Συνταγματική η επιβολή κράτησης στις δαπάνες για προμήθεια φαρμάκων (ΣτΕ 703/2024)

ΣτΕ Α΄ Τμ. 7μ. 703/2024

Πρόεδρος: Σπ. Χρυσικοπούλου, Αντιπρόεδρος

Εισηγητής: Ν. Σκαρβέλης, Σύμβουλος

Κράτηση 3% υπέρ Μ.Τ.Π.Υ. κατ’ άρ. 22 παρ. Α΄ π.δ. 422/1981. Δεν εμπίπτουν στις απαλλαγές των περ. α΄, στ΄ και θ΄ της παρ. 2 άρ. 23 π.δ. 422/1981 οι δαπάνες για προμήθεια φαρμάκων από τον Ε.Ο.Π.Υ.Υ. Συνταγματική και συμβατή με το άρ. 49 Σ.Λ.Ε.Ε. η επιβολή της κράτησης στις δαπάνες αυτές.

Με την 703/2024 απόφαση του Α΄ Τμ. (7μελούς), εκδοθείσα επί αίτησης αναιρέσεως φαρμακευτικής εταιρείας κατά απόφασης διοικητικού εφετείου που απέρριψε προσφυγή-αγωγή κατά άρνησης επιστροφής παρακρατηθείσας από τον Ε.Ο.Π.Υ.Υ. υπέρ Μ.Τ.Π.Υ. κράτησης 3% κατ’ άρ. 22 παρ. Α΄ π.δ. 422/1981 για προμήθειες φαρμάκων, κρίθηκε ότι:

Α) Κατά την έννοια της περ. θ΄ της παρ. 2 του άρ. 23 του π.δ. 422/1981, η οποία, ως εξαιρετική και θεσπίζουσα απαλλαγή από κοινωνικοασφαλιστική εισφορά, είναι στενώς ερμηνευτέα και δεν επιδέχεται ανάλογη ή επεκτατική εφαρμογή, αλλά περιορίζεται από το γράμμα και τον επιδιωχθέντα από τον νόμο σκοπό της, όπως αυτός προκύπτει και από την εισηγητική έκθεση επί του άρ. 1 του ν. 512/1976, που προέβλεψε αρχικώς την απαλλαγή, ως φαρμακευτική περίθαλψη, για την οποία οι δαπάνες απαλλάσσονται της ένδικης κράτησης, νοείται η χορήγηση από το Δημόσιο και τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης προς τους ασθενείς ασφαλισμένους τους των αναγκαίων για την ίαση αυτών και για την ανακούφισή τους από τη νοσηρή τους κατάσταση φαρμάκων και λοιπών θεραπευτικών ιδιοσκευασμάτων, κατά τους κανόνες της ιατρικής και φαρμακευτικής επιστήμης. Ενόψει δε του ότι τόσο όταν θεσπίστηκε η απαλλαγή αυτή, αλλά και στη συνέχεια, διαχρονικώς, για την παροχή της φαρμακευτικής περίθαλψης στους ασφαλισμένους τους, το Δημόσιο και οι φορείς κοινωνικής ασφάλισης και ήδη ο Ε.Ο.Π.Υ.Υ. συνάπτουν, είτε ατομικώς (με ιδιώτες φαρμακοποιούς) είτε συλλογικώς (με τους φαρμακευτικούς συλλόγους), συμβάσεις παροχής υπηρεσιών υγείας, δυνάμει των οποίων η φαρμακευτική περίθαλψη παρέχεται στους δικαιούχους κατά κανόνα από συμβεβλημένα φαρμακεία, ως δαπάνες φαρμακευτικής περίθαλψης κατά την έννοια της περ. θ΄ της παρ. 2 του άρ. 23 του π.δ. 422/1981 νοούνται οι δαπάνες για την πληρωμή (εξόφληση των λογαριασμών) των συμβεβλημένων ιδιωτικών φαρμακείων για την από αυτά χορήγηση φαρμάκων και λοιπών θεραπευτικών μέσων στους ασφαλισμένους. Αντιθέτως, δεν εμπίπτουν στην κατά την ως άνω διάταξη έννοια των δαπανών φαρμακευτικής περίθαλψης οι δαπάνες για την προμήθεια από ορισμένους ασφαλιστικούς φορείς φαρμάκων για τον εφοδιασμό των δικών τους φαρμακείων ή φαρμακαποθηκών στις περιπτώσεις που προβλέπεται η ίδρυση τέτοιων φαρμακείων ή η διατήρηση τέτοιων αποθηκών (αρχικώς από το Ι.Κ.Α. και ήδη από τον Ε.Ο.Π.Υ.Υ.), η οποία (προμήθεια) δεν αποτελεί υπό στενή έννοια πράξη παροχής φαρμακευτικής περίθαλψης, αλλά αποτελεί εμπορική συναλλαγή μεταξύ του ασφαλιστικού φορέα και της προμηθεύτριας φαρμακευτικής εταιρείας, ανάλογη της εμπορικής συναλλαγής στην οποία προβαίνει και ο φαρμακοποιός όταν προμηθεύεται τα φάρμακα τα οποία στη συνέχεια διαθέτει. Δεν συνάγεται δε το αντίθετο εκ του ότι οι δαπάνες προμήθειας φαρμάκων και λοιπών φαρμακευτικών σκευασμάτων στις οποίες προβαίνουν οι εν λόγω ασφαλιστικοί φορείς για τον εφοδιασμό των δικών τους φαρμακείων ή φαρμακαποθηκών σχετίζονται με την παροχή από αυτούς στο μέλλον φαρμακευτικής περίθαλψης σε ασφαλισμένους τους (με την οποία, άλλωστε, παροχή φαρμακευτικής περίθαλψης σχετίζονται και πολλές άλλες δαπάνες τους, όπως οι λειτουργικές δαπάνες των φαρμακείων και των φαρμακαποθηκών τους), αφού πάντως κατά το στάδιο της προμήθειας των φαρμάκων οι εν λόγω φορείς δεν παρέχουν ακόμα στους ασφαλισμένους τους φαρμακευτική περίθαλψη, η οποία παρέχεται σε μελλοντικό χρόνο και προϋποθέτει ότι, τελικώς, τα προμηθευθέντα φάρμακα θα χορηγηθούν.

