Καταγγελία για προσωπικά δεδομένα με τη χρήση εργαλείων Τεχνητής Νοημοσύνης

Σε μια ενδιαφέρουσα ανακοίνωση προέβη η αρχή προστασίας δεδομένων της Δανίας (Datatilsynet), επισημαίνοντας τη σημαντική αύξηση που καταγράφεται στον αριθμό των καταγγελιών και αναφορών που υποβάλλονται, έχοντας συνταχθεί μερικώς ή εξ ολοκλήρου με χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ). Η τάση αυτή αντανακλά την ολοένα και μεγαλύτερη διείσδυση της τεχνολογίας στην καθημερινότητα των πολιτών και των επιχειρήσεων, με ιδιαίτερη έμφαση στη χρήση της για νομικής φύσης ενέργειες, όπως η υποβολή παραπόνων προς την αρμόδια εποπτική αρχή.

Η Datatilsynet αναγνωρίζει ότι η αξιοποίηση των εργαλείων ΤΝ μπορεί να λειτουργήσει υποβοηθητικά για ορισμένους χρήστες, καθώς καθιστά ευκολότερη τη σύνταξη ενός κειμένου, η οποία υπό συνήθεις συνθήκες θα μπορούσε να δυσκολέψει τον καταγγέλλοντα. Παρά ταύτα, η δανική αρχή προειδοποιεί ότι η χρήση αυτή ενέχει κινδύνους και δημιουργεί προβληματισμούς, τόσο ως προς την ακούσια κοινολόγηση προσωπικών δεδομένων όσο και ως προς την ακρίβεια και τη σαφήνεια των ίδιων των καταγγελιών.

Κίνδυνοι από την κοινολόγηση προσωπικών δεδομένων

Σύμφωνα με την ανακοίνωση, η βασική ανησυχία αφορά τον κίνδυνο αποκάλυψης προσωπικών δεδομένων κατά τη χρήση εργαλείων ΤΝ. Η φύση της λειτουργίας των συστημάτων αυτών συνεπάγεται ότι οι πληροφορίες που εισάγει ο χρήστης, είτε πρόκειται για απλές περιγραφές, είτε για λεπτομερείς αναφορές, ενδέχεται να αποθηκευτούν και να χρησιμοποιηθούν για σκοπούς που ο ίδιος δεν γνωρίζει, ούτε και αναμένει. Στο πλαίσιο αυτό, προσωπικά δεδομένα όπως δεδομένα υγείας, αριθμοί κοινωνικής ασφάλισης ή πληροφορίες που αφορούν ανήλικα τέκνα δύνανται να καταλήξουν στα δεδομένα εκπαίδευσης του εκάστοτε συστήματος ΤΝ.

Το γεγονός αυτό έχει ως συνέπεια ότι τα δεδομένα, χωρίς πρόθεση εκ μέρους του χρήστη, μπορεί να ενταχθούν στο ευρύτερο σύνολο πληροφορίας που αξιοποιεί ο πάροχος του εργαλείου, τόσο για τη βελτίωση της υπηρεσίας όσο και για άλλους σκοπούς. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα δεδομένα αυτά δύνανται να επανεμφανιστούν σε απαντήσεις που δίνονται σε τρίτους χρήστες, χωρίς οι τελευταίοι να έχουν οποιαδήποτε σχέση με τον αρχικό αποστολέα. Η δυνατότητα ελέγχου της περαιτέρω χρήσης των δεδομένων χαρακτηρίζεται από τη Datatilsynet ως εξαιρετικά περιορισμένη, εφόσον είναι συχνά πρακτικά αδύνατο να διασφαλιστεί η διαγραφή ή ο περιορισμός τους από τις βάσεις δεδομένων του παρόχου.

