Οδηγία 1/2010 της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα

Αρ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/7526/10-12-2010

Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα

Έχοντας υπόψη:

1. Ότι σύμφωνα με το άρθρο 19 παρ. 1 α) του ν. 2472/1997 και το άρθρο 13 παρ. 1 του ν. 3471/2006, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα εκδίδει Οδηγίες προς το σκοπό της ενιαίας εφαρμογής των ρυθμίσεων που αφορούν στην προστασία του ατόµου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

2. Ότι τα πολιτικά κόμματα συνιστούν φορείς διαµμόρφωσης της πολιτικής βούλησης, και προς τούτο είναι αναγκαία και συνταγματικώς κατοχυρωμένη η ελεύθερη επικοινωνία τους με τους πολίτες και η προβολή των ιδεών τους, των προγραμμάτων δράσεως και επιμέρους δραστηριοτήτων τους. Το ίδιο ισχύει για τους βουλευτές, ευρωβουλευτές, τις παρατάξεις και κατόχους αιρετών θέσεων στην τοπική αυτοδιοίκηση, και για όλους τους υποψηφίους στις βουλευτικές εκλογές, τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τις εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης.

3. Ότι η πολιτική επικοινωνία είναι θεμελιώδες μέσο για τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ωστόσο υπόκειται σε περιορισμούς για λόγους σεβασμού των ατομικών δικαιωμάτων καθώς και για λόγους δηµόσιου συµφέροντος, όπως ο περιορισμός κατά την προεκλογική περίοδο του τρόπου και των μέσων προβολής των πολιτικών κομμάτων και των υποψηφίων σύμφωνα με το άρθρο 29 παρ. 2 Σ και τις διατάξεις των άρθρων 9, 10 , 11, 12 ν. 3023/2002, των άρθρων 5, 6 ν. 3870/2010 σχετικά με τη διάθεση και ανάρτηση υλικού προβολής, τις εμφανίσεις των υποψηφίων και την προβολή διαφημιστικών μηνυμάτων στους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς.

4. Ότι η πολιτική επικοινωνία ενδιαφέρει από την άποψη της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, εφόσον οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται προϋποθέτουν επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, όπως ονοματεπωνύμων, ταχυδρομικών διευθύνσεων, τηλεφωνικών αριθμών, διευθύνσεων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, καθώς και ευαίσθητων δεδομένων, όπως σε σχέση με τα πολιτικά φρονήματα των ατόµων. Οι μέθοδοι αναφέρονται στην απευθείας ή και εξατομικευμένη/στοχευμένη επικοινωνία, και επιπλέον στο μέσο που χρησιμοποιείται, ηλεκτρονικό (τηλέφωνο, τηλεομοιοτυπία, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, γραπτά μηνύματα μέσω κινητού τηλεφώνου – SMS, MMS), ή μη ηλεκτρονικό (ταχυδρομείο).

5. Ότι για την πολιτική επικοινωνία είναι κατά κανόνα απαραίτητη η επεξεργασία μεγάλου όγκου προσωπικών δεδομένων, αφού η επικοινωνία αποσκοπεί στην υποστήριξη των ενδιαφερομένων από κατά το δυνατόν μεγάλο αριθμό ατόµων, ενώ δεν αποκλείεται και η δημιουργία προφίλ προς το σκοπό της στοχευμένης επικοινωνίας.

6. Ότι ο ενωσιακός νομοθέτης κατά τη στάθμιση της ελεύθερης δράσης των κομμάτων, επιμέρους πτυχή της οποίας αποτελεί η πολιτική επικοινωνία αφενός, και της προστασίας των προσωπικών δεδομένων αφετέρου, επεφύλαξε καταρχήν την ίδια νομική μεταχείριση στην πολιτική επικοινωνία και τη διαφημιστική δραστηριότητα, κρίνοντας ότι διαφήμιση πραγματοποιούν όχι μόνο εμπορικές επιχειρήσεις αλλά και ενώσεις πολιτικού χαρακτήρα. Συνεπώς πρέπει να εφαρμόζονται και σε αυτήν την περίπτωση οι ισχύοντες κανόνες προστασίας προσωπικών δεδομένων σε σχέση με τη συλλογή και τη διαβίβασή τους καθώς και τα χρησιμοποιούμενα μέσα επικοινωνίας [Αιτιολογική σκέψη (30) του προϊμίου της Οδηγίας 95/46/ΕΚ]. Την αυτή μεταχείριση επιφυλάσσει και ο έλληνας νομοθέτης, όταν κατά τη μεταφορά στην ελληνική έννομη τάξη του άρθρου 13 της Οδηγίας 2002/58/ΕΚ για τις ανεπιθύμητες επικοινωνίες ρητά αναφέρει στο άρθρο 11 ν. 3471/2006, εκτός από την εμπορική προώθηση, κάθε είδους διαφημιστικό σκοπό. Την άποψη αυτή υιοθετούν η Ομάδα Εργασίας του Άρθρου 29 της Οδηγίας 95/46/ΕΚ [Γνώμη 5/2004 της ομάδας εργασίας του αρ. 29 της Ε.Ε. για τις ανεπιθύμητες επικοινωνίες για διαφημιστικούς σκοπούς, κεφ. 3.3], η Διεθνής Σύνοδος των Επιτρόπων Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων [27η Διεθνής Σύνοδος, Montreux (Ελβετία), 14-16/09/2005, Διακήρυξη για τη χρήση προσωπικών δεδομένων προς το σκοπό της πολιτικής επικοινωνίας], εθνικές αρχές για την προστασία των προσωπικών δεδομένων [Βλ. ενδεικτικώς τις κατευθυντήριες οδηγίες του Επιτρόπου του Η.Β., Guidance for political parties for campaigning or promotional purposes, 2010, της Αρχής του γερμανικού ομοσπονδιακού κρατιδίου του Βερολίνου, Wahlwerbung durch politische Parteien, 2008 και τις κανονιστικές πράξεις της ιταλικής Αρχής, Provisions concerning political propaganda and communications, 3.3.2005, Privacy and electoral propaganda, A Decalogue, 12.2.2004[, η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Απευθείας Προώθησης (FEDMA) [Federation of European Direct Marketing, European code of practice for the use of personal data in direct marketing (Κώδικας καλής πρακτικής για τη χρήση προσωπικών δεδομένων κατά την απευθείας προώθηση), ιδίως τον ορισμό της απευθείας προώθησης], εθνικά δικαστήρια κρατών µελών [Γερμανικό Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο, 1 BvR 867/90 (1991), 2 BvR 2135/01, 1.8.2002, Εφετείο Μονάχου, 8 U 4223/03, 12.02.2004, Ειρηνοδικείο Rostock, 43 C 68/02, 28.1.2003, Information Tribunal, Scottish National Party & The Information Commissioner, 15.5. 2006] και το Συμβούλιο της Ευρώπης [Συμβούλιο της Ευρώπης, Σύσταση (85)20 σχετικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων για τους σκοπούς της απευθείας προώθησης, αρθρ. 1.2. σχετικά με τον ορισμό της απευθείας προώθησης].

7. Ότι, συμπερασματικώς, η πολιτική επικοινωνία, εφόσον προϋποθέτει επεξεργασία προσωπικών δεδομένων ρυθμίζεται από τις διατάξεις της εθνικής νομοθεσίας για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και κάθε άλλη ειδική διάταξη, η οποία πρέπει να ερμηνεύεται σύμφωνα με το Σύνταγμα και το ενωσιακό (κοινοτικό) δίκαιο. Οι διατάξεις αυτές δεν οδηγούν σε μια εν τοις πράγμασι απαγόρευση της απευθείας, εξατομικευμένης / στοχευμένης πολιτικής επικοινωνίας αλλά ελαύνονται από την απαίτηση της πρακτικής εναρμόνισης της ελεύθερης δράσης των πολιτικών κομμάτων και των παρατάξεων της τοπικής αυτοδιοίκησης, του δικαιώματος του ατόµου στην προστασία των προσωπικών του δεδομένων και του δικαιώματος στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, υπό την ειδικότερη έννοια του δικαιώματος να μη καθίσταται αποδέκτης πολιτικής επικοινωνίας. Αντιστοίχως, το άρθρο 29 παρ. 1 Σ κατοχυρώνει το αρνητικό δικαίωμα κάθε πολίτη να µη συμμετέχει σε πολιτικό κόμμα.

