Προστασία και Δεύτερης Κατοικίας στα Υπερχρεωμένα Φυσικά Πρόσωπα

Οι διατάξεις του ν. 3869/2010, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, αποσκοπούν στη ρύθμιση ή/και διαγραφή των χρεών του υπερχρεωμένου οφειλέτη, επί τη βάσει τριών βασικών αξόνων. Τη ρύθμιση μηνιαίων δόσεων βάσει του οικογενειακού εισοδήματός του επί 3-5 έτη για την απαλλαγή του από τα χρέη του, την προστασία της κύριας κατοικίας του μέσω της καταβολής ενός ποσού που αντιστοιχεί στο 80% της αντικειμενικής της αξίας και την εκμετάλλευση της υπόλοιπης περιουσίας του.

Σύμφωνα με το άρθρο 9 § 1 του ως άνω νόμου εκκαθαριστής ορίζεται, μεταξύ άλλων, εφόσον υπάρχει ρευστοποιήσιμη περιουσία, η εκποίηση της οποίας κρίνεται απαραίτητη για την ικανοποίηση των πιστωτών. Η διάταξη αυτή λοιπόν προβλέπει ως μοναδική προϋπόθεση της ρευστοποίησης της περιουσίας του οφειλέτη, εκτός της πρώτης κατοικίας του  για την οποία έχει υποβάλει αίτημα εξαίρεσης, το απαραίτητο αυτής της εκποίησης.

Στα τρία περίπου χρόνια δικαστηριακής εφαρμογής του ν. 3869/2010, όπως αποκαλύπτει η επισκόπηση της νομολογίας, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που κρίθηκε ως μη απαραίτητη η εκποίηση περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη.

Θέλοντας να τυποποιήσουμε κάποια κριτήρια για τη διαπίστωση της προσφορότητας της εκποίησης της λοιπής περιουσίας του οφειλέτη, δεν μπορούμε παρά να εκκινήσουμε από το πιθανό αγοραστικό ενδιαφέρον που αναμένεται να προκληθεί βάσει των χαρακτηριστικών του υπό κρίση περιουσιακού στοιχείου, και ιδίως ακινήτου, νομικών, π.χ. η αποκλειστική κυριότητα του οφειλέτη ή το ποσοστό συγκυριότητάς του, η φύση του δικαιώματος ως ψιλής κυριότητας, επικαρπίας ή άλλης δουλείας, αλλά και πραγματικών, π.χ. η αξία του, η θέση του, το αν βρίσκεται εντός ή εκτός σχεδίου, οι όροι δόμησης, η χρήση του ακινήτου, κύρια ή δευτερεύουσα, η παλαιότητά του, ιδίως για το αυτοκίνητα, το αν είναι πράγμα εκτός συναλλαγής ή αυθαίρετο.

Στα ως άνω πρέπει να συνυπολογισθεί, ιδίως τη σημερινή εποχή για τα ακίνητα, η γενικότερη έλλειψη αγοραστικού ενδιαφέροντος. Η αξία του ακινήτου, δε, πρέπει να νοηθεί σε συνάρτηση και με τα έξοδα της διαδικασίας και την αμοιβή του εκκαθαριστή, ώστε ακόμα και εάν αναμένεται ότι θα αποφέρει κάποιο τίμημα, μικρό όμως σε σχέση με τα έξοδα για την αναγκαστική πώλησή του και την αμοιβή του εκκαθαριστή, να μη θεωρείται πρόσφορο προς εκποίηση.

Τέλος, για το απαραίτητο της εκποίησης θα εξεταστεί αυτή εξ επόψεως «αναλογικότητάς της εν στενή εννοία». Του κατά πόσο, δηλαδή, η ωφέλεια των πιστωτών θα είναι μεγαλύτερη από τη βλάβη εκείνου που θα στερηθεί τη χρήση ενός περιουσιακού στοιχείου του οφειλέτη, π.χ. η εκποίηση της δεύτερης κατοικίας διαζευγμένου οφειλέτη που λειτουργεί ως οικογενειακή στέγη για τον πρώην σύζυγό του και το ανάπηρο τέκνο τους.

Σχετικά παραπέμπω και στο σχόλιό μου στο Νομικό Βήμα 2014, 574 επ: Κριτήρια για την εξαίρεση από την εκποίηση δεύτερης κατοικίας του υπερχρεωμένου οφειλέτη, Σχόλιο στην Απόφαση 285/2013 του Ειρηνοδικείου Σικυώνος.