Άρνηση σύναψης σύμβασης εργασίας με αυτοαπασχολούμενο λόγω του γενετήσιου προσανατολισμού του και δίκαιο ΕΕ (προτάσεις γεν. εισαγγελέα ΔΕΕ)

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Με τις δημοσιευθείσες στις 8-09-2022 προτάσεις της, η γενική εισαγγελέας ΔΕΕ Tamara Ćapeta κατέληξε στο συμπέρασμα ότι o γενετήσιος προσανατολισμός δεν μπορεί να αποτελέσει λόγο άρνησης σύναψης σύμβασης με αυτοαπασχολούμενο εργαζόμενο.

Ιστορικό της υποθέσεως

Μεταξύ του 2010 και του 2017, ο JK συνήψε διαδοχικές συμβάσεις ορισμένου χρόνου ως αυτοαπασχολούμενος με την εταιρία που διαχειρίζεται τον δημόσιο τηλεοπτικό σταθμό εθνικής εμβέλειας στην Πολωνία TP και έχει ως μοναδικό μέτοχο το Δημόσιο Ταμείο.

Με βάση τις εν λόγω συμβάσεις, η παρεχόμενη από τον JK εργασία συνίστατο στην προετοιμασία οπτικοακουστικού υλικού για τρέιλερ και άρθρα, τα οποία, εν συνεχεία, χρησιμοποιούνταν στο προωθητικό υλικό του σταθμού. Ο JK εκτελούσε τα καθήκοντά του στο εσωτερικό τμήμα συντάξεως του σταθμού – Redakcja Oprawy i Promocji Programu 1 (Τμήμα Συντάξεως και Προβολής του Καναλιού 1), επικεφαλής του οποίου ήταν ο WS. Στο πλαίσιο των συμβάσεων έργου, ο JK εκτελούσε προγραμματισμένες εβδομαδιαίες βάρδιες, κατά τη διάρκεια των οποίων προετοίμαζε το υλικό για τα προωθητικά προγράμματα του σταθμού. Ο WS, ο οποίος ήταν ο άμεσα ιεραρχικά προϊστάμενός του, ανέθετε στον JK και σε έναν ακόμη δημοσιογράφο, ο οποίος εκτελούσε τα ίδια καθήκοντα, τις βάρδιες κατά τρόπον ώστε καθένας εξ αυτών να πραγματοποιεί δύο εβδομαδιαίες βάρδιες ανά μήνα.

Από τον Αύγουστο του 2017 σχεδιαζόταν η οργανωτική αναδιάρθρωση του TP, στο πλαίσιο της οποίας τα καθήκοντα του JK επρόκειτο να μεταφερθούν σε μια νεοσυσταθείσα διεύθυνση, ήτοι στη Agencja Kreacji Oprawy i Reklamy (Διεύθυνση Δημιουργικού και Διαφήμισης). Για την αναδιοργάνωση και την αξιολόγηση των συνεργατών που θα μεταφέρονταν στη νέα διεύθυνση προσελήφθησαν δύο νέοι υπάλληλοι.

Κατά τις συναντήσεις που πραγματοποιήθηκαν στα τέλη Οκτωβρίου και στις αρχές Νοεμβρίου 2017, στις οποίες παρίστατο ένας εκ των νέων υπαλλήλων που ήταν αρμόδιοι για την αναδιοργάνωση, ο JK έλαβε θετική αξιολόγηση και συμπεριλήφθηκε στους συνεργάτες που αξιολογήθηκαν θετικώς στο πλαίσιο της σχετικής διαδικασίας.

Στις 20 Νοεμβρίου 2017 συνήφθη μεταξύ του JK και του TP σύμβαση έργου διάρκειας ενός μηνός.

Στις 29 Νοεμβρίου 2017 ο JK έλαβε το χρονοδιάγραμμα εργασίας του για τον Δεκέμβριο του 2017. Τούτο προέβλεπε συνολικώς ένα δεκαπενθήμερο εργασίας, με την πρώτη εβδομάδα να ξεκινά στις 7 Δεκεμβρίου 2017 και τη δεύτερη στις 21 Δεκεμβρίου 2017.

Στις 4 Δεκεμβρίου 2017 ο JK και ο σύντροφός του ανάρτησαν στο κανάλι τους στο YouTube ένα χριστουγεννιάτικο μουσικό βίντεο το οποίο αποσκοπούσε στην προώθηση της ανοχής στα ζευγάρια του ίδιου φύλου.

Δύο ημέρες αργότερα, στις 6 Δεκεμβρίου 2017, ο JK έλαβε ένα μήνυμα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας από τον TP, με το οποίο ανακλήθηκε η ανάθεση της βάρδιας που ξεκινούσε στις 7 Δεκεμβρίου 2017.

Στις 20 Δεκεμβρίου 2017 ο JK ενημερώθηκε ότι δεν απαιτείτο να παρουσιαστεί ούτε για τη βάρδια που ήταν προγραμματισμένη να ξεκινήσει στις 21 Δεκεμβρίου 2017. Ως εκ τούτου, κατά τον Δεκέμβριο του 2017 δεν εκτέλεσε καμία από τις προβλεπόμενες από τη σύμβασή του βάρδιες, ούτε, όπως αποσαφηνίστηκε κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, έλαβε οποιαδήποτε αμοιβή για τις εν λόγω συμβατικώς συμφωνηθείσες υπηρεσίες.

Τελικώς, μεταξύ του JK και του TP δεν συνήφθη νέα σύμβαση (για τον Ιανουάριο του 2018). Κατά τη διάταξη περί παραπομπής, η απόφαση τερματισμού της συνεργασίας με τον JK ελήφθη από τα πρόσωπα που ήταν αρμόδια για την υλοποίηση της αναδιοργανώσεως.

Με αγωγή που κατέθεσε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, ήτοι του Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie (πρωτοβάθμιου δικαστηρίου Βαρσοβίας), ο JK ζήτησε να του καταβληθεί ποσό ύψους 47.924,92 πολωνικών ζλότι (PLN) (10.130 ευρώ περίπου), πλέον των νόμιμων τόκων από την κατάθεση της αγωγής μέχρι την εξόφληση. Συγκεκριμένα, ζήτησε ποσό ύψους 35.943,69 PLN (7.600 ευρώ περίπου) ως αποζημίωση και ποσό ύψους 11.981,23 PLN (2.530 ευρώ περίπου) ως ικανοποίηση της ηθικής βλάβης που του προκάλεσε η παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης λόγω γενετήσιου προσανατολισμού υπό τη μορφή άμεσης δυσμενούς διάκρισης ως προς τους όρους πρόσβασης και άσκησης οικονομικών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο συμβάσεως αστικού δικαίου.

Προς στήριξη της αγωγής του, ο JK υποστήριξε ότι υπέστη άμεση δυσμενή διάκριση λόγω του γενετήσιου προσανατολισμού του. Ισχυρίστηκε ότι η πιθανότερη αιτία κατάργησης των περιόδων εργασίας και του τερματισμού της σχέσεως εργασίας του με τον TP είναι η ανάρτηση του προαναφερθέντος χριστουγεννιάτικου βίντεο στο YouTube.

Ο TP υποστήριξε ότι η αγωγή πρέπει να απορριφθεί και προβάλλει ότι η ανανέωση των συμβάσεων δεν είναι εγγυημένη ούτε από την πρακτική του ούτε από τον νόμο.

Το αιτούν δικαστήριο διευκρίνισε ότι δεν είναι σαφές σε ποιον βαθμό καλύπτονται από την προστασία της οδηγίας 2000/78/ΕΚ [οδηγίας για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία] οι αυτοαπασχολούμενοι εργαζόμενοι. Διατήρησε επίσης αμφιβολίες ως προς το κατά πόσον συνάδει με την εν λόγω οδηγία το άρθρο 5, παράγραφος 3, του πολωνικού νόμου για την ισότητα, το οποίο ορίζει ότι ο εν λόγω νόμος δεν εφαρμόζεται όσον αφορά «την ελευθερία επιλογής των συμβαλλομένων μερών, όταν η επιλογή δεν στηρίζεται στο φύλο, τη φυλετική καταγωγή, την εθνοτική καταγωγή ή την ιθαγένεια» και το οποίο, κατά το δικαστήριο αυτό, είναι εφαρμοστέο στα πραγματικά περιστατικά της υπό κρίση υποθέσεως.

Υπ’ αυτές τις περιστάσεις, το Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie (πρωτοβάθμιο δικαστήριο Βαρσοβίας) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικό ερώτημα.

Προτάσεις γεν. εισαγγελέα ΔΕΕ​

Με τις δημοσιευθείσες προτάσεις της, η γενική εισαγγελέας Tamara Ćapeta πρότεινε στο Δικαστήριο να αποφανθεί ότι το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχεία αʹ και γʹ, της οδηγίας 2000/78/ΕΚ αντίκειται σε εθνική νομοθετική ρύθμιση η οποία επιτρέπει την άρνηση σύναψης σύμβασης αστικού δικαίου για την παροχή υπηρεσιών στο πλαίσιο της οποίας ένας αυτοαπασχολούμενος εργαζόμενος παρέχει την προσωπική του εργασία, εφόσον η εν λόγω άρνηση οφείλεται στον γενετήσιο προσανατολισμό του προσώπου αυτού.

Γίνεται υπόμνηση ότι οι προτάσεις του γενικού εισαγγελέα δεν δεσμεύουν το Δικαστήριο. Έργο του γενικού εισαγγελέα είναι να προτείνει στο Δικαστήριο, με πλήρη ανεξαρτησία, νομική λύση για την υπόθεση που του έχει ανατεθεί. Η υπόθεση τελεί υπό διάσκεψη στο Δικαστήριο, ενώ η απόφαση θα εκδοθεί αργότερα.

Υπενθυμίζεται ακόμα ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο των προτάσεων είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο CURIA