τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις εφευρέσεις και τις δημιουργίες τους και να διασφαλίσουν ότι αυτές μπορούν να ωφελήσουν την οικονομία και την κοινωνία μας.

Η διανοητική ιδιοκτησία (ΔΙ) αποτελεί βασική κινητήρια δύναμη για την οικονομική ανάπτυξη, καθώς βοηθά τις επιχειρήσεις να αξιοποιούν τα άυλα περιουσιακά στοιχεία τους.

Στόχος του σχεδίου δράσης είναι να δοθεί η δυνατότητα στην ευρωπαϊκή βιομηχανία της δημιουργίας και της καινοτομίας να διατηρήσει την ηγετική της θέση σε παγκόσμιο επίπεδο και να επιταχυνθούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση της Ευρώπης.

Ειδικότερα, το σχέδιο δράσης καθορίζει βασικά βήματα για:

• τη βελτίωση της προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας·
• την ενίσχυση της αξιοποίησης της διανοητικής ιδιοκτησίας από τις ΜΜΕ·
• τη διευκόλυνση της κοινής χρήσης της διανοητικής ιδιοκτησίας με σκοπό να βελτιωθεί ο ενστερνισμός της τεχνολογίας από τη βιομηχανία·
• την καταπολέμηση της παραποίησης/απομίμησης και τη βελτίωση της επιβολής των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας·
• την προώθηση ισότιμων όρων ανταγωνισμού σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η κρίση του κορονοϊού ανέδειξε επίσης ορισμένες εξαρτήσεις από την καινοτομία και τις τεχνολογίες κρίσιμης σημασίας και, ως εκ τούτου, το σχέδιο δράσης εστιάζεται σ' αυτές τις προκλήσεις, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι η διανοητική ιδιοκτησία κρίσιμης σημασίας μπορεί να καταστεί διαθέσιμη σε περιόδους κρίσης.

Άυλα περιουσιακά στοιχεία όπως τα εμπορικά σήματα, τα σχέδια και υποδείγματα, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τα δεδομένα αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στη σημερινή οικονομία της γνώσης. Οι βιομηχανίες έντασης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας αντιπροσωπεύουν το 45% του συνολικού ΑΕΠ και το 93% του συνόλου των εξαγωγών της ΕΕ, ενώ η προστιθέμενη αξία της διανοητικής ιδιοκτησίας παρουσιάζει αύξηση στα περισσότερα ευρωπαϊκά βιομηχανικά οικοσυστήματα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι σχετικές με δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας καταχωρίσεις αυξάνονται, καθώς τα άυλα περιουσιακά στοιχεία διαδραματίζουν ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στον παγκόσμιο αγώνα δρόμου για τεχνολογική πρωτοπορία.

Το σχέδιο δράσης αξιοποιεί τα ισχυρά σημεία του ευρωπαϊκού πλαισίου για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας ώστε να διασφαλιστεί ότι στηρίζει την οικονομική ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα της Ένωσης σε βασικούς οικονομικούς τομείς.

Πιο αναλυτικά, το σημερινό σχέδιο δράσης εξαγγέλλει μέτρα σε πέντε βασικούς τομείς:

Βελτίωση της προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας

Το σχέδιο δράσης προτείνει την αναβάθμιση μιας σειράς υφιστάμενων εργαλείων διανοητικής ιδιοκτησίας και την προσαρμογή τους στην ψηφιακή εποχή, συμπεριλαμβανομένης της βελτίωσης των συμπληρωματικών πιστοποιητικών προστασίας (ΣΠΠ) για τα κατοχυρωμένα με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας φάρμακα και φυτοπροστατευτικά προϊόντα και του εκσυγχρονισμού της προστασίας των σχεδίων και υποδειγμάτων της ΕΕ. Αποσκοπεί στην ενίσχυση της προστασίας των γεωργικών γεωγραφικών ενδείξεων, ενώ παράλληλα εξετάζει τη σκοπιμότητα ενός συστήματος προστασίας των γεωγραφικών ενδείξεων για μη γεωργικά προϊόντα σε επίπεδο ΕΕ. Η Επιτροπή εγκαινιάζει επίσης διάλογο με τη βιομηχανία, με σκοπό την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των νέων τεχνολογιών (όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η αλυσίδα συστοιχιών) στο σύστημα της διανοητικής ιδιοκτησίας. Για να εξασφαλιστεί ότι οι εταιρείες έχουν πρόσβαση σε ταχέα, αποτελεσματικά και προσιτά εργαλεία προστασίας και να περιοριστεί ο κατακερματισμός και η πολυπλοκότητα που εξακολουθεί να εμφανίζει το υφιστάμενο σύστημα, το σχέδιο δράσης καλεί τα κράτη μέλη να αναπτύξουν ταχέως το ενιαίο σύστημα διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για τη δημιουργία υπηρεσίας μίας στάσης για την προστασία και την επιβολή των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας σε ολόκληρη την ΕΕ.

Ενίσχυση της αξιοποίησης της διανοητικής ιδιοκτησίας από τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ)

Οι Ευρωπαίοι φορείς καινοτομίας και δημιουργοί, ιδίως οι ΜΜΕ, συχνά δεν γνωρίζουν τα οφέλη της ενσωμάτωσης της διανοητικής ιδιοκτησίας στην επιχειρηματική στρατηγική τους. Για παράδειγμα, μόνο το 9% των ΜΜΕ υποβάλλει αιτήσεις για προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας του. Για να βοηθήσει τις μικρότερες επιχειρήσεις να αξιοποιήσουν τα άυλα περιουσιακά στοιχεία τους, η Επιτροπή προτείνει μέτρα για τη βελτίωση της ενημέρωσης και της παροχής συμβουλών. Θα βοηθήσει τις ΜΜΕ που πλήττονται από τον κορωνοϊό να διαχειρίζονται και να μοχλεύουν καλύτερα τα χαρτοφυλάκια δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας τους μέσω ενός νέου προγράμματος χρηματοδοτικής συνδρομής, στο πλαίσιο του οποίου 20 εκατ. ευρώ θα παρασχεθούν από τα κονδύλια του EUIPO για το πρώτο έτος. Η Επιτροπή θα παράσχει επίσης συμβουλές και βοήθεια σε θέματα διανοητικής ιδιοκτησίας σε όλους τους συμμετέχοντες σε χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ προγράμματα έρευνας και καινοτομίας και θα συνεργαστεί με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη για τη βελτίωση της αξιοποίησης των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας σε ολόκληρη την κοινότητα έρευνας και καινοτομίας. Προβαίνει επίσης σε ενέργειες ώστε να διευκολύνει τη χρήση της διανοητικής ιδιοκτησίας ως μοχλού πρόσβασης σε χρηματοδότηση.

Διευκόλυνση του διαμοιρασμού της διανοητικής ιδιοκτησίας

Το σχέδιο δράσης αποσκοπεί στην προστασία των άυλων στοιχείων ενεργητικού, αλλά και στη βελτίωση της πρόσβασης σε κρίσιμα άυλα στοιχεία στα οποία βασίζεται η οικονομία και η κοινωνία μας. Αναγνωρίζοντας τον σημαντικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει το σύστημα ΔΙ στην αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας, όπως η συνεχιζόμενη πανδημία του κορωνοϊού, η Επιτροπή προτείνει μέτρα για τη διευκόλυνση της ανταλλαγής ΔΙ κρίσιμης σημασίας σε περιόδους κρίσης, διασφαλίζοντας παράλληλα την απόδοση των επενδύσεων. Η Επιτροπή θα εργαστεί επίσης για τη βελτίωση των υποδομών πνευματικής ιδιοκτησίας και θα αναλάβει δράση για την καλύτερη κινητοποίηση των δεδομένων που προστατεύονται από δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας. Θα προτείνει επίσης τρόπους για τη βελτίωση της διαφάνειας και της προβλεψιμότητας όσον αφορά τη χορήγηση αδειών για ουσιώδη για τη λειτουργία προτύπου διπλώματα ευρεσιτεχνίας, δεδομένου ότι αυτά αποτελούν βασικό στοιχείο για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, όπως η ανάπτυξη συνδεδεμένων αυτοκινήτων και άλλων προϊόντων του διαδικτύου των πραγμάτων.

Καταπολέμηση της παραποίησης/απομίμησης και βελτίωση της επιβολής των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας

Οι εισαγωγές προϊόντων παραποίησης/απομίμησης και πειρατικών προϊόντων ανέρχονται στο 6,8% του ΑΕΠ της ΕΕ. Η Επιτροπή θα βελτιώσει την αποτελεσματική και ισόρροπη επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας. Για παράδειγμα, ως συμπλήρωμα της επικείμενης δέσμης μέτρων για τις ψηφιακές υπηρεσίες, θα θεσπίσει μια εργαλειοθήκη της ΕΕ για την καταπολέμηση της παραποίησης/απομίμησης για την προώθηση και τη διευκόλυνση της αποτελεσματικής συνεργασίας μεταξύ των δικαιούχων διανοητικής ιδιοκτησίας, των ενδιάμεσων φορέων (όπως οι επιγραμμικές αγορές) και των αρχών επιβολής του νόμου, της ενσωμάτωσης βέλτιστων πρακτικών και της χρήσης κατάλληλων εργαλείων και νέων τεχνολογιών.

