logo-print

Η δυνατότητα άσκησης δικαστικής προσφυγής του ΓΚΠΔ από ανταγωνιστή τίθεται ενώπιον του ΔΕΕ (Υπόθεση C-21/23 - Lindenapotheke)

Οι αγωγές για παραβάσεις του ΓΚΠΔ ως μέσο για την προστασία από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές του ανταγωνιστή

13/03/2023

15/03/2023

Το δίκαιο της ψηφιακής οικονομίας

ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΔΙΚΑΙΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΉΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΉΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ & ΔΙΚΑΙΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΕΙΔΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

ΙΩΑΝΝΗΣ ΙΓΓΛΕΖΑΚΗΣ

Δίκαιο πληροφορικής - E έκδοση

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες αιτήσεις έκδοσης προδικαστικής απόφασης επί ερμηνευτικού ζητήματος του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων υποβλήθηκε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Γερμανίας Bundesgerichtshof.

Με την αίτησή του αυτή, το BGH ζητά από το ΔΕΕ να επιλύσει δύο σημαντικά ερμηνευτικά ζητήματα:

1. Αντιτίθενται οι ρυθμίσεις του κεφαλαίου VIIΙ του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων προς εθνικές ρυθμίσεις οι οποίες – πέραν των εξουσιών παρεμβάσεως των αρμοδίων για την παρακολούθηση και τη διασφάλιση της εφαρμογής του κανονισμού εποπτικών αρχών και πέραν των δυνατοτήτων έννομης προστασίας των υποκειμένων των δεδομένων – αναγνωρίζουν σε ανταγωνιστές, στην περίπτωση παραβάσεων του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων, ενεργητική νομιμοποίηση προς άσκηση αγωγής κατά του παραβάτη ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων επί τη βάσει της απαγορεύσεως των αθεμίτων εμπορικών πρακτικών;

2. Αποτελούν τα δεδομένα τα οποία οι πελάτες φαρμακοποιού, ο οποίος εμφανίζεται ως πωλητής σε διαδικτυακή πλατφόρμα πωλήσεων, εισάγουν στην πλατφόρμα αυτή κατά την παραγγελία φαρμάκων που διατίθενται μεν αποκλειστικά από φαρμακεία, πλην όμως δεν απαιτούν ιατρική συνταγή (όνομα του πελάτη, διεύθυνση παραδόσεως και πληροφορίες αναγκαίες για την εξατομίκευση του παραγγελθέντος φαρμάκου που διατίθεται αποκλειστικά από φαρμακεία), δεδομένα που αφορούν την υγεία κατά την έννοια του άρθρου 9, παράγραφος 1, του ΓΚΠΔ καθώς και δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που παρέχουν πληροφορίες για την υγεία κατά την έννοια του άρθρου 8, παράγραφος 1, της ΟΠΔ;

Ιστορικό:

Ενάγων και εναγόμενος διατηρούν αμφότεροι φαρμακεία, ο δεύτερος όμως κατέχει άδεια εμπορίας μέσω ταχυδρομείου και διαθέτει το εμπόρευμά του και μέσω του Διαδικτύου. Επιπλέον, ο εναγόμενος διαθέτει το εμπόρευμά του, το οποίο συμπεριλαμβάνει φάρμακα που διατίθενται αποκλειστικά από φαρμακεία μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας πωλήσεων «Amazon Marketplace».

Ο ενάγων βάλλει κατά της εμπορίας, μέσω Amazon, φαρμάκων που διατίθενται αποκλειστικά από φαρμακεία ως αθέμιτη, λόγω μη τηρήσεως των απαιτήσεων του νόμου ως προς τη λήψη συγκαταθέσεως του πελάτη, βάσει των διατάξεων που διέπουν την προστασία των προσωπικών δεδομένων, για τη συλλογή, επεξεργασία και χρήση δεδομένων που αφορούν την υγεία του. Με την αγωγή του αιτήθηκε την παράλειψη αυτού του είδους της εμπορίας.

Το γερμανικό πρωτοδικείο έκανε δεκτή την αγωγή, ενώ το εφετείο απέρριψε την έφεση του εναγομένου. Ο εναγόμενος άσκηση αίτηση αναίρεσης ενώπιον του Bundesgerichtshof, το οποίο διαπίστωσε πως η ευδοκίμηση της αίτησης αναίρεσης θα εξαρτηθεί από την ερμηνεία του κεφαλαίου VIII ΓΚΠΔ, του άρθρου 9 ΓΚΠΔ και του άρθρου 8, παράγραφος 1, της Οδηγίας 95/46/ΕΚ.

Αυτό που προβληματίζει το αιτούν δικαστήριο είναι αν ο ενάγων νομιμοποιείται, ως ανταγωνιστής, να εναγάγει τον παραβάτη ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων λόγω παραβάσεων του ΓΚΠΔ επί τη βάσει της απαγορεύσεως των αθεμίτων εμπορικών πρακτικών, καθώς και αν θεωρούνται δεδομένα υγείας, τα δεδομένα που οι πελάτες του εναγομένου πρέπει να εισάγουν στην πλατφόρμα πωλήσεων κατά την παραγγελία φαρμάκων που δεν απαιτούν ιατρική συνταγή (όνομα του πελάτη, διεύθυνση παραδόσεως και πληροφορίες αναγκαίες για την εξατομίκευση του παραγγελθέντος φαρμάκου που διατίθεται αποκλειστικά από φαρμακεία).

Το πρώτο προδικαστικό ερώτημα:

Υπό το καθεστώς της Οδηγίας 95/46, ο ενάγων νομιμοποιείτο, ως ανταγωνιστής, να προβάλει με αγωγή ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων το αίτημά του για παράλειψη της προσβολής. Κατά τη νομολογία του ΔΕΕ οι ρυθμίσεις του Κεφαλαίου ΙΙΙ της Οδηγίας δεν αντιτίθεντο σε εθνική νομοθεσία η οποία επέτρεπε στις ενώσεις για την προστασία των καταναλωτών να στρέφονται δικαστικώς κατά των προσώπων τα οποία φέρονται ότι έχουν παραβιάσει την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (απόφαση Fashion ID, C-40/17, σκέψη 63 και διατακτικό). Το αυτό ίσχυε για την αγωγή ανταγωνιστή. Το ΔΕΕ έκρινε ότι τα άρθρα 22 ως 24 της Οδηγίας δεν εναρμονίζουν εξαντλητικά τις εθνικές διατάξεις σχετικά με τα ένδικα βοηθήματα που μπορούν να ασκηθούν κατά προσώπων που φέρονται ότι έχουν παραβιάσει την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (απόφαση Fashion ID, σκέψη 57).

Το BGH ζητά από το ΔΕΕ να αποσαφηνίσει αν αυτή η νομική κατάσταση άλλαξε με την έναρξη ισχύος του ΓΚΠΔ και αν έκτοτε νομιμοποιούνται οι ανταγωνιστές να ικανοποιούν αξιώσεις τους από παραβάσεις των διατάξεων του κανονισμού αυτού δια της ασκήσεως αγωγής. Επ’ αυτού το αιτούν δικαστήριο θέτει στην κρίση του ΔΕΕ τις δύο αντίθετες απόψεις που μπορούν να υποστηριχθούν:

- Κατά μία άποψη, ο ΓΚΠΔ ρυθμίζει εξαντλητικώς τον τρόπο εφαρμογής των διατάξεών του που αφορούν το δίκαιο προστασίας δεδομένων, ως εκ τούτου, δεν υφίσταται ενεργητική νομιμοποίηση ανταγωνιστών βασιζομένη στο δίκαιο ανταγωνισμού.

- Κατά αντίθετη άποψη, οι ρυθμίσεις αυτές δεν είναι εξαντλητικές, ως εκ τούτου, οι ανταγωνιστές εξακολουθούν να νομιμοποιούνται να ικανοποιούν, δια της ασκήσεως αγωγής, αξιώσεις παραλείψεως.

Το BGH υπενθυμίζει στο ΔΕΕ πως είχε θέσει και πάλι το ερώτημα αυτό1 στο πλαίσιο της υπόθεσης C-319/20 (Meta Platforms Ireland), χωρίς όμως να λάβει απάντηση από το Δικαστήριο, το οποίο έκρινε2​ πως το ζήτημα αυτό δεν σχετιζόταν με την υπόθεση της κύριας δίκης. Σύμφωνα με το BGH με τον χειρισμό του αυτό, το Δικαστήριο άφησε ρητώς ανοικτό το ζήτημα της ενεργητικής νομιμοποίησης ανταγωνιστή.

Το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα:

Ο ενάγων επικαλείται την παράνομη επεξεργασία των δεδομένων υγείας των πελατών του εναγόμενου, όπως αυτή έχει συντελεστεί χωρίς τις απαιτήσεις νομιμότητας για την επεξεργασία ευαίσθητων δεδομένων. Κατά συνέπεια, το BGH παρατηρεί πως η ευδοκίμηση της αίτησης αναίρεσης θα εξαρτηθεί από τον χαρακτήρα των προσωπικών δεδομένων που εισάγονται στη διαδικτυακή πλατφόρμα του εναγόμενου κατά την παραγγελία φαρμάκων.

Σύμφωνα με το άρθρο 4, σημείο 15 ΓΚΠΔ, δεδομένα που αφορούν την υγεία είναι τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα τα οποία σχετίζονται με τη σωματική ή ψυχική υγεία ενός φυσικού προσώπου, περιλαμβανομένης της παροχής υπηρεσιών υγειονομικής φροντίδας, και τα οποία αποκαλύπτουν πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση της υγείας του. Σύμφωνα με το άρθρο 4, σημείο 1 ΓΚΠΔ, δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα είναι κάθε πληροφορία που αφορά ταυτοποιημένο ή ταυτοποιήσιμο φυσικό πρόσωπο· το ταυτοποιήσιμο φυσικό πρόσωπο είναι εκείνο του οποίου η ταυτότητα μπορεί να εξακριβωθεί, άμεσα ή έμμεσα, ιδίως μέσω αναφοράς σε αναγνωριστικό στοιχείο ταυτότητας, όπως όνομα ή δεδομένα θέσης.

Το BGH επισημαίνει πως η επίδικη διαφορά έχει την ιδιαιτερότητα ότι το αγωγικό αίτημα αφορά, χωρίς περιορισμούς, την εμπορία, μέσω Amazon, φαρμάκων που διατίθενται αποκλειστικά από φαρμακεία. Πελάτες του εναγομένου μπορούν να παραγγέλλουν στην εν λόγω πλατφόρμα και φάρμακα που διατίθενται αποκλειστικά από φαρμακεία χωρίς να απαιτούν ιατρική συνταγή. Στην περίπτωση φαρμάκων που δεν απαιτούν ιατρική συνταγή, δεν υφίσταται ιατρική συνταγή, από την οποία να προκύπτει για ποιον έχει συνταγογραφηθεί το φάρμακο αυτό και ποιος, συνεπώς, πρέπει να το λάβει.

Κατά συνέπεια, στην περίπτωση αυτή, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ο αγοραστής, του οποίου τα προσωπικά δεδομένα συλλέγονται και τυγχάνουν επεξεργασίας, να μην ταυτίζεται με το πρόσωπο που λαμβάνει το παραγγελθέν, αλλά να αποτελεί τρίτο πρόσωπο που απλώς το αγοράζει για λογαριασμό του. Στην περίπτωση αυτή, τα δεδομένα του δεν αποτελούν παρά απλά προσωπικά δεδομένα.

Το αιτούν δικαστήριο παρατηρεί πως η αμφιβολία έγκειται στο αν, για να θεωρηθούν οι πληροφορίες αυτές δεδομένα υγείας, πρέπει η ταύτιση του προσώπου που αγοράζει με το πρόσωπο που λαμβάνει την αγωγή να προκύπτει με βεβαιότητα, ή «απλώς με ορισμένη πιθανότητα».

Το BGH επισημαίνει πως η απάντηση επί του ζητήματος αυτού δεν προκύπτει με ασφάλεια από τα άρθρα 4 σημ.15 και 9 παρ.1 ΓΚΠΔ ή από την αιτιολογική σκέψη 35, ενώ όμως υπενθυμίζει πως πρόσφατα το ΔΕΕ (Vyriausioji tarnybínes etikos komisija, C-184/20, σκέψη 125) έκρινε ότι η έννοια των ειδικών κατηγοριών δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα  πρέπει να ερμηνεύεται ευρέως, καθώς η Οδηγία και ο ΓΚΠΔ σκοπούν στη διασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών των φυσικών προσώπων –ιδίως της ιδιωτικής τους ζωής– έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που τα αφορούν.

Το πλήρες κείμενο της αίτησης προδικαστικής απόφασης είναι διαθέσιμο εδώ.

  • 1. Αντιτίθενται οι διατάξεις του κεφαλαίου VIII του [ΓΚΠΔ], ειδικότερα αυτές του άρθρου 80, παράγραφοι 1 και 2, και του άρθρου 84, παράγραφος 1, αυτού, σε εθνικές ρυθμίσεις οι οποίες, πέραν των εξουσιών παρεμβάσεως των εποπτικών αρχών που είναι αρμόδιες για την παρακολούθηση και τη διασφάλιση της εφαρμογής του κανονισμού και πέραν των δυνατοτήτων έννομης προστασίας των υποκειμένων των δεδομένων, επιτρέπουν, αφενός, στους ανταγωνιστές και, αφετέρου, σε ενώσεις, φορείς και επιμελητήρια που αναγνωρίζει το εθνικό δίκαιο να κινούνται δικαστικώς, σε περιπτώσεις παραβάσεως του [ΓΚΠΔ], κατά του παραβάτη, ανεξαρτήτως της υπάρξεως προσβολής συγκεκριμένων δικαιωμάτων μεμονωμένων υποκειμένων δεδομένων και χωρίς σχετική εντολή από τέτοιο φυσικό πρόσωπο, στο πλαίσιο αγωγής ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων, προβάλλοντας την απαγόρευση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, την παράβαση της νομοθεσίας περί προστασίας των καταναλωτών ή την απαγόρευση χρήσης ανίσχυρων γενικών όρων συναλλαγών;
  • 2. 50. Επιπλέον, επισημαίνεται ότι η υπόθεση της κύριας δίκης δεν θέτει το ζήτημα της ενεργητικής νομιμοποίησης ενός ανταγωνιστή. Κατά συνέπεια, πρέπει να δοθεί απάντηση μόνο στο σκέλος του ερωτήματος που αφορά την ενεργητική νομιμοποίηση των ενώσεων, φορέων και επιμελητηρίων που αναγνωρίζει το εθνικό δίκαιο, περί των οποίων γίνεται λόγος στο άρθρο 80, παράγραφος 2, του ΓΚΠΔ.
Κώδικας Ποινικής Δικονομίας ΙΙ
Οικογενειακό Δίκαιο - Τρίτη έκδοση

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ

ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