Αστική ευθύνη για θάνατο Σύριου διαμένοντα στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης στη Μόρια της Λέσβου (ΔΠΑ 6341/2021)

Δεκτή έγινε από το Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών (ΔΠΑ 6341/2021) αγωγή περί αναγνώρισης της υποχρέωσης του εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου να καταβάλλει στους ενάγοντες, κατά το άρ. 105 του ΕισΝΑΚ, σε συνδυασμό με το άρ. 932 του ΑΚ, χρηματική ικανοποίηση για τη ψυχική οδύνη που υπέστησαν, από τον θάνατο του συγγενούς τους, ο οποίος επήλθε κατά την παραμονή του τελευταίου στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) της Μόριας της Λέσβου, εξ αιτίας παράνομων, κατά τους ισχυρισμούς τους, πράξεων και παραλείψεων των οργάνων του εναγόμενου.

Από σειρά διατάξεων των Οδηγιών 2013/32 και 2013/33, προκύπτει ότι ως αιτούντες άσυλο θεωρούνται, κατ’ αρχήν, και όσοι υπήκοοι τρίτων χωρών εκφράζουν την επιθυμία να αιτηθούν διεθνή προστασία. Τα κράτη μέλη δε οφείλουν να διασφαλίζουν, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, την πρόσβαση του αιτούντος ή επιθυμούντος να αιτηθεί διεθνή προστασία, σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, καθώς και ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Ακόμη και μετά την περάτωση των διαδικασιών ταυτοποίησης και υποδοχής, μέχρι να μεταφερθεί ο επιθυμών να αιτηθεί διεθνή προστασία, με μέριμνα της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης, σε κατάλληλη δομή για την προσωρινή υποδοχή του, οι αρμόδιες υπηρεσίες του οικείου ΚΥΤ εξακολουθούν να υπέχουν την υποχρέωση περί μέριμνας για την αξιοπρεπή διαβίωση αυτού.

Εν προκειμένω, από τα στοιχεία της δικογραφίας προέκυψε ότι οι διαδικασίες ταυτοποίησης και υποδοχής στις οποίες υποβλήθηκε ο θανών, αμέσως μετά την προσαγωγή του στο ΚΥΤ της Μόριας, ολοκληρώθηκαν αυθημερόν, χωρίς να ακολουθήσει απόφαση περί παράτασης του περιορισμού της ελευθερίας του, ο οποίος σε κάθε περίπτωση δεν θα μπορούσε να υπερβεί τις 25 ημέρες. Κατά την έννοια δε του άρ. 14 του Ν. 4375/2016, αρχής γενομένης από την ολοκλήρωση των ως άνω διαδικασιών, ο περιορισμός που του είχε επιβληθεί ήρθη αυτοδικαίως, ήτοι χωρίς να απαιτείται η έκδοση περαιτέρω διοικητικής πράξης.

Εξάλλου, κατά τον χρόνο προσαγωγής του θανόντος στο ως άνω ΚΥΤ, οι εγκαταστάσεις του τελευταίου είχαν ήδη υπερπληρωθεί, σε βαθμό που ένα μεγάλο μέρος των μεταναστών διέμεναν σε σκηνές που τους είχαν χορηγηθεί προς τούτο, στους παρακείμενους αγρούς - ελαιοκτήματα. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την εν γένει κατάσταση του θανόντος, ως προσώπου υγιούς και μη ανήκοντος σε κάποια ευάλωτη ομάδα, επιρρώνει τον ισχυρισμό του Δημοσίου ότι ο τελευταίος εγκαταστάθηκε σε σκηνή εκτός των ορίων του ΚΥΤ.

Επομένως, τόσο κατά τον νόμο, όσο και εν τοις πράγμασι, μετά την περάτωση των διαδικασιών υποδοχής και ταυτοποίησης, ο θανών δεν τελούσε υπό κράτηση, υπό την έννοια του άρ. 1 περ. ι του π. δ/τος 220/2007 και του άρ. 2 περ. η της Οδηγίας 2013/33, αλλά ούτε υπό την έννοια του άρ. 5 παρ. 1 περ. στ της ΕΣΔΑ. Ωστόσο, το γεγονός αυτό δεν αναιρεί τις υποχρεώσεις που υπείχαν οι αρχές της Υπηρεσίας υποδοχής και ταυτοποίησης, βάσει του άρθρου 12 του π. δ/τος 220/2007 και του άρθρου 14 παρ. 5 του ν. 4375/2016, έναντι των προσώπων που ενέπιπταν στο προσωπικό πεδίο εφαρμογής τους, όπως υπήρξε εν προκειμένω και ο θανών.

Όσον αφορά στις υλικές συνθήκες που παρασχέθηκαν στον τελευταίο, διαπιστώθηκε πως διέμενε σε μια σκηνή που του είχε χορηγηθεί προς τούτο από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΚΥΤ. Κατά τα δεδομένα της κοινής πείρας, το εν λόγω κατάλυμα παρίστατο ιδιαιτέρως ευάλωτο στα καιρικά φαινόμενα, κυρίως δε στο ψύχος. Μάλιστα, η σκηνή του θανόντος βρισκόταν εκτός των κυρίως εγκαταστάσεων του ΚΥΤ, γεγονός που, πέραν του ότι τον εξέθετε ακόμη περισσότερο στα έντονα καιρικά φαινόμενα, έθετε, επίσης, ένα επιπλέον πρόσκομμα στην πρόσβασή του στις υπηρεσίες υγιεινής, τροφοδοσίας, ενημέρωσης και ασφάλειας που προσφέρονταν από το ΚΥΤ, οι οποίες, εξάλλου, δεν θα μπορούσαν παρά να υπολειτουργούν, δεδομένου του προβλήματος υπερπληθυσμού του ΚΥΤ.

Την κατάσταση αυτή, κατά το σκεπτικό του δικαστηρίου, επιδείνωνε η συμφόρηση στην οποία είχαν περιέλθει οι διαδικασίες παροχής διεθνούς προστασίας. Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε πως, παρά την παρέλευση δύο και πλέον μηνών από την απλή καταγραφή της βούλησης του θανόντος να αιτηθεί άσυλο, από κανένα στοιχείο δεν προκύπτει ότι μέχρι και τον θάνατό του, είχε προσδιοριστεί συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα πλήρους καταγραφής της αίτησής του. Τέλος, δεν του είχε χορηγηθεί προσωρινό δελτίο αιτούντος διεθνή προστασία ούτε του είχε επιδοθεί, με τη συνδρομή διερμηνέα, η απόφαση περί παραπομπής του στην Υπηρεσία Ασύλου, και, συνεπώς, ο θανών δεν διέθετε άλλα νομιμοποιητικά έγγραφα πέραν του εγγράφου καταγραφής των στοιχείων του.

Η εξακολούθηση της διαμονής του θανόντος εκτός των ορίων του ΚΥΤ, σε πρόχειρο κατάλυμα της σκηνής που του είχε δοθεί, παρά την παρέλευση δύο και πλέον μηνών και την έλευση του χειμώνα, και κυρίως παρά την εκδήλωση έντονων καιρικών φαινομένων δριμύτατου ψύχους και χιονιού, με μόνο μέσο προστασίας του τα ρούχα του και μια κουβέρτα, κρίθηκε ότι ισοδυναμεί με περιέλευση αυτού σε συνθήκες έσχατης υλικής στέρησης, καταλίπουσες παντελώς ακάλυπτη τη στοιχειώδη ανθρώπινη ανάγκη του για αξιοπρεπή στέγαση υπό βιώσιμες συνθήκες θερμοκρασίας. Τα αρμόδια δε όργανα του εναγόμενου παρέλειψαν να λάβουν τα προσήκοντα μέτρα, προκειμένου να προλάβουν και να αποτρέψουν την κατάσταση αυτή, προβαίνοντας στην προσωρινή έστω μεταφορά των έκθετων στο δριμύ ψύχος μεταναστών σε θερμαινόμενους χώρους ή, τουλάχιστον, εφοδιάζοντάς τους με επαρκή θερμαντικά μέσα.

Κρίθηκε, επιπλέον, πως εναπόκειτο στις αρμόδιες αρχές του ΚΥΤ της Λέσβου, να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου να εξαλείψουν την πρακτική του ανάμματος αυτοσχέδιων πυρών, η οποία υιοθετήθηκε από τους μετανάστες προς αντιμετώπιση του δριμύτατου ψύχους και ενείχε πολλαπλούς κινδύνους για την ασφάλεια των διαβιούντων στον καταυλισμό.

Οι παραλείψεις των οργάνων του εναγόμενου, ήτοι η παράλειψη προφύλαξης του επιθυμούντος να αιτηθεί διεθνή προστασία και εξαρτώμενου πλήρως από τη δημόσια αρωγή συγγενούς των εναγόντων από την κατάσταση έσχατη υλικής στέρησης στην οποία περιήλθε, και η παράλειψη συστηματικής αποτροπής της πρακτικής του ανάμματος αυτοσχέδιων πυρών, κρίθηκαν επαρκώς ικανές να επιφέρουν και, πράγματι, στην προκειμένη περίπτωση, επέφεραν τον θάνατο του συγγενούς των εναγόντων, εντός της σκηνής του, λόγω εισπνοής μονοξειδίου του άνθρακα, εκλυόμενου από αυτοσχέδια πυρά.

Δείτε την περίληψη της απόφασης εδώ.