logo-print

Πόσο μας ενδιαφέρει πραγματικά η προστασία των προσωπικών μας δεδομένων;

Το να λέει κανείς ότι δεν τον ενδιαφέρει το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή επειδή «δεν έχει κάτι να κρύψει», είναι σα να λέει ότι δεν τον ενδιαφέρει η ελευθερία του λόγου γιατί δεν έχει κάτι να πει

Βρέθηκα πριν από λίγες ημέρες μπροστά σε μία συζήτηση μεταξύ δύο φίλων μου σχετικά με τη νέα, εξαιρετικά δημοφιλή εφαρμογή του Messenger για smartphones.

Ο ένας από τους δύο συμμετέχοντες τόνιζε το πόσο βολική είναι για την ανταλλαγή μηνυμάτων, ενώ ο άλλος αντέτεινε ότι προτιμά να χρησιμοποιεί τον browser του κινητού του για να στείλει μηνύματα μέσω της ιστοσελίδας του Facebook, καθώς δεν επιθυμεί να παραχωρεί τόσο μεγάλο έλεγχο στα δεδομένα και τη συσκευή του.

Έπειτα από μία ολιγόλεπτη διαφωνία, αποφάσισα να συμμετάσχω στην κουβέντα, προτρέποντας τους να διαβάσουν την άδεια που έχει παραχωρήσει ο φίλος μας στην εφαρμογή του Messenger σχετικά με τη χρήση του κινητού του τηλεφώνου.

Με δύο απλές κινήσεις ανακάλυψε ότι εγκαθιστώντας το Messenger στο smartphone του, η εφαρμογή απέκτησε, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα:

  • να πραγματοποιεί κλήσεις,
  • να επεξεργάζεται, να διαβάζει, να λαμβάνει και να στέλνει MMS και SMS,
  • να τραβάει φωτογραφίες και βίντεο,
  • να ηχογραφεί,
  • να εντοπίζει την τοποθεσία του τηλεφώνου,
  • να διαβάζει τα αρχεία των κλήσεων και τις επαφές,
  • να διαβάζει, να επεξεργάζεται και να διαγράφει το περιεχόμενο των καρτών SD,
  • να κατεβάζει αρχεία χωρίς ειδοποίηση.

Το εντυπωσιακό είναι πως αυτή η κατάφωρη εισβολή στη σφαίρα της ιδιωτικής του ζωής δε φάνηκε να τον ενοχλεί καθόλου. Όπως άλλωστε δεν ενοχλεί (σχεδόν) κανέναν μας, συμπεριλαμβανομένου και του ετέρου φίλου μας. Γιατί ακόμη κι αν δεν παραχωρεί την άδειά του στο Messenger*, το έχει ήδη κάνει για μία σειρά από εφαρμογές, οι δημιουργοί των οποίων είναι αμφίβολο πως έχουν πιο αγνές προθέσεις από το Facebook.

Κοιτώντας τη συνολική εικόνα, είναι βέβαιο πως με τη χρήση των smartphones να αυξάνεται κατακόρυφα, ο τρόπος που διαχειρίζονται τα δεδομένα μας οι διάφορες εφαρμογές που “κατεβάζουμε” στα κινητά μας έχει αποκτήσει μία ιδιαίτερη σημασία. Το να επιχειρηματολογεί δε κανείς επί μακρόν για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που διαθέτουν τα smartphones αναφορικά με την επεξεργασία των δεδομένων των χρηστών τους είναι μάλλον περιττό.

Χρησιμοποιούμε smartphones, μεταξύ άλλων, για να κάνουμε κλήσεις, να βγάλουμε φωτογραφίες βίντεο και να στείλουμε μηνύματα, ενώ ανά πάσα στιγμή είναι εφικτός ο εντοπισμός της θέση μας μέσω αυτών. Με λίγα λόγια, τα smartphones περιέχουν έναν εξαιρετικά μεγάλο όγκο δεδομένων σχετικά με το χρήστη τους, ενώ τα δεδομένα αυτά είναι πολλές φορές ιδιαιτέρως ευαίσθητα. Σε αντίθεση μάλιστα με τους σταθερούς υπολογιστές, τα smartphones επιτρέπουν στην ουσία να υπάρχει πλήρης εποπτεία των κινήσεων των κατόχων τους.

Υπάρχει ένας αρκετά μεγάλος αριθμός ζητημάτων τεχνικής και νομικής φύσεως, τα οποία καθιστούν την προστασία των προσωπικών δεδομένων στη σύγχρονη εποχή ιδιαιτέρως προβληματική. Όσο μάλιστα η τεχνολογία συνεχίζει να αναπτύσσεται με ασύγκριτα ταχύτερους ρυθμούς σε σχέση με το νόμο, το πρόβλημα αυτό θα γιγαντώνεται.

Ωστόσο, ο πιο προβληματικός παράγοντας αναφορικά με το ζήτημα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων είναι, πιθανότατα, η στάση που τηρούν τα «υποκείμενα των δεδομένων», δηλαδή οι χρήστες, εν προκειμένω, των smartphones.

Πρέπει κατ' αρχάς να καταστεί σαφές, ακόμα και σε αυτούς που δεν είναι σίγουροι, ότι ελάχιστα πράγματα στον κόσμο είναι δωρεάν. Ακόμα και αν η κουλτούρα του διαδικτύου εμπεριέχει την ελεύθερη διακίνηση πληροφοριών, το ανοιχτό λογισμικό και πολλές ακόμη αξιοθαύμαστες έννοιες και πρακτικές, εξίσου λίγα πράγματα είναι δωρεάν και στο διαδίκτυο. Η δυνατότητα που προσφέρει μία εταιρεία όπως π.χ. το Facebook, για δωρεάν χρήση της πλατφόρμας της είναι μόνο κατ' επίφαση δωρεάν. Στην πράξη το Facebook, το οποίο είχε μόνο το 2014 έσοδα ύψους περίπου 12,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, κεφαλαιοποιεί την τεράστια και διαρκώς αυξανόμενη βάση χρηστών του για διαφημιστικούς σκοπούς. Η πρακτική αυτή, εφόσον λαμβάνει χώρα εντός των πλαισίων του νόμου (και αυτό είναι ένα τεράστιο εφόσον), είναι κατ' αρχήν θεμιτή.

Όσο κυνικό και αν ακούγεται, οι εταιρείες που δημιουργούν και διανέμουν εφαρμογές, με λίγες εξαιρέσεις, θέτουν ένα πολύ απλό δίλημμα στους χρήστες των smartphones. Θέλεις να χρησιμοποιήσεις την εφαρμογή μου; Θα αποδεχθείς τους όρους χρήσης χωρίς ατομική διαπραγμάτευση και, εμμέσως ή αμέσως, θα «πληρώσεις» με τα δεδομένα σου. Διαφωνείς με κάποιον από τους όρους; Δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις την εφαρμογή. Και για να είμαστε απόλυτα ειλικρινείς, σχεδόν κανείς δε διαβάζει τους όρους χρήσης.

Σε πολλούς ανθρώπους αυτή η συμφωνία μοιάζει δίκαιη, καθώς εξασφαλίζει αν μη τι άλλο το γεγονός ότι δε θα χρειαστεί να καταβάλουν χρήματα για να αποκτήσουν την εφαρμογή που επιθυμούν, ενώ κάποιοι άλλοι, ακόμα και αν δεν τη θεωρούν δίκαιη, την αποδέχονται προκειμένου να εξυπηρετήσουν το σκοπό τους. Σε κάθε περίπτωση και ανεξαρτήτως της προσέγγισης που υιοθετεί ο καθένας, είναι απαραίτητο να έχει τουλάχιστον γνώση όλων των δεδομένων της κατάστασης, προκειμένου να μη βρεθεί προ εκπλήξεων.

Ως προς τη νομική πτυχή του ζητήματος, θεωρητικά - και συνοπτικά - μιλώντας, η προστασία των προσωπικών μας δεδομένων αποτελεί συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση από τη μεριά της πραγματοποιεί εδώ και αρκετά χρόνια προσπάθειες προκειμένου να διαμορφώσει ένα νέο, ευέλικτο και αποτελεσματικό πλαίσιο για την προστασία των δεδομένων των Ευρωπαίων πολιτών που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προκλήσεις. Το εάν το νομικό πλαίσιο θα είναι ποτέ επαρκές και το κατά πόσον οι κυρώσεις που επιβάλλονται από τις αρμόδιες αρχές στις περιπτώσεις παραβίασής είναι ζητήματα του απαιτούν μεγάλη συζήτηση. Όπως μία εξίσου μεγάλη συζήτηση αποτελεί το πόσες από τις παραβιάσεις της ιδιωτικής μας ζωής περιέρχονται εντέλει σε γνώση μας, με ποιους όρους και για ποιο σκοπό.

Ωστόσο, σημαντικότερη ίσως από κάθε νομοθετική πρωτοβουλία είναι η λογική με την οποία αντιλαμβάνονται την έννοια της ιδιωτικής τους ζωής και κατ' επέκταση προσεγγίζουν τα προσωπικά τους δεδομένα, οι ίδιοι οι χρήστες. Ο καθένας από εμάς παράγει διαρκώς περισσότερα δεδομένα, τα οποία έχουν σημαντική αξία, και ως εκ τούτου θα πρέπει, αν μη τι άλλο, να τα διαχειριζόμαστε συνετά. Οι προσπάθειες εκλογίκευσης της παρούσας κατάστασης με τη χρήση ανυπόστατων επιχειρημάτων, όπως ότι «τα δεδομένα μου δεν είναι πολύτιμα» ή πως «δεν έχω κάτι να κρύψω» δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες προκειμένου να υπάρχει διαρκής επιδείνωσή της.

Όπως επισημαίνει, άλλωστε, εξαιρετικά εύστοχα ο Edward Snowden, το να λέει κανείς ότι δεν τον ενδιαφέρει το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή επειδή «δεν έχει κάτι να κρύψει», είναι σα να λέει ότι δεν τον ενδιαφέρει η ελευθερία του λόγου γιατί δεν έχει κάτι να πει.

*Πριν από περίπου ένα χρόνο, υπήρχε μία έντονη συζήτηση αναφορικά με το ζήτημα της πολιτικής προστασίας δεδομένων από το Messenger. Αρκετές ιστοσελίδες και ιστολόγια έστρεφαν τα βέλη τους στο Facebook για την πολιτική του, η οποία, έχει, φυσικά, έκτοτε αλλάξει. Υπερασπιζόμενο τις πρακτικές του, το Facebook δήλωσε τότε, μέσω των εκπροσώπων του, ότι δεν επιλέγει το ίδιο το περιεχόμενο των όρων, αλλά ότι αναγκάζεται να το διαμορφώσει με βάση τις γενικές ορολογίες που παρέχει το Android. Το Facebook τόνισε μάλιστα ότι οι χρήστες του iPhone μπορούν να αρνηθούν να παρέχουν την έγκρισή τους για όλα τα χαρακτηριστικά που ζητά η εφαρμογή. Σε κάθε περίπτωση, το Facebook υπογράμμισε ότι οι όροι χρήσης και η πολιτική προστασίας δεδομένων είναι κοινή για όλους τους χρήστες και όλες τις εφαρμογές της «οικογένειας του Facebook».

Υ.Γ.: Υπάρχουν διάφορες μελέτες ως προς τις δημοφιλέστερες εφαρμογές για chat, στις οποίες παρατηρείται μία διαφοροποίηση ως προς την εφαρμογή που συμπληρώνει την κορυφαία τριάδα. Οι δύο θέσεις, ωστόσο, ανήκουν σταθερά στο Whatsapp (πρώτο με διαφορά) και στο Messenger, ιδιοκτησίας και τα δύο της εταιρείας Facebook Inc.

Βασίλης Καρκατζούνης

Δικηγόρος Αθηνών με ειδίκευση σε ζητήματα Δικαίου Διαδικτύου και Νέων Τεχνολογιών.

Έχει συνεργαστεί με ευρύτατο φάσμα επιχειρήσεων που παρέχουν υπηρεσίες και προϊόντα online, παρέχοντας ολοκληρωμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες, σε τομείς...

Δίκαιο Κεφαλαιουχρικών Εταιριών Tόμος Ι

ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΛΑΖΑΡΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ

ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΔΙΚΑΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ

Ανώνυμες Εταιρίες
send