Β) Οι κατά τις περ. α΄ και στ΄ της παρ. 2 του άρ. 23 του π.δ. 422/1981 απαλλαγές του Ι.Κ.Α. και του Ο.Γ.Α. από την επίμαχη κράτηση έχουν υποκειμενικό υπέρ των εν λόγω νομικών προσώπων χαρακτήρα και καταλαμβάνουν όλα τα έργα, προμήθειες, μισθώσεις και κάθε φύσης πληρωμές αυτών, εξακολουθούν δε να υφίστανται υπέρ αυτών και μετά την ένταξη των κλάδων υγείας τους όσον αφορά τις παροχές σε είδος στον Ε.Ο.Π.Υ.Υ. Κατά συνέπεια, ενόψει και του ότι δεν προβλέφθηκε αντίστοιχη των ως άνω περ. α΄ και στ΄ της παρ. 2 του άρ. 23 του π.δ. 422/1981 απαλλακτική διάταξη υπέρ του Ε.Ο.Π.Υ.Υ. ούτε ορίστηκε ότι εξακολουθούν να ισχύουν υπέρ αυτού οι προβλεπόμενες από τις διατάξεις αυτές απαλλαγές, ο Ε.Ο.Π.Υ.Υ. δεν απαλλάσσεται από την επίμαχη κράτηση υπέρ του Μ.Τ.Π.Υ. εκ μόνης της ιδιότητάς του ως καθολικού διαδόχου των κλάδων υγείας των εν λόγω ασφαλιστικών φορέων.

Γ) Η επιβολή της επίμαχης κράτησης στις δαπάνες του Ε.Ο.Π.Υ.Υ. για την προμήθεια φαρμάκων από επιχειρήσεις εμπορίας φαρμάκων δεν προσκρούει:

α) Στη συνταγματική αρχή της ισότητας, διότι τα φαρμακεία δεν αποτελούν αμιγώς εμπορικές επιχειρήσεις υποκείμενες στους όρους του ελεύθερου ανταγωνισμού, αλλά ιδιότυπα καταστήματα, στα οποία συνδυάζεται η υπεύθυνη επιστημονική δραστηριότητα και η κοινωνική αποστολή με την εμπορική εκμετάλλευση, οι δε φαρμακευτικές εταιρείες-προμηθεύτριες του Ε.Ο.Π.Υ.Υ. δεν τελούν υπό τις ίδιες συνθήκες με τους συμβεβλημένους με τον Οργανισμό αυτόν ιδιώτες φαρμακοποιούς για τη χορήγηση φαρμάκων στους ασφαλισμένους του, αλλά συνιστούν σαφώς διακριτές κατηγορίες προσώπων.

β) Στη συνταγματική αρχή της αναλογικότητας, διότι αποβλέπει στην ενίσχυση των εσόδων του Μ.Τ.Π.Υ. για την πραγμάτωση σκοπών κοινωνικής ασφάλισης, δηλαδή στην εξυπηρέτηση δημόσιου συμφέροντος, δεν αποτελεί δε, ενόψει και του ύψους αυτής, υπέρμετρο περιορισμό της επαγγελματικής ελευθερίας των συναλλασσόμενων με το Δημόσιο ή τα ν.π.δ.δ. επιχειρήσεων, ο οποίος να θίγει τον πυρήνα του σχετικού συνταγματικού δικαιώματός τους, καθιστώντας αδύνατη ή ουσιωδώς δυσχερή την άσκηση από αυτές της επιχειρηματικής ή επαγγελματικής τους δραστηριότητας.

γ) Στην κατά το άρ. 49 Σ.Λ.Ε.Ε. ελευθερία εγκατάστασης, διότι οι αλλοδαποί προμηθευτές (φαρμακευτικές εταιρείες ή άλλα νομικά ή φυσικά πρόσωπα) του Ε.Ο.Π.Υ.Υ. τυγχάνουν της αυτής μεταχείρισης με τους ημεδαπούς όσον αφορά την επίμαχη κράτηση 3% υπέρ του Μ.Τ.Π.Υ., η δε επιβολή της επίμαχης κράτησης δεν προβλέπει κριτήριο διάκρισης, που ενόψει των χαρακτηριστικών του να μπορεί να θεωρηθεί ότι, αν και η κράτηση επιβάλλεται αδιακρίτως τόσο στις ελληνικές όσο και στις εδρεύουσες σε άλλα κράτη–μέλη εταιρείες, θέτει σε δυσμενή θέση ή αποτρέπει από τη δραστηριοποίηση στην εμπορία φαρμάκων στην Ελλάδα περισσότερο τις εδρεύουσες σε άλλα κράτη–μέλη εταιρείες από ό,τι τις ημεδαπές ή αποτρέπει την ίδρυση στην Ελλάδα θυγατρικής εταιρείας εκ μέρους εταιρείας που εδρεύει σε άλλο κράτος-μέλος.

Πηγή: adjustice.gr