8. Ότι κάθε δράση πολιτικής επικοινωνίας πρέπει να είναι σύμφωνη με τις γενικές αρχές που διέπουν την επεξεργασία (συλλογή, χρήση, διαβίβαση κλπ) των προσωπικών δεδομένων, καθώς και με τις ειδικές διατάξεις που αφορούν στην επεξεργασία προσωπικών δεδομένων για το σκοπό της διαφήμισης. Στις διατάξεις για την προστασία των προσωπικών δεδομένων υπόκειται τόσο το πρόσωπο που πραγματοποιεί την πολιτική επικοινωνία (π.χ. διαφημιστική εταιρεία) όσο και το πρόσωπο για λογαριασμό του οποίου πραγματοποιείται (π.χ. πολιτικό κόμμα).

9. Ότι το περιεχόμενο μιας διαφημιστικής ενέργειας μπορεί να παρουσιάζεται αμέσως ή εμμέσως, όπως με την απλή παράθεση του προγράμματος δράσης ή με ενημερωτικό δελτίο που καλύπτει διάφορα θέματα.

10. Ότι το ισχύον δίκαιο επιφυλάσσει διαφορετική μεταχείριση στη διαφήμιση ανάλογα με το μέσο που επιλέγεται για την πραγματοποίησή της, με κριτήριο την ένταση του περιορισμού του ατομικού δικαιώματος και την επιβάρυνση που συνεπάγεται για τον αποδέκτη η χρήση κάθε μέσου καθώς και τις εύλογες προσδοκίες του αποστολέα και αποδέκτη [Βλ. αιτιολογικές σκέψεις (40) – (42) της Οδηγίας 2002/58/ΕΚ και αιτιολογική σκέψη (45) σε συνδυασμό με το άρθρο 14 στοιχ. β) της Οδηγίας 95/46/ΕΚ]. Έτσι χωρίς συγκατάθεση επιτρέπεται η αποστολή διαφημιστικού περιεχομένου με ταχυδρομείο, εφόσον τα δεδομένα συλλέγονται από νόμιμες πηγές και ο αποδέκτης δεν έχει εκδηλώσει την αντίρρησή του (άρθρα 5 παρ. 2 στοιχ. ε), 13 παρ. 1, 3 και 19 παρ. 4 στοιχ. δ) ν. 2472/1997), καθώς και με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, συµπεριλαμβανομένων των μηνυμάτων SMS και MMS, υπό την προϋπόθεση ότι ο αποστολέας απέκτησε τα στοιχεία της ηλεκτρονικής διεύθυνσης του αποδέκτη νομίμως στο πλαίσιο προηγούμενης, παρόμοιας συναλλαγής και υπό την πρόσθετη προϋπόθεση ότι παρέχει στον αποδέκτη τη δυνατότητα να ασκήσει το δικαίωμα αντίρρησης με τρόπο εύκολο και σαφή (άρθρο 11 παρ. 3 ν. 3471/2006) -σύστημα “opt-out”-. Αντιθέτως, η χρήση ορισμένων άλλων ηλεκτρονικών μέσων καθώς και των ανωτέρω στην περίπτωση που δεν υπάρχει προηγούμενη, παρόμοια συναλλαγή προϋποθέτει τη συγκατάθεση του αποδέκτη (άρθρο 11 παρ. 1 ν. 3471/2006) - σύστημα “opt-in”-, χωρίς αυτό να αποκλείει την ανάκληση της συγκατάθεσης για το μέλλον.

11. Ότι η Αρχή δέχεται παράπονα από αποδέκτες πολιτικής επικοινωνίας, πραγματοποιούμενης ιδίως με ηλεκτρονικά μέσα κατά την έννοια του άρθρου 11 ν. 3471/2006 (τηλέφωνο, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, γραπτά μηνύματα μέσω κινητού τηλεφώνου).

Αποφασίζει την έκδοση της ακόλουθης Οδηγίας: