Εξωδικαστικός μηχανισμός: Διευκρινίσεις της ΑΑΔΕ για τις πρόσφατες αλλαγές (Ν. 4549/2018)

Με την ΠΟΛ. 1126/2018 η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων κοινοποίησε τις διατάξεις των άρθρων 45 έως 55 του ν. 4549/2018 (πολυνομοσχέδιο), με τις οποίες τροποποιήθηκαν τα άρθρα 1, 2, 4, 5, 6, 8, 10, 13, 15 και 16 του ν. 4469/2017 («Εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών επιχειρήσεων και άλλες διατάξεις», ΦΕΚ Α' 62) και τέθηκαν μεταβατικές διατάξεις για την εφαρμογή τους.

Επιπλέον, παρέχονται οδηγίες για την ορθή και ενιαία εφαρμογή από τη Φορολογική Διοίκηση των νέων διατάξεων που προστέθηκαν στις παραγράφους 11 και 21 του άρθρου 15 του ν. 4469/2017 σχετικά με την «αδρανοποίηση» κατασχέσεων απαιτήσεων που έχουν επιβληθεί στα χέρια τρίτων, που συνεπάγεται αποδέσμευση αποκλειστικά μελλοντικών απαιτήσεων, ή την άρση αυτών υπό προϋποθέσεις, κατά το χρονικό διάστημα ισχύος της σύμβασης αναδιάρθρωσης οφειλών, καθώς και σχετικά με λοιπά θέματα διοικητικής εκτέλεσης στο πλαίσιο διμερών διαπραγματεύσεων με το Δημόσιο.

Ειδικότερα:

Ι. Τροποποιήσεις στο πεδίο εφαρμογής και τη διαδικασία του ν. 4469/2017 με τον ν. 4549/2018

1. Πεδίο εφαρμογής :

Με την αντικατάσταση των περιπτώσεων ιστ' και ιζ" της παραγράφου 2 του άρθρου 1 του ν. 4469/2017 (παράγραφοι 1 και 2 του άρθρου 45 του ν. 4549/2018), διευρύνθηκε το πεδίο εφαρμογής του νόμου αναφορικά με τις βεβαιωμένες στη Φορολογική Διοίκηση οφειλές προς το Δημόσιο και υπέρ τρίτων, αντίστοιχα, που μπορούν να ρυθμιστούν με σύμβαση αναδιάρθρωσης κατά τις διατάξεις του εν λόγω νόμου. Συγκεκριμένα, κρίσιμος χρόνος βεβαίωσης για την ένταξη στο πεδίο εφαρμογής του νόμου των οφειλών προς το Δημόσιο και υπέρ τρίτων βεβαιωμένων στη Φορολογική Διοίκηση είναι πλέον η 31η Δεκεμβρίου 2017, αντί της 31ης Δεκεμβρίου 2016, που προέβλεπαν οι προϊσχύουσες διατάξεις. Επίσης, αντικαταστάθηκε η περίπτωση ιη' της παραγράφου 2 του άρθρου 1 του ν. 4469/2017 αναφορικά με τις οφειλές προς τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του νόμου (παράγραφος 3 του άρθρου 45 του ν. 4549/2018).

Περαιτέρω, με τις διατάξεις των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 46 του ν. 4549/2018, η 31η Δεκεμβρίου 2017 (αντί της 31ης Δεκεμβρίου 2016) τέθηκε αφενός μεν ως κρίσιμος χρόνος για τη συνδρομή της προϋπόθεσης υπαγωγής στο ν. 4469/2017, που προβλέπεται στην περίπτωση α' της παραγράφου 1 του άρθρου 2 του νόμου (ύπαρξη οφειλής προς χρηματοδοτικό φορέα από δάνειο ή πίστωση ή ληξιπρόθεσμων οφειλών προς τη Φορολογική Διοίκηση ή προς Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης ή προς άλλο νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου ή βεβαίωση μη πληρωμής επιταγών εκδόσεως του οφειλέτη ή έκδοση διαταγών πληρωμής ή δικαστικών αποφάσεων σε βάρος του, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα σε αυτή), αφετέρου δε ως κρίσιμος χρόνος γένεσης των οφειλών (προς τρίτους πιστωτές) που μπορούν να υπαχθούν στη διαδικασία εξωδικαστικής ρύθμισης του νόμου, ήτοι να ρυθμιστούν με τη σύμβαση αναδιάρθρωσης του ν. 4469/2017, αντίστοιχα.

Επισημαίνεται ότι, σύμφωνα με τη γενική μεταβατική διάταξη της παραγράφου 1 του άρθρου 55 του ν. 4549/2018, οι νέες διατάξεις του ν. 4549/2018 εφαρμόζονται στις αιτήσεις που υποβάλλονται μετά την έναρξη ισχύος του νόμου, ήτοι μετά την 14η/6/2018 (βλ. άρθρο 131 του ν.4549/2018). Ωστόσο, με την παράγραφο 4 του άρθρου 55 του ν. 4549/2018 προβλέπεται η δυνατότητα επανυποβολής αίτησης του ν. 4469/2017 (κατ' εξαίρεση του κανόνα της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του νόμου περί άπαξ υποβολής αίτησης), προκειμένου να συμπεριληφθούν οφειλές που καθίστανται επιδεκτικές ρύθμισης με το νέο νόμο, ήτοι οφειλές βεβαιωμένες (όσον αφορά τη Φορολογική Διοίκηση) ή γεννημένες έως τις 31/12/2017.

2. Ενημέρωση Ε.Γ.Δ.Ι.Χ. σε περίπτωση διμερούς διαπραγμάτευσης

Σύμφωνα με τη νέα διάταξη του τρίτου εδαφίου της παραγράφου 5 του άρθρου 2 του ν. 4469/2017 (παράγραφος 3 του άρθρου 46 του ν. 4549/2018), στις περιπτώσεις που το 85 τουλάχιστον του συνόλου των οφειλών του αιτούντος συγκεντρώνονται στο πρόσωπο ενός μόνο πιστωτή και η αίτηση προωθείται σε αυτόν από την Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους (Ε.Γ.Δ.Ι.Χ.) για διμερή διαπραγμάτευση, ο πιστωτής πρέπει να ενημερώσει την Ε.Γ.Δ.Ι.Χ. εντός τριών μηνών από την ημερομηνία προώθησης της αίτησης για την ολοκλήρωση ή μη της διαπραγμάτευσης και, σε καταφατική περίπτωση, για την επίτευξη ή μη συμφωνίας με τον οφειλέτη. Αν η διαπραγμάτευση ολοκληρωθεί μετά την ως άνω ενημέρωση, ο πιστωτής πρέπει να ενημερώσει την Ε.Γ.Δ.Ι.Χ. μέσα σε έναν μήνα από την ολοκλήρωση της διαπραγμάτευσης για την επίτευξη ή μη συμφωνίας.

3. Συμμετοχή μικρών πιστωτών στη διαδικασία του ν. 4469/2017

Με το νέο εδάφιο που προστέθηκε στο τέλος της παραγράφου 6 του άρθρου 2 του ν. 4469/2017 με την παράγραφο 4 του άρθρου 46 του ν. 4549/2018, ρυθμίζεται η περίπτωση που δύο ή περισσότεροι πιστωτές, με ποσοστό ο καθένας μικρότερο του 1,5% της συνολικής οφειλής, έχουν ακριβώς ίσες απαιτήσεις και οι απαιτήσεις αυτές, αθροιζόμενες με τις μικρότερες απαιτήσεις, υπερβαίνουν το 15% της συνολικής οφειλής (βλ. αιτιολογική έκθεση του νόμου 4549/2018). Σύμφωνα με τη νέα διάταξη, αν δύο ή περισσότεροι πιστωτές έχουν ακριβώς ίσες απαιτήσεις και οι απαιτήσεις τους, αθροιζόμενες με τις μικρότερες απαιτήσεις, υπερβαίνουν το 15% του συνολικού χρέους ή το ποσό των 20.000.000 ευρώ, τότε οι πιστωτές αυτοί συμμετέχουν στη διαδικασία για το σύνολο των απαιτήσεών τους και δεσμεύονται από τη σύμβαση αναδιάρθρωσης οφειλών.

4. Ρύθμιση οφειλών ομόρρυθμων εταίρων

Με τα νέα εδάφια που προστέθηκαν στην παράγραφο 3 του άρθρου 4 του ν. 4469/2017 με το άρθρο 47 του ν. 4549/2018 προβλέπεται η δυνατότητα των ομόρρυθμων εταίρων, οι οποίοι, σύμφωνα με το πέμπτο εδάφιο της εν λόγω παραγράφου, πρέπει εκ του νόμου να συνυποβάλλουν την αίτηση της ομόρρυθμης ή ετερόρρυθμης εταιρείας για ρύθμιση των εταιρικών χρεών, να ζητήσουν τη ρύθμιση και του συνόλου των δικών τους οφειλών μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού, ακόμα κι αν δεν συντρέχουν ως προς αυτούς οι προϋποθέσεις υπαγωγής που προβλέπονται στο άρθρο 3 (κριτήρια επιλεξιμότητας) και στην παράγραφο 1 του άρθρου 2 (κατώτατο όριο οφειλών κ.λπ.) του ν. 4469/2017, δεδομένου ότι οι ομόρρυθμοι εταίροι, αν και έχουν εκ του νόμου εμπορική ιδιότητα, δεν διατηρούν συνήθως ατομική επιχείρηση (βλ. αιτιολογική έκθεση του νόμου). Οι ανωτέρω περιορισμοί, σύμφωνα με τις νέες διατάξεις, κρίνονται με βάση το πρόσωπο της εταιρίας.

Αντίθετα, οι περιορισμοί των παραγράφων 3 (μη υποβολή αίτησης και υπαγωγή στις οριζόμενες διαδικασίες του ν. 4307/2014 και του Πτωχευτικού Κώδικα, μη διακοπή επιχειρηματικής δραστηριότητας ή μη λύση του εταίρου-ν.π., μη ύπαρξη αμετάκλητης ποινικής καταδίκης για ορισμένα αδικήματα) και 5 (μη συγκέντρωση άνω του 85 % των απαιτήσεων σε έναν πιστωτή) του άρθρου 2 του ν. 4469/2017 πρέπει να ισχύουν, σύμφωνα με τις νέες διατάξεις, και ως προς το πρόσωπο του ομόρρυθμου εταίρου. Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του νόμου επί ανωτέρω νέας διάταξης: «Εξυπακούεται ότι οι περιορισμοί αυτοί θα εφαρμοστούν μόνο όταν συμβιβάζονται με το γεγονός ότι ζητείται ρύθμιση των οφειλών του εταίρου και όχι της εταιρίας. Έτσι, δεν θα αποκλειστεί η ρύθμιση των οφειλών του εταίρου από το γεγονός ότι ο εταίρος έχει διακόψει ατομική επιχειρηματική του δραστηριότητα (περίπτωση γ' της παρ. 3 του άρθρου 2 του ν. 4469/2017), αρκεί να μην έχει λυθεί η ίδια η εταιρία. Από την άλλη πλευρά, ο εταίρος μπορεί να ρυθμίσει τις δικές του οφειλές, εντάσσοντας και τις οφειλές που τον βαρύνουν ως ομόρρυθμο εταίρο, ακόμα και αν η εταιρία έχει λυθεί, εφόσον ο εταίρος διατηρεί δική του ατομική επιχείρηση σε λειτουργία».

Επιπροσθέτως, σύμφωνα με τις νέες διατάξεις, οι οφειλές των ομόρρυθμων εταίρων είναι επιδεκτικές ρύθμισης κατά τον ν. 4469/2017, υπό την προϋπόθεση ότι «... θα επιτρεπόταν να ρυθμιστούν, αν οι εταίροι υπέβαλλαν αίτηση ως ιδιοκτήτες ατομικής επιχείρησης». Όπως διευκρινίζεται στην αιτιολογική έκθεση του νόμου, με την διάταξη αυτή νοείται ότι «δεν εντάσσονται οφειλές άσχετες με την επιχειρηματική δραστηριότητα, που δεν κρίνονται απαραίτητες για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας του εταίρου, ή οφειλές μεταγενέστερες της 31/12/2017 ή οφειλές για επιστροφή κρατικών ενισχύσεων».

Αναφορικά με το περιεχόμενο της αίτησης του ν. 4469/2017, σε περίπτωση που ζητείται η ρύθμιση των οφειλών και ομόρρυθμων εταίρων, στις νέες διατάξεις ορίζεται ότι στην περίπτωση αυτή η αίτηση περιέχει ως προς αυτούς το σύνολο των στοιχείων και συνοδεύεται από το σύνολο των δικαιολογητικών του άρθρου 5 του νόμου. Περαιτέρω, σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του νόμου «το αν οι εταίροι θα υποβάλουν αυτοτελή αίτηση, η οποία θα συσχετιστεί με την αίτηση της εταιρίας, ή αν, κατά τη συνυπογραφή της αίτησης της εταιρίας θα δηλώνουν ότι επιθυμούν τη ρύθμιση και των ατομικών τους οφειλών, αποτελεί τεχνικό ζήτημα, το οποίο ϋα επιλύσει η κοινή υπουργική απόφαση της παρ. 2 του άρθρου 16 του ν. 4469/2017».