Προώθηση ισότιμων όρων ανταγωνισμού σε παγκόσμιο επίπεδο

Παρόλο που οι βιομηχανίες έντασης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας αντιπροσωπεύουν το 93% των εξαγωγών εμπορευμάτων της ΕΕ, οι επιχειρήσεις στην ΕΕ εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν μεγάλες προκλήσεις όταν δραστηριοποιούνται σε τρίτες χώρες. Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, η Επιτροπή έχει ως στόχο να ενισχύσει τη θέση της ΕΕ ως παγκόσμιου φορέα καθορισμού προτύπων σε θέματα διανοητικής ιδιοκτησίας. Θα εντείνει επίσης την αντίδραση της ΕΕ στις αθέμιτες πρακτικές παραγόντων από τρίτες χώρες, όπως η βιομηχανική κατασκοπεία ή οι απόπειρες οικειοποίησης διανοητικής ιδιοκτησίας στο πλαίσιο της συνεργασίας για την έρευνα και την ανάπτυξη.

Δήλωση

Ο Επίτροπος αρμόδιος για την Εσωτερική Αγορά, Thierry Breton, δήλωσε τα ακόλουθα: «Η Ευρώπη είναι η πατρίδα ορισμένων από τις κορυφαίες καινοτομίες σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά οι εταιρείες εξακολουθούν να μην είναι σε θέση να προστατέψουν πλήρως τις εφευρέσεις τους και να αξιοποιήσουν τη διανοητική τους ιδιοκτησία. Σήμερα, προτείνουμε την αναμόρφωση του συστήματος διανοητικής ιδιοκτησίας, ώστε να ενισχυθεί η ικανότητα της Ευρώπης να αναπτύσσει τεχνολογίες επόμενης γενιάς, να αντικατοπτριστεί η πρόοδος στον τομέα των δεδομένων και της ΤΝ· να επιτραπεί στις επιχειρήσεις να συνενώνουν γρήγορα τις γνώσεις τους σε περιόδους κρίσης και να στηριχθεί η πορεία της Ευρώπης προς την οικονομική ανάκαμψη και την πράσινη μετάβαση.»

Ιστορικό

Η νέα βιομηχανική στρατηγική της ΕΕ που εγκρίθηκε στις 10 Μαρτίου του φετινού έτους αναγνώρισε την ανάγκη η πολιτική της ΕΕ για τη διανοητική ιδιοκτησία να συμβάλει στην προάσπιση και την ενίσχυση της τεχνολογικής κυριαρχίας της Ευρώπης και να προωθήσει ισότιμους όρους ανταγωνισμού σε παγκόσμιο επίπεδο και ανακοίνωσε την έγκριση του σχεδίου δράσης. Στις 10 Νοεμβρίου, το Συμβούλιο των Υπουργών κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει προτάσεις για τη μελλοντική πολιτική της ΕΕ για τη διανοητική ιδιοκτησία.

Τα άυλα περιουσιακά στοιχεία όπως η έρευνα και η ανάπτυξη, οι εφευρέσεις, οι καλλιτεχνικές και πολιτιστικές δημιουργίες, τα εμπορικά σήματα, το λογισμικό, η τεχνογνωσία, οι επιχειρηματικές διαδικασίες και τα δεδομένα αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους της σημερινής οικονομίας της γνώσης. Το διάστημα των τελευταίων δύο δεκαετιών, ο όγκος των ετήσιων επενδύσεων σε «περιουσιακά στοιχεία διανοητικής ιδιοκτησίας» αυξήθηκε κατά 87% στην ΕΕ, ενώ ο όγκος των υλικών επενδύσεων (εκτός κατοικιών) αυξήθηκε μόνο κατά 30%. Οι επενδύσεις σε άυλα στοιχεία ενεργητικού επηρεάστηκαν επίσης πολύ λιγότερο από την προηγούμενη οικονομική κρίση (που άρχισε το 2008).

Οι κλάδοι παραγωγής που κάνουν εντατική χρήση της ΔΙ διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην οικονομία της ΕΕ και προσφέρουν καλές και βιώσιμες θέσεις εργασίας στην κοινωνία. Οι βιομηχανίες έντασης ΔΔΙ αντιπροσωπεύουν σήμερα σχεδόν το 45% του ΑΕΠ της Ευρώπης και συμβάλλουν άμεσα στη δημιουργία σχεδόν του 30 % του συνόλου των θέσεων εργασίας. Πολλά από τα οικοσυστήματα της Ευρώπης δεν μπορούν να ευδοκιμήσουν χωρίς αποτελεσματική προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας και αποτελεσματικά εργαλεία για την εμπορία άυλων περιουσιακών στοιχείων.

Το πλήρες κείμενο του σχεδίου δράσης είναι διαθέσιμο στα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά στην ιστοσελίδα της Επιτροπής (ec.europa.eu)