Ακρίβεια και αξιοπιστία των καταγγελιών

Η ανακοίνωση σημειώνει επίσης ότι η χρήση εργαλείων ΤΝ στη σύνταξη καταγγελιών μπορεί να αλλοιώσει το περιεχόμενό τους. Η διατύπωση ενδέχεται να γίνει υπερβολικά περίπλοκη ή να περιλαμβάνει ανακρίβειες, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η κατανόηση του πραγματικού αντικειμένου της υπόθεσης. Η Datatilsynet επισημαίνει ότι τα εργαλεία αυτά βασίζονται αποκλειστικά στα διαθέσιμα δεδομένα εκπαίδευσης, τα οποία συχνά δεν είναι ούτε επικαιροποιημένα, ούτε πλήρη. Έτσι, ενώ η τελική διατύπωση μπορεί να εμφανίζεται ιδιαίτερα πειστική και ορθά δομημένη, στην πραγματικότητα μπορεί να περιέχει εσφαλμένες ή ασαφείς νομικές αναφορές.

Παράλληλα, η Αρχή καταγράφει την τάση ορισμένων πολιτών να χρησιμοποιούν εργαλεία ΤΝ προκειμένου να «προβλέψουν» την πιθανή έκβαση της υπόθεσής τους, πριν καν αυτή εξεταστεί. Αυτό οδηγεί σε παρεξηγήσεις και σε συγκρούσεις, όταν η τελική απόφαση της αρχής δεν συμπίπτει με την πρόβλεψη που τους έχει δώσει το σύστημα. Σε τέτοιες περιπτώσεις, υπάρχουν καταγγέλλοντες που επικαλούνται την απάντηση του εργαλείου ΤΝ, αμφισβητώντας την κρίση της εποπτικής αρχής και ζητώντας εξηγήσεις, βασιζόμενοι σε λανθασμένα δεδομένα.

Η Datatilsynet διευκρινίζει ότι τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης δεν έχουν τη δυνατότητα να προβλέψουν τις αποφάσεις της. Οι απαντήσεις τους περιορίζονται σε συγκεκριμένα μοτίβα επί των διαθέσιμων πληροφοριών και δεν συνιστούν αποτέλεσμα εξατομικευμένης, νομικής και πραγματικής αξιολόγησης. Αντιθέτως, οι αποφάσεις της αρχής εκδίδονται πάντοτε κατόπιν προσεκτικής εξέτασης κάθε συγκεκριμένης υπόθεσης.

Οδηγίες προς τους πολίτες και τις επιχειρήσεις

Η ανακοίνωση της Datatilsynet καταλήγει με την παροχή συμβουλών προς τους πολίτες, με στόχο την προστασία τους από τους κινδύνους της αλόγιστης χρήσης εργαλείων ΤΝ:

- Χρήση απλού και προσωπικού ύφους: Οι καταγγελίες θα πρέπει να συντάσσονται με απλά λόγια από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο, με σαφή περιγραφή του ζητήματος. Σε περιπτώσεις αμφιβολίας, η αρχή επικοινωνεί με τον πολίτη είτε εγγράφως είτε τηλεφωνικά για διευκρινίσεις.

- Αποφυγή κοινολόγησης ευαίσθητων δεδομένων: Συνιστάται να μην περιλαμβάνονται στις εισαγόμενες πληροφορίες στοιχεία υγείας, αριθμοί μητρώου ή άλλα δεδομένα που δεν επιθυμεί ο χρήστης να διαρρεύσουν.

- Έλεγχος ρυθμίσεων απορρήτου: Οι χρήστες ενθαρρύνονται να αξιοποιούν τη δυνατότητα εξαίρεσης από την εκπαίδευση του συστήματος, εφόσον προσφέρεται από τον πάροχο, αν και η Datatilsynet προειδοποιεί ότι η αποτελεσματικότητα αυτής της επιλογής μπορεί να είναι περιορισμένη.

- Προσοχή στα ζητήματα αδιαφάνειας: Επισημαίνεται ότι αρκετά εργαλεία ΤΝ χαρακτηρίζονται από αδιαφανείς μηχανισμούς λειτουργίας, γεγονός που καθιστά δύσκολη την πλήρη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο επεξεργάζονται και διακινούνται τα δεδομένα των χρηστών.