Προπληρωμένη κάρτα επιδόματος ανεργίας: Παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη

Με επιστολή του στις 29 Μαΐου 2025 προς την Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, ο Συνήγορος του Πολίτη παρενέβη σε ένα μείζον κοινωνικό ζήτημα που αφορά τον τρόπο καταβολής των επιδομάτων ανεργίας και μητρότητας μέσω προπληρωμένων καρτών. Αφορμή για την παρέμβασή του αυτή, αποτέλεσαν οι πολλές αναφορές πολιτών, οι οποίοι διαμαρτυρήθηκαν προς την ανεξάρτητη αρχή για το ότι δεν έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν ελεύθερα αυτά τα επιδόματα, καθώς το ήμισυ του ποσού «κλειδώνεται» υποχρεωτικά για χρήση μέσω POS, οδηγώντας σε αδυναμία μεταφοράς μέσω τραπεζικού λογαριασμού κατά το 50% του επιδόματος ανεργίας και σε αδυναμία ανάληψης αυτού του ποσοστού.

Με τον Ν. 5078/2023 και την κατ’ εξουσιοδότηση εκδοθείσα ΚΥΑ 3511/2025, θεσπίστηκε η υποχρεωτική καταβολή των επιδομάτων ανεργίας, μητρότητας και γονικής άδειας σε προπληρωμένες κάρτες. Από το συνολικό ποσό κάθε παροχής, μόνο το 50% μπορεί να αναληφθεί ή να μεταφερθεί σε άλλο τραπεζικό λογαριασμό, ενώ το υπόλοιπο πρέπει να χρησιμοποιείται αποκλειστικά για αγορές προϊόντων ή υπηρεσιών μέσω κάρτας, και μόνο εντός της Ε.Ε.

Σύμφωνα με τις αναφορές που δέχθηκε ο Συνήγορος του Πολίτη, ο νέος αυτός τρόπος καταβολής επιδομάτων προκαλεί σημαντικά πρακτικά προβλήματα. Ειδικά σε ό,τι αφορά πληρωμές όπως το ενοίκιο, δάνεια ή υποχρεώσεις προς τέκνα φοιτητές ή στρατιώτες που διαμένουν μακριά, η χρήση κάρτας δεν είναι δυνατή, ενώ η απαγόρευση τραπεζικών μεταφορών δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την καθημερινότητα των δικαιούχων. Το πρόβλημα εντείνεται από το γεγονός ότι πολλές από αυτές τις δαπάνες υπερβαίνουν το επιτρεπόμενο 50% ανάληψης, αφήνοντας τους δικαιούχους χωρίς τρόπο κάλυψης βασικών βιοτικών αναγκών.

Ο Συνήγορος του Πολίτη, επικαλούμενος τη νομολογία του ΣτΕ, επισημαίνει ότι τα επιδόματα ανεργίας και μητρότητας αποτελούν ασφαλιστικές παροχές και προστατεύονται συνταγματικά (άρθρο 22 §5 Σ). Σκοπός τους είναι η εξασφάλιση ενός επιπέδου διαβίωσης κατά το δυνατόν εγγύτερου στο προηγούμενο εργασιακό εισόδημα του ασφαλισμένου. Ο περιορισμός στην ελεύθερη διάθεση αυτών των ποσών, όπως υποστηρίζεται, πλήττει τον πυρήνα του δικαιώματος του ασφαλισμένου και παραβιάζει την αρχή της ιδιωτικής αυτονομίας (ΑΚ 361), ενώ κρίνεται δυσανάλογος σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό της πάταξης της φοροδιαφυγής.

Ο Συνήγορος επισημαίνει ότι ήδη η νομοθεσία έχει θεσπίσει αποτελεσματικά μέσα κατά της φοροδιαφυγής (π.χ. υποχρεωτική χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών για συναλλαγές άνω των 500 ευρώ), επομένως η χρήση προπληρωμένης κάρτας δεν προσφέρει ουσιαστικό πλεονέκτημα. Αντίθετα, δημιουργεί σοβαρά προβλήματα λειτουργικότητας και δυσκολεύει την καθημερινή ζωή των ανέργων και των νέων γονέων.

Με βάση τα ανωτέρω, ο Συνήγορος του Πολίτη καλεί την πολιτεία να επανεξετάσει το θεσμικό πλαίσιο και να λάβει άμεσα νομοθετικά ή κανονιστικά μέτρα για τη διόρθωση αυτής της κατάστασης. Ζητείται να προβλεφθεί μεγαλύτερη ευελιξία στη χρήση των επιδομάτων, ώστε οι πολίτες να μπορούν να ανταποκριθούν στις καθημερινές οικονομικές τους υποχρεώσεις χωρίς τεχνητούς και αναποτελεσματικούς περιορισμούς.

Το πλήρες κείμενο της επιστολής του ΣτΠ προς την Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης είναι διαθέσιμο εδώ.