Εκλογές 2015: Τι ισχύει για τα άκυρα και τα λευκά ψηφοδέλτια

Δεδομένου ότι δεν έχουν παρέλθει δεκαοκτώ μήνες από τις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές, σύμφωνα με το άρθρο 10 του Ν. 3231/2004, στις εκλογές της 20ης Σεπτεμβρίου δεν τίθεται στο ψηφοδέλτιο σταυρός προτίμησης υπέρ των υποψηφίων, καθώς οι υποψήφιοι εκλέγονται κατά τη σειρά που αναγράφονται στο συνδυασμό του κόμματος (λίστα).

Σύμφωνα με την εγκύκλιο 34/31.8.2015 του υπουργείου Εσωτερικών, κατά την ψηφοφορία, ο αντιπρόσωπος της δικαστικής αρχής οφείλει να ενημερώνει τους εκλογείς σχετικά με τα παραπάνω, όμως σε περίπτωση που τεθεί τελικώς από εκλογέα σταυρός προτίμησης, το ψηφοδέλτιο αυτό δεν είναι άκυρο και προσμετράται υπέρ του συνδυασμού.

Αυτό προφανώς δεν ισχύει στις περιπτώσεις που το ψηφοδέλτιο κριθεί άκυρο για λόγους που προβλέπονται από το Προεδρικό Διάταγμα 26/2012.

Σύμφωνα με τον πρακτικό οδηγό του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών για τις εκλογές, οι συνηθέστερες περιπτώσεις αναμφίβολα άκυρων ψηφοδελτίων είναι οι εξής:

α. Ο φάκελος είναι κενός ή δεν περιέχει ψηφοδέλτιο.

β. Το ψηφοδέλτιο δεν περιέχεται σε κανονικό φάκελο (άρθρο 76 περ. στ΄ του Π.Δ. 26/2012).

γ. Ο φάκελος περιέχει περισσότερα του ενός ψηφοδέλτια ανεξάρτητα αν είναι του ίδιου Συνδυασμού ή διαφορετικών, έγκυρα ή άκυρα (άρθρο 76 περ. δ΄ του Π.Δ. 26/2012).

δ. Το ψηφοδέλτιο δεν είναι έντυπο (άρθρο 72 του Π.Δ. 26/2012), ή δεν είναι της συγκεκριμένης εκλογικής περιφέρειας (άρθρο 76 περ. ε΄ του Π.Δ. 26/2012), ή έχει ουσιωδώς διαφορετικό χρώμα ή διαστάσεις (άρθρο 76 περ. α΄ και β΄του Π.Δ. 26/2012).

ε. Το ψηφοδέλτιο (ή και ο φάκελος στον οποίο βρίσκεται) φέρει αλλοιώσεις, υπογραμμίσεις, διαγραφές ή περιέχει λέξεις ή φράσεις (άρθρο 73§1 και 75§4 του Π.Δ. 26/2012). 

Η διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 73 του Π.Δ. 26/2012, σύμφωνα με την οποία είναι άκυρο το ψηφοδέλτιο που φέρει στίγματα ή σημεία, τα οποία δύνανται να αποτελέσουν διακριτικά γνωρίσματα (σημάδια), που παραβιάζουν το απόρρητο της ψήφου, έχει προκαλέσει πολλά ζητήματα κατά την εφερμηνεία της.

Όπως έχει παγιωθεί νομολογιακά, διακριτικό γνώρισμα που παραβιάζει το επιβαλλόμενο από το άρθρο 51§3 του Συντάγματος απόρρητο της ψηφοφορίας αποτελεί μόνο εκείνο το σημείο, στίγμα, σχίσιμο, κηλίδα, γραμμή, τελεία κλπ., το οποίο δεν είναι τυχαίο, αλλά κατά τα διδάγματα της λογικής και της ανθρώπινης εμπειρίας, μπορεί να οδηγήσει στον προσδιορισμό, αμέσως ή εμμέσως, του εκλογέα που ψήφισε με το συγκεκριμένο ψηφοδέλτιο.

Επειδή το αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις αυτές είναι ζήτημα πραγματικό που κρίνεται κατά περίπτωση, ο πρακτικός οδηγός του ΔΣΑ περιλαμβάνει μία σειρά δικαστικών αποφάσεων, σύμφωνα με τις οποίες ένα ψηφοδέλτιο έχει κριθεί είτε ως άκυρο είτε ως έγκυρο.

Έχει κριθεί ως άκυρο το ψηφοδέλτιο που:

• Έφερε σταυρό πράσινου χρώματος (ΑΕΔ 38/95 ΔιΔιΚ 4, 949) ή οποιουδήποτε άλλου χρώματος (πέρα από το επιτρεπόμενο μαύρο ή γαλάζιο) (ΑΕΔ 11/2011, ΑΕΔ 1/2009, 37/2008, 16/2005, 9/2001, 26/1999).
• Ήταν κομμένο κατά την άνω αριστερή γωνία του (ΑΕΔ 38/1995).
• Έφερε γραμμή πλαγίως και καθέτως γραμμένη με μπλέ στυλό (AΕΔ 38/95).
• Έφερε ημισέληνο σε σχήμα παρένθεσης, εμπρός από το όνομα υποψηφίου (ΣτΕ 1260/2000).
• Έφερε αρχικά υποψηφίου ή αστερίσκο αντί σταυρού (ΑΕΔ 9/2001, ΔΕφΑ 3724/1986 ΕλΔ 28, 218) ή V (ΑΕΔ 9/2001, ΣτΕ 1322/2000).
• Έφερε σταυρό μέσα σε κύκλο (ΑΕΔ 9/2001) ή σε άλλη θέση του ψηφοδελτίου, και όχι δίπλα σε όνομα υποψηφίου (ΑΕΔ 11/2011,
• Έφερε στίγματα, προσδιοριστικά της ταυτότητας του εκλογέα (ΑΕΔ 26/94 ΔιΔικ 7, 361).
• Έφερε κηλίδα από μελάνη στο διάκενο μεταξύ ονόματος και επωνύμου υποψηφίου (ΣτΕ 1400/2000).
• Έφερε το χαρακτηριστικό γράμμα Χ στην οπίσθια πλευρά του (ΣτΕ 1322/2000).
• Ήταν διπλωμένο κατά ιδιόρρυθμο τρόπο (και όχι κατά τον συνήθη) (ΕΑ 10.070/82 ΕλΔ 24, 113).

Αντίθετα έχει κριθεί ως έγκυρο το ψηφοδέλτιο που:

• Έφερε σταυρό προτίμησης σημειωμένο κακότεχνα (ΑΕΔ 38/95), ο οποίος δεν έχει τις γραμμές του εντελώς κάθετες μεταξύ τους (ώστε το σημείο να μοιάζει με Χ) ή απόλυτα ευθείες ή τις τέσσερις πλευρές του ισομεγέθεις ή (ΑΕΔ 9/2001, ΔΕφΑθ 3724/86 ΕλΔ 28, 218, ΕΑ 9719/82 ΕλΔ 24, 670), ή με περισσότερες από μία προσπάθειες (ΑΕΔ 9/2001, ΠΠΘεσ. 981/82 Αρμ. 37, 524) γιατί κατά την κοινή πείρα οι ιδιορρυθμίες αυτές και παρεκκλίσεις οφείλονται σε πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται ο γραφικός χαρακτήρας κάθε ψηφοφόρου, η όρασή του, η ηλικία του, η σπουδή κατά τη χάραξη και οι ειδικές αντικειμενικές και ψυχολογικές συνθήκες κάτω από τις οποίες διεξάγεται η ψηφοφορία (ΑΕΔ 11/2011, 9/2005, 1/2009, 37/2008, 16/2005, 9/2001, 44/78, 49/78, ΣτΕ 244/2004, 343/2004, ΔΕφΑθ 3724/1986 ΕΑ 1/79, 723/79, ΔΠρ.Θεσ 18/1986 Αρμ 41, 63).
• Έφερε σταυρό χαραγμένο με μαρκαδόρο ή μολυβίδα (ΕΑ 9719/82).
• Έφερε αποτύπωμα από σταυρό προτίμησης χαραγμένο σε προηγούμενο ψηφοδέλτιο (ΕΑ 10.070/82 ΕλΔ 24, 113).
• Έφερε (το ίδιο ψηφοδέλτιο) σταυρούς με διάφορο χρώμα μελάνης -μαύρο και μπλέ ή γαλάζιο και μπλέ (ΑΕΔ 11/2011, 10/2009, 1/2009, 26/2001, 84/1997, ΣτΕ 3776/92 ΕΔΔΔ 38,88 με μειοψηφία, ΣτΕ 244/2004, 343/2004). ή οι σταυροί είχαν χαραχθεί με διαφορετικό τρόπο στο ίδιο ψηφοδέλτιο, όπως η θέση ενός κανονικού σταυρού και ενός σταυρού σε σχήμα Χ ή ενός κανονικού σταυρού και ενός κακοσχηματισμένου σταυρού σε διαφορετικούς υποψηφίους (αφού μάλιστα είναι σύνηθες το φαινόμενο να παρέχεται εκ των προτέρων στον ψηφοφόρο ψηφοδέλτιο με σημειωμένο τον σταυρό προτιμήσεως από το εκλογικό κέντρο του υποψηφίου και ο ψηφοφόρος να προσθέτει και άλλο σταυρό υπέρ άλλου υποψηφίου της επιλογής του), εφόσον η θέση, ο αριθμός των σταυρών ή ο τρόπος χαράξεως αυτών δεν συνδέονται, