Υπερχρεωμένα νοικοκυριά και εγγυητική ευθύνη του Δημοσίου (ΑΠ 3/2023)

Ενώπιον της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου τέθηκε το ευρύτερου ενδιαφέροντος νομικό ζήτημα του περιορισμού ή εξάλειψης ή μη της εγγυητικής ευθύνης του Ελληνικού Δημοσίου, σε περίπτωση περιορισμού ή πλήρους εξάλειψης της κύριας οφειλής, ως αποτέλεσμα δικαστικού συμβιβασμού, μεταξύ του αιτούντος φυσικού προσώπου και των πιστωτών, κατ' άρθρο 7 παρ. 2 του ν. 3869/2010 ή σε περίπτωση αποτυχίας του, ως συνέπεια ρύθμισης με δικαστική απόφαση, κατ' άρθρα 8 και 11 του ίδιου νόμου (ΑΠ 3/2023).

Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης, η απαλλαγή του οφειλέτη από τα χρέη στο πλαίσιο των ρυθμίσεων του ν. 3869/2010, είτε κατόπιν συμβιβασμού με τους πιστωτές του είτε κατόπιν ρύθμισης αυτών με δικαστική απόφαση, ενεργεί υποκειμενικά, αφορά μόνο στο πρόσωπο του ίδιου και δεν επεκτείνεται στους εγγυητές, έναντι των οποίων οι πιστωτές διατηρούν ακέραια τα δικαιώματά τους. 

Κρίσιμο, συνεπώς, για την προστασία του ν. 3869/2010 είναι το πρόσωπο του οφειλέτη, στο οποίο απέβλεψε ο νομοθέτης και όχι το χρέος καθ' εαυτό, η δε προβλεπόμενη από τον εν λόγω νόμο ρύθμιση έχει αυστηρά προσωποπαγή χαρακτήρα. Έτσι, παρά την απαλλαγή, στο πλαίσιο υπαγωγής στις διατάξεις του προαναφερθέντος νόμου, του οφειλέτη από το υπόλοιπο των χρεών του ή τη μείωση αυτών, δεν έχει εφαρμογή η διάταξη του άρθρου 851 του ΑΚ, κατά την οποία ο εγγυητής ευθύνεται για την έκταση που έχει κάθε φορά η κύρια οφειλή. Ο εγγυητής, εν προκειμένω, ευθύνεται για το αρχικώς συμφωνημένο από τον υπερχρεωμένο πρωτοφειλέτη χρέος, το ύψος του οποίου δεν επηρεάζεται ως προς τον ίδιο (τον εγγυητή) από τη ρύθμιση, ενώ αυτός δεν μπορεί να επικαλεστεί έναντι του πιστωτή την απαλλαγή ή τη μείωση της οφειλής του πρωτοφειλέτη. Επί εξόφλησης δε του χρέους του πρωτοφειλέτη, υποκαθίσταται στα δικαιώματα των πιστωτών, δικαιούμενος σε αναγωγή έναντι του πρωτοφειλέτη, μόνον για το ποσό που ο τελευταίος υποχρεούται να καταβάλει στους πιστωτές στο πλαίσιο της ρύθμισης των χρεών του.

Ο εγγυητής φυσικό πρόσωπο, μπορεί να υπαχθεί και ο ίδιος στις προστατευτικές διατάξεις του ν. 3869/2010, εφόσον συντρέχουν στο πρόσωπό του οι προϋποθέσεις του άρθρου 1 παρ. 1 του νόμου αυτού.

Η διάταξη του άρθρου 12 του ν. 3869/2010 περί μη απαλλαγής από την ευθύνη των εγγυητών επί ρύθμισης βάσει του νόμου αυτού των χρεών του πρωτοφειλέτη, ως εκ της αδιάστικτης διατύπωσής της και του σκοπού του νόμου, που είναι η αντιμετώπιση του κοινωνικού προβλήματος της υπερχρέωσης των φυσικών προσώπων που δεν έχουν πτωχευτική ικανότητα και η ανακούφιση των συγκεκριμένων αυτών προσώπων από τα χρέη τους και όχι η ελάφρυνση των χρεών έναντι όλων των εμπλεκόμενων προσώπων (πρωτοφειλετών, συνοφειλετών, εγγυητών), έχει εφαρμογή, αφού ο νόμος δεν διακρίνει, και επί εγγυητικής ευθύνης του Ελληνικού Δημοσίου, όταν αυτό παρέχει εγγυήσεις υπέρ δανειοληπτών δυνάμει ειδικών διατάξεων, όπως των νόμων 2322/1995 και 2362/1995, για τη χορήγηση από τραπεζικές εταιρείες δανείων στο πλαίσιο κρατικού προγράμματος στεγαστικής αποκατάστασης συγκεκριμένων κατηγοριών προσώπων με πλήρη εγγύηση αυτού και επιδοτούμενο επιτόκιο.

Και στην τελευταία περίπτωση, είναι εφαρμοστέα, ως ειδική και νεότερη, η προδιαληφθείσα διάταξη του άρθρου 12 του ν. 3869/2010 και το Ελληνικό Δημόσιο ευθύνεται έναντι των πιστωτών για το αρχικό χρέος που εγγυήθηκε και όχι εκείνο που διαμορφώθηκε στο πλαίσιο της ρύθμισης του ν. 3869/2010. 

Απόσπασμα απόφασης

Σύμφωνα με τις νομικές σκέψεις που προαναφέρθηκαν, η υπαγωγή δανειολήπτη φυσικού προσώπου, υπέρ του οποίου έχει εγγυηθεί το Ελληνικό Δημόσιο, στις προστατευτικές διατάξεις του ν. 3869/2010 και η συνεπεία της υπαγωγής αυτής απαλλαγή από τις οφειλές του ή μείωση των οφειλών του, είτε στο πλαίσιο δικαστικού συμβιβασμού με τους πιστωτές είτε δυνάμει δικαστικής απόφασης, ουδόλως επηρεάζει τη θέση του εγγυητή Ελληνικού Δημοσίου, του οποίου η εγγυητική ευθύνη παραμένει ακέραιη έναντι των πιστωτών για το αρχικώς συμφωνημένο από τον πρωτοφειλέτη και προ της ρύθμισης υφιστάμενο χρέος. Κατόπιν των παραπάνω, η Ολομέλεια, επιλύοντας το τιθέμενο με την ένδικη αγωγή και εισαχθέν ενώπιόν της με τη διαδικασία της πιλοτικής δίκης ως άνω νομικό ζήτημα, πρέπει να αποφανθεί ότι ο περιορισμός ή η πλήρης εξάλειψη της κύριας οφειλής φυσικού προσώπου, ως αποτέλεσμα δικαστικού συμβιβασμού, μεταξύ αυτού και των πιστωτών, κατ' άρθρο 7 παρ. 2 του ν. 3869/2010 ή, σε περίπτωση αποτυχίας του, ως συνέπεια ρύθμισης με δικαστική απόφαση, κατ' άρθρα 8 και 11 του ίδιου νόμου, δεν επιφέρει αντίστοιχα περιορισμό ή εξάλειψη της εγγυητικής ευθύνης του Ελληνικού Δημοσίου για την οφειλή αυτή έναντι των πιστωτών και να παραπεμφθεί κατά τα λοιπά η υπόθεση, για την ολοκλήρωση της εκδίκασής της, στο αρμόδιο Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών (άρθρ. 20 Α παρ. 5 του ΚΠολΔ).

Δείτε αναλυτικά την απόφαση στο areiospagos.gr.