1. Η διασυνοριακή κυκλοφορία στα εξωτερικά σύνορα υπόκειται σε ελέγχους εκ μέρους των συνοριοφυλάκων, οι οποίοι διεξάγονται σύμφωνα με το παρόν κεφάλαιο.
Οι έλεγχοι αυτοί μπορούν επίσης να αφορούν τα μέσα μεταφοράς και τα αντικείμενα που ευρίσκονται στην κατοχή των προσώπων που διέρχονται τα σύνορα. Σε περίπτωση ερευνών εφαρμόζεται το εθνικό δίκαιο κάθε κράτους μέλους.
2. Όλα τα πρόσωπα που διέρχονται τα εξωτερικά σύνορα υπόκεινται σε στοιχειώδη έλεγχο προκειμένου να εξακριβωθεί η ταυτότητά τους με προσκόμιση ή επίδειξη των ταξιδιωτικών τους εγγράφων. Ο στοιχειώδης έλεγχος συνίσταται σε απλή και ταχεία εξακρίβωση —κατά περίπτωση με τη χρησιμοποίηση τεχνικών μέσων και την αναζήτηση στις οικείες βάσεις δεδομένων πληροφοριών που αφορούν αποκλειστικώς έγγραφα τα οποία έχουν κλαπεί, υπεξαιρεθεί, απολεσθεί και ακυρωθεί— της ισχύος του εγγράφου που επιτρέπει στον νόμιμο δικαιούχο τη διέλευση των συνόρων και της παρουσίας ενδείξεων παραποίησης ή πλαστογράφησης.
Ο στοιχειώδης έλεγχος κατά το πρώτο εδάφιο αποτελεί τον κανόνα για τα πρόσωπα που απολαύουν του δικαιώματος της ελεύθερης κυκλοφορίας σύμφωνα με το δίκαιο της Ένωσης.
Ωστόσο, οι συνοριοφύλακες δύνανται, σε μη συστηματική βάση, κατά τον στοιχειώδη έλεγχο προσώπων που απολαύουν του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας βάσει του δικαίου της Ένωσης, να συμβουλεύονται εθνικές και ευρωπαϊκές βάσεις δεδομένων προκειμένου να βεβαιώνονται ότι τα συγκεκριμένα πρόσωπα δεν συνιστούν πραγματικό, άμεσο και επαρκώς σοβαρό κίνδυνο για την εσωτερική ασφάλεια, τη δημόσια τάξη, τις διεθνείς σχέσεις των κρατών μελών ή απειλή για τη δημόσια υγεία.
Οι συνέπειες της αναδρομής στις εν λόγω βάσεις δεδομένων δεν διακυβεύουν το δικαίωμα εισόδου προσώπων που απολαύουν του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας βάσει του δικαίου της Ένωσης στο έδαφος του οικείου κράτους μέλους όπως προβλέπει η οδηγία 2004/38/ΕΚ.
3. Κατά την είσοδο και την έξοδο, οι υπήκοοι τρίτων χωρών υποβάλλονται σε διεξοδικό έλεγχο ως εξής:
α) Οι διεξοδικοί έλεγχοι κατά την είσοδο περιλαμβάνουν την εξακρίβωση των προϋποθέσεων εισόδου που ορίζονται στο άρθρο 6 παράγραφος 1, καθώς και, ενδεχομένως, των εγγράφων που επιτρέπουν τη διαμονή και την άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας. Η εξακρίβωση αυτή περιλαμβάνει αναλυτική εξέταση των ακόλουθων στοιχείων:
i) εξακρίβωση ότι ο υπήκοος τρίτης χώρας διαθέτει έγγραφο έγκυρο για τη διέλευση των συνόρων το οποίο δεν έχει λήξει και ότι το έγγραφο αυτό συνοδεύεται, κατά περίπτωση, από την αναγκαία θεώρηση ή τίτλο διαμονής,
ii) λεπτομερή έλεγχο του ταξιδιωτικού εγγράφου για τη διαπίστωση ενδείξεων παραποίησης ή πλαστογράφησης,
iii) εξέταση των σφραγίδων εισόδου και εξόδου του ταξιδιωτικού εγγράφου του υπηκόου τρίτης χώρας προκειμένου να εξακριβωθεί, με σύγκριση των ημερομηνιών εισόδου και εξόδου, ότι αυτός δεν έχει ήδη υπερβεί την ανώτατη διάρκεια επιτρεπόμενης παραμονής στο έδαφος των κρατών μελών,
iv) εξακρίβωση του σημείου αναχώρησης και προορισμού του οικείου υπηκόου τρίτης χώρας και του σκοπού της παραμονής του, και, εφόσον χρειάζεται, έλεγχος των αντίστοιχων δικαιολογητικών,
v) εξακρίβωση ότι ο οικείος υπήκοος τρίτης χώρας διαθέτει επαρκή μέσα διαβίωσης για τη διάρκεια και τον σκοπό της παραμονής του, για την επιστροφή του στην χώρα καταγωγής ή τη διέλευσή του προς τρίτη χώρα όπου είναι σίγουρος ότι θα γίνει δεκτός, ή ότι είναι σε θέση να εξασφαλίσει νομίμως τα μέσα αυτά,
vi) εξακρίβωση ότι ο οικείος υπήκοος τρίτης χώρας, τα μέσα μεταφοράς του και τα αντικείμενα τα οποία μεταφέρει δεν μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη, εσωτερική ασφάλεια, δημόσια υγεία ή τις διεθνείς σχέσεις κάποιου εκ των κρατών μελών. Η εξακρίβωση αυτή περιλαμβάνει την άμεση εξέταση των δεδομένων και των καταχωρίσεων προσώπων και, εφόσον απαιτείται, αντικειμένων που περιέχονται στο σύστημα πληροφοριών Σένγκεν και σε εθνικά αρχεία δεδομένων καθώς και, ενδεχομένως, τη λήψη των αναγκαίων μέτρων συνεπεία της καταχώρισης προσώπου ως ανεπιθύμητου.
β) Εάν ο υπήκοος τρίτης χώρας διαθέτει τη θεώρηση που αναφέρεται στο άρθρο 6 παράγραφος 1 στοιχείο β), ο διεξοδικός έλεγχος κατά την είσοδο περιλαμβάνει επίσης εξακρίβωση της ταυτότητας του κατόχου της θεώρησης και του γνησίου της θεώρησης, με αναζήτηση στο σύστημα πληροφοριών για τις θεωρήσεις (VIS) σύμφωνα με το άρθρο 18 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 767/2008.
γ) Κατά παρέκκλιση, μπορεί να πραγματοποιείται αναζήτηση στο VIS βάσει του αριθμού της αυτοκόλλητης θεώρησης σε όλες τις περιπτώσεις και, δειγματοληπτικά, βάσει του αριθμού της αυτοκόλλητης θεώρησης σε συνδυασμό με την επαλήθευση των δακτυλικών αποτυπωμάτων όταν:
i) η κυκλοφορία αγγίζει υψηλά επίπεδα με αποτέλεσμα ο χρόνος αναμονής στο σημείο διέλευσης συνόρων να καθίσταται υπερβολικός,
ii) έχουν εξαντληθεί όλοι οι πόροι όσον αφορά το προσωπικό, τον εξοπλισμό και την οργάνωση, και
iii) βάσει αξιολόγησης προκύπτει ότι δεν υπάρχει κίνδυνος που συνδέεται με την εσωτερική ασφάλεια και την παράνομη μετανάστευση.
Ωστόσο, σε όλες τις περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει αμφιβολία όσον αφορά την ταυτότητα του κατόχου της θεώρησης και/ή το γνήσιο της θεώρησης, διενεργείται συστηματικά αναζήτηση στο VIS με χρήση του αριθμού της αυτοκόλλητης θεώρησης σε συνδυασμό με την επαλήθευση των δακτυλικών αποτυπωμάτων.
Η παρέκκλιση αυτή μπορεί να εφαρμόζεται μόνον σε συγκεκριμένο σημείο διέλευσης συνόρων ενόσω ισχύουν οι όροι οι οποίοι αναφέρονται στα σημεία i), ii) και iii).
δ) Η απόφαση αναζήτησης πληροφοριών στο VIS σύμφωνα με το στοιχείο γ) λαμβάνεται από τον επικεφαλής συνοριοφύλακα στο σημείο διέλευσης των συνόρων ή σε υψηλότερο επίπεδο.
Το σχετικό κράτος μέλος κοινοποιεί αμέσως στα άλλα κράτη μέλη και στην Επιτροπή οιαδήποτε τέτοια απόφαση.
ε) Έκαστο κράτος μέλος διαβιβάζει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στην Επιτροπή άπαξ ετησίως έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του στοιχείου γ), η οποία περιλαμβάνει τον αριθμό των υπηκόων τρίτης χώρας για τους οποίους αναζητήθηκαν πληροφορίες στο VIS μόνο βάσει του αριθμού της αυτοκόλλητης θεώρησης και τη διάρκεια του χρόνου αναμονής που αναφέρεται στο στοιχείο γ) σημείο i).
στ) Τα στοιχεία γ) και δ) εφαρμόζονται για μέγιστο χρονικό διάστημα τριών ετών, αρχίζοντας τρία έτη μετά την έναρξη λειτουργίας του VIS. Η Επιτροπή, πριν από το τέλος του δεύτερου έτους εφαρμογής των στοιχείων γ) και δ), διαβιβάζει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο αξιολόγηση της εφαρμογής τους. Με βάση την αξιολόγηση αυτή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ή το Συμβούλιο μπορούν να καλέσουν την Επιτροπή να προτείνει κατάλληλες τροποποιήσεις του παρόντος κανονισμού.
ζ) Οι διεξοδικοί έλεγχοι κατά την έξοδο περιλαμβάνουν:
i) εξακρίβωση ότι ο υπήκοος τρίτης χώρας διαθέτει έγκυρο έγγραφο για τη διέλευση των συνόρων,
ii) έλεγχο του ταξιδιωτικού εγγράφου για ενδείξεις παραποίησης ή πλαστογράφησης,
iii) όπου είναι εφικτό, εξακρίβωση ότι ο υπήκοος τρίτης χώρας δεν θεωρείται απειλή κατά της δημόσιας τάξης, της εσωτερικής ασφάλειας ή των διεθνών σχέσεων οιουδήποτε κράτους μέλους.
η) Επιπροσθέτως των ελέγχων του στοιχείου ζ), οι διεξοδικοί έλεγχοι κατά την έξοδο μπορούν επίσης να περιλαμβάνουν:
i) εξακρίβωση ότι το συγκεκριμένο πρόσωπο διαθέτει έγκυρη θεώρηση, εφόσον απαιτείται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 539/2001, εκτός εάν διαθέτει έγκυρο τίτλο διαμονής, η οποία εξακρίβωση μπορεί να περιλαμβάνει αναζήτηση στο VIS σύμφωνα με το άρθρο 18 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 767/2008,
ii) εξακρίβωση ότι το συγκεκριμένο πρόσωπο δεν υπερέβη την ανώτατη διάρκεια επιτρεπόμενης παραμονής στην επικράτεια των κρατών μελών,
iii) εξέταση των καταχωρίσεων σεσημασμένων και αντικειμένων που περιέχονται στο SIS και των εκθέσεων που περιέχονται σε εθνικά αρχεία δεδομένων.
θ) Για λόγους εξακρίβωσης της ταυτότητας προσώπου που δεν πληροί ή δεν πληροί πλέον τους όρους που διέπουν την είσοδο, παραμονή ή κατοικία στο έδαφος των κρατών μελών, μπορεί να γίνεται αναζήτηση στο VIS σύμφωνα με το άρθρο 20 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 767/2008.
4. Εφόσον υπάρχουν οι ανάλογες δυνατότητες και εφόσον το ζητήσει ο υπήκοος τρίτης χώρας, οι εν λόγω διεξοδικοί έλεγχοι διενεργούνται σε απομονωμένο χώρο.
5. Με την επιφύλαξη του δεύτερου εδαφίου, οι υπήκοοι τρίτης χώρας οι οποίοι υποβάλλονται σε διεξοδικό έλεγχο σε δεύτερη γραμμή ενημερώνονται εγγράφως σε γλώσσα που τους είναι κατανοητή ή ευλόγως μπορεί να θεωρηθεί ότι αντιλαμβάνονται ή με άλλον λυσιτελή τρόπο σχετικά με τον σκοπό και τη διαδικασία του ελέγχου αυτού.
Η ενημέρωση αυτή παρέχεται σε όλες τις επίσημες γλώσσες της Ένωσης και στη (στις) γλώσσα(-ες) της χώρας ή των χωρών που συνορεύουν με το οικείο κράτος μέλος. Ο οικείος υπήκοος ενημερώνεται μεταξύ άλλων ότι έχει δικαίωμα να ζητήσει το όνομα ή τον υπηρεσιακό αριθμό αναγνώρισης των συνοριοφυλάκων οι οποίοι διενήργησαν τον διεξοδικό έλεγχο σε δεύτερη γραμμή καθώς και την ονομασία του συνοριακού σημείου διέλευσης και την ημερομηνία διέλευσης των συνόρων.
6. Ο έλεγχος προσώπου που απολαύει του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας βάσει του δικαίου της Ένωσης διενεργείται σύμφωνα με την οδηγία 2004/38/ΕΚ.
7. Στο παράρτημα ΙΙ προβλέπονται λεπτομερείς κανόνες για την καταχώριση των πληροφοριών.
8. Σε περίπτωση εφαρμογής του άρθρου 5 παράγραφος 2 στοιχείο α) ή β), τα κράτη μέλη δύνανται επίσης να θεσπίζουν παρεκκλίσεις από τους κανόνες του παρόντος άρθρου.
