Αδικοπρακτική Ευθύνη Ανηλίκων

Σύμφωνα με το άρθρο 915 του ΑΚ, όπως αντικαταστάθηκε με το Ν. 2447/1996, δεν ευθύνεται όποιος ζημίωσε άλλον χωρίς να έχει συνείδηση των πράξεων του ή ενώ βρισκόταν σε ψυχική ή διανοητική διαταραχή που περιόριζε αποφασιστικά τη λειτουργία της κρίσης και της βούλησης του.

Εξάλλου, από τη διάταξη του άρθρου 918 ΑΚ ορίζεται ότι αυτός που προξένησε τη ζημία, εφόσον δεν έχει ευθύνη, κατά τις διατάξεις των άρθρων 915 έως 917 ΑΚ (λόγω έλλειψης ικανότητας προς καταλογισμό) καταδικάζεται από το Δικαστήριο, ύστερα από εκτίμηση της κατάστασης των μερών, σε εύλογη αποζημίωση, αν η ζημία δεν μπορεί να καλυφθεί με άλλο τρόπο.

Η διάταξη αυτή, που αναφέρεται πλην των άλλων και στην περίπτωση του άρθρου 916 ΑΚ, που ορίζει ότι «όποιος δεν έχει συμπληρώσει το δέκατο έτος της ηλικίας του δεν ευθύνεται για τη ζημία που προξένησε» προϋποθέτει για την εφαρμογή της 1) ότι για τη θεμελίωση ευθύνης από αδικοπραξία συντρέχουν όλες οι προϋποθέσεις εκτός από την ικανότητα για καταλογισμό και 2) ότι η ζημία δεν μπορεί να καλυφθεί με άλλο τρόπο.

Αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 918 ΑΚ, το Δικαστήριο, εκτιμώντας την κατάσταση των μερών, μπορεί να καταδικάσει αυτόν που προξένησε τη ζημία σε εύλογη αποζημίωση του ζημιωθέντος αν η ζημία δεν μπορεί να καλυφθεί από αλλού. Πρόκειται δηλαδή για επιβοηθητική ευθύνη, αφού έχει ως προϋπόθεση την αδυναμία κάλυψης της ζημίας από άλλη πηγή, όπως του εποπτεύοντος τον ακαταλόγιστο, διότι ο τελευταίος ευθύνεται μόνον εάν για λόγους νομικούς ή πραγματικούς είναι αδύνατη η αποζημίωση από τον εποπτεύοντα (ΑΠ 1146/2009, ΧρΙΔ 2010/342, ΕφΑθ 8261/2007, ΕλλΔ/νη 2008/821, Βαθρακοκοίλη ΕρΝομΑΚ υπό άρθρο 918 αριθ. 4, Απ. Γεωργιάδη ό.π. σελ. 634 αρ. 53).

Περαιτέρω κατά τη διάταξη του άρθρου 923 παρ. 1 του ΑΚ, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 21 του Ν. 2447/1996, "όποιος έχει την εποπτεία ανηλίκου ή ενηλίκου, ο οποίος τελεί υπό δικαστική συμπαράσταση, ευθύνεται για τη ζημία, που τα πρόσωπα αυτά προξενούν παράνομα σε τρίτον, εκτός αν αποδείξει, ότι άσκησε την προσήκουσα εποπτεία ή ότι η ζημία δεν μπορούσε να αποτραπεί. Την ίδια ευθύνη έχει και όποιος ασκεί την εποπτεία με σύμβαση". Εποπτεία, κατά την έννοια της ανωτέρω διατάξεως, είναι η επίβλεψη, επιτήρηση και προφύλαξη του εποπτευομένου, αναλόγως με τις περιστάσεις, ασκείται δε κατ` αρχήν, προκειμένου περί ανηλίκου, από τους έχοντες τη γονική μέριμνα, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1510 του ΑΚ.

Με τις πιο πάνω διατάξεις, καθιερώνεται τεκμήριο μαχητό σε βάρος του γονέα (εποπτεύοντος) για την ύπαρξη πταίσματος του περί την άσκηση της εποπτείας, το μέτρο της οποίας εξαρτάται από το σύνολο των περιστάσεων και ιδίως την ηλικία, την ωριμότητα, τη μόρφωση, αλλά και την κατάσταση της υγείας (σωματικής και πνευματικής) εποπτεύοντος και εποπτευομένου.

Το τεκμήριο αυτό μπορεί να ανατραπεί, εφόσον ο εποπτεύων γονέας επικαλεστεί, ότι άσκησε στη συγκεκριμένη περίπτωση την προσήκουσα εποπτεία ή ότι η ζημία παρά την άσκηση της προσήκουσας εποπτείας δεν μπορούσε να αποτραπεί. Το ίδιο ισχύει (ανατροπή του τεκμηρίου) και όταν ο γονέας ισχυριστεί και αποδείξει, ότι εκ των πραγμάτων δεν ήταν δυνατή η άσκηση της εποπτείας ή όταν η ζημία προκλήθηκε κατά το χρονικό διάστημα, που την εποπτεία στον ανήλικο ασκούσε άλλος κατόπιν συμβάσεως με τον γονέα του.

Στην τελευταία περίπτωση, ο γονέας δεν ελευθερώνεται οπωσδήποτε από τη δική του ευθύνη, παρά μόνο εάν έχει βεβαιωθεί, ότι ο τρίτος έχει τις αναγκαίες ικανότητες για να αναλάβει την εποπτεία και είχε ελέγξει, ότι αυτός εκπληρώνει προσηκόντως την υποχρέωση που ανέλαβε ή εκ των πραγμάτων δεν ήταν δυνατή η παράλληλη άσκηση της εποπτείας από τον γονέα και του ελέγχου του τρίτου.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η ευθύνη χαρακτηρίζεται ως «νόθος αντικειμενική», με την έννοια ότι η απαλλαγή του γονέως επέρχεται μόνο εάν ο τελευταίος ανατρέψει, έχοντας ο ίδιος το σχετικό βάρος απόδειξης, το ανωτέρω τεκμήριο (AΠ 476/2013 Τ.Ν.Π. Νόμος, ΑΠ 532/2012, ΝοΒ 2012/1965, ΑΠ 1529/2011, ΑΠ 239/2030, ΧρΙΔ 2011/185, ΑΠ 731/2008, ΑΠ 1328/2007, ΑΠ 1366/2003 Τ.Ν.Π. Νόμος, Απ. Γεωργιάδη Ενοχικό Δίκαιο - Γενικό Μέρος [1999] σελ. 631-634).