Αναφορικά με την τηρητέα διαδικασία στην περίπτωση αυτή, προβλέπεται ότι ακολουθείται, κατά το δυνατόν, ενιαία διαδικασία υπό τον ίδιο συντονιστή, οι ρυθμίσεις όμως κάθε συνόλου οφειλών (αφενός της ομόρρυθμης ή ετερόρρυθμης εταιρείας, αφετέρου κάθε ομόρρυθμου εταίρου που ζητεί τη ρύθμιση των ατομικών οφειλών του) είναι διαφορετικές. 'Ετσι, σύμφωνα με τις νέες διατάξεις, η απαρτία υπολογίζεται και οι προτάσεις ρύθμισης υποβάλλονται χωριστά για κάθε συνοφειλέτη, ενώ το αποτέλεσμα της ιμηφοφορίας για τη μία πρόταση δεν επηρεάζεται από το αποτέλεσμα της ιμηφοφορίας για τις λοιπές προτάσεις. Τέλος, ορίζεται ότι ο συντονιστής δικαιούται πλήρη αμοιβή για κάθε ομόρρυθμο εταίρο που ζητεί ρύθμιση του συνόλου των δικών του οφειλών.

Όπως προαναφέρθηκε, σύμφωνα με τη γενική μεταβατική διάταξη της παραγράφου 1 του άρθρου 55 του ν. 4549/2018, οι νέες διατάξεις του ν. 4549/2018 εφαρμόζονται στις αιτήσεις που υποβάλλονται μετά την έναρξη ισχύος του νόμου, ήτοι μετά την 14η/6/2018 (βλ. άρθρο 131 του ν.4549/2018). Ειδικά όμως για τη ρύθμιση οφειλών ομόρρυθμων εταίρων, κατά τα ανωτέρω:

• Με την παράγραφο 4 του άρθρου 55 του ν. 4549/2018 προβλέπεται η δυνατότητα επανυποβολής αίτησης του ν. 4469/2017, προκειμένου να συμπεριληφθούν οφειλές που καθίστανται επιδεκτικές ρύθμισης με το ως άνω άρθρο 47 του νόμου (οφειλές ομόρρυθμων εταίρων).
• Σύμφωνα με την παράγραφο 5 του άρθρου 55 του ν. 4549/2018, «Ομόρρυθμοι εταίροι εταιριών, οι οποίες πριν την έναρξη ισχύος του παρόντος υπέβαλαν αίτηση, εκκρεμή ή περατωθείσα, μπορούν να υποβάλουν αυτοτελώς αίτηση για ρύθμιση των δικών τους οφειλών. Στην περίπτωση αυτή οι περιορισμοί των παραγράφων 3 και 5 του άρθρου 2 του ν. 4469/2017 ισχύουν και ως προς το πρόσωπο του ομόρρυθμου εταίρου, ενώ οι περιορισμοί της παρ. 1 του άρθρου 2 και του άρθρου 3 του ν. 4469/2017 κρίνονται με βάση το πρόσωπο της εταιρίας. Στις περιπτώσεις αυτές η διαδικασία δεν απαιτείται να είναι ενιαία ούτε είναι απαραίτητος ο διορισμός του ίδιου συντονιστή».

5. Περιεχόμενο αίτησης και συνοδευτικά έγγραφα

Με την παράγραφο 1 του άρθρου 48 του ν. 4549/2018 προστέθηκε στο υποχρεωτικό περιεχόμενο της αίτησης του ν. 4469/2017, όσον αφορά τον προσδιορισμό των οφειλόμενων ποσών ανά πιστωτή, η αναγραφή της ημερομηνίας αναφορικά με την οποία προσδιορίζεται το ύψος κάθε οφειλής (βλ. σχετική προσθήκη στην περίπτωση β' της παραγράφου 1 του άρθρου 5 του ν. 4469/2017). Επιπλέον, αντικαταστάθηκε η εξουσιοδοτική διάταξη του νόμου, που προβλέπει έκδοση κανονιστικής πράξης αναφορικά με τα συνοδευτικά έγγραφα της αίτησης. Σύμφωνα με τη νέα εξουσιοδοτική διάταξη της παραγράφου 9 του άρθρου 5 του ν. 4469/2017 (παράγραφος 2 του άρθρου 48 του ν. 4549/2018): «Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Ανάπτυξης και Οικονομικών μπορεί να τροποποιείται ο κατάλογος των δικαιολογητικών της παραγράφου 8. Με την απόφαση του προηγούμενου εδαφίου μπορεί να προβλέπεται ότι ορισμένα από τα δικαιολογητικά απαιτούνται μόνο σε κάποιες κατηγορίες υποθέσεων, καθώς και ότι ορισμένα δικαιολογητικά δεν υποβάλλονται υποχρεωτικά μαζί με την αίτηση, αλλά μπορούν να υποβληθούν το αργότερο έως τη λήξη της διαπραγμάτευσης.»

Δείτε αναλυτικά την εγκύκλιο εδώ.