Νέοι κανόνες για το τεκμήριο αθωότητας από την Ευρωπαϊκή Ένωση

Η Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενέκρινε την Τρίτη τη συμφωνία που επετεύχθη μεταξύ του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της ΕΕ σχετικά με τους νέους κανόνες για τη διασφάλιση του τεκμηρίου αθωότητας στις ποινικές διαδικασίες.

Στόχος της συμφωνίας είναι να θωρακιστεί το δικαίωμα του κάθε πολίτη να θεωρείται αθώος μέχρι αποδείξεως του εναντίου και να ενισχυθεί εν γένει το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη, αλλά και η εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών μελών αναφορικά με τα συστήματα ποινικής δικαιοσύνης τους.

Η νέα νομοθεσία θα εφαρμοστεί σε όλα τα στάδια της ποινικής διαδικασίας, δηλαδή από τη στιγμή που ένα άτομο κρίνεται ύποπτο ή κατηγορείται για την τέλεση αξιόποινης πράξης, μέχρι τον τελικό προσδιορισμό του κατά πόσον το πρόσωπο έχει διαπράξει το συγκεκριμένο αδίκημα και την οριστικοποίηση της απόφασης.

Η συμφωνία είναι ιδιαιτέρως σημαντική, καθώς υπολογίζεται ότι περίπου εννέα εκατομμύρια άνθρωποι εμπλέκονται σε ποινικές διαδικασίας κάθε χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τα κύρια σημεία της συμφωνίας είναι τα εξής:

Απαγόρευση δηλώσεων εκ μέρους δημοσίων αρχών που προδικάζουν την ενοχή ενός κατηγορουμένου

Βάσει της νέας οδηγίας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν μέτρα για να διασφαλίσουν ότι οι δημόσιες αρχές δεν θα αναφέρονται σε υπόπτους ή κατηγορουμένους ως ενόχους, προτού αποδειχθεί η ενοχή τους σύμφωνα με όσα ορίζονται στο νόμο.

Από τον κανόνα αυτό εξαιρούνται οι πράξεις που τελούνται στα πλαίσια της ποινικής δίωξης με σκοπό να αποδείξουν την ενοχή του υπόπτου ή κατηγορουμένου, όπως π.χ. το κατηγορητήριο, αλλά και οι προκαταρκτικές αποφάσεις διαδικαστικού χαρακτήρα, όπως οι αποφάσεις σχετικά με την προφυλάκιση, υπό την προϋπόθεση ότι δεν αναφέρονται στον ύποπτο ή τον κατηγορούμενο ως ένοχο.

Παράλληλα, οι αρχές των κρατών μελών θα πρέπει να είναι προσεκτικές στη χρήση «μέτρων σωματικού περιορισμού», όπως χειροπέδες, γυάλινα κουτιά, κλουβιά, και αλυσίδες στα πόδια, τα οποία θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο εφόσον είναι πράγματι απαραίτητα για συγκεκριμένους λόγους που αφορούν στην ασφάλεια ή την ανάγκη να εμποδιστεί η διαφυγή τους ή η επαφή τους με τρίτα πρόσωπα, όπως οι μάρτυρες ή τα θύματα.

Κατά τα άλλα, οι αρχές δεν πρέπει να παρουσιάζουν στο κοινό τους υπόπτους ή τους κατηγορουμένους ως ενόχους, τόσο εντός των δικαστικών αιθουσών όσο και σε άλλους δημόσιους χώρους, μέσω της χρήσης τέτοιων μέσων.

Οι εισαγγελικές αρχές φέρουν το βάρος απόδειξης

Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, το βάρος της απόδειξης της ενοχής του υπόπτου ή του κατηγορουμένου το φέρουν οι εισαγγελικές αρχές και κάθε αμφιβολία λειτουργεί υπέρ του κατηγορουμένου.

Η νέα οδηγία περιλαμβάνει επίσης εγγυήσεις για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων της υπεράσπισης.

Η σιωπή δεν πρέπει να χρησιμοποιείται εναντίον των υπόπτων

Οι νέοι κανόνες ορίζουν ότι η άσκηση του δικαιώματος της σιωπής και της μη αυτοενοχοποίησης δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον ενός υπόπτου ή κατηγορουμένου και δεν πρέπει να θεωρούνται ως απόδειξη ότι ο ύποπτος έχει διαπράξει το αδίκημα για το οποίο ανακρίνεται.

Η νέα οδηγία θεσπίζει επίσης κανόνες σχετικά με το δικαίωμα της παράστασης στη δίκη, καθορίζει αυστηρούς όρους υπό τους οποίους θα επιτρέπεται οι δίκες να διεξάγονται εν τη απουσία ή κατηγορουμένου και αποσαφηνίζει τις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο κατηγορούμενος θα έχει το δικαίωμα σε μια νέα δίκη.

Η συμφωνία για τη νέα οδηγία θα πρέπει τώρα να εγκριθεί από την ολομέλεια της Ευρωβουλής, ενώ τα κράτη μέλη θα έχουν περιθώριο δύο ετών από την ημερομηνία της δημοσίευσής της στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ για την ενσωμάτωσή της στο εθνικό τους δίκαιο.

Να σημειωθεί ότι το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία έχουν αρνηθεί την υιοθέτηση της οδηγίας, ενώ η Δανία καλύπτεται από μία γενική εξαίρεση για τις Οδηγίες που αφορούν ζητήματα δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων.

Δείτε ολόκληρο το κείμενο της συμφωνίας εδώ.

Πηγή: europarl.europa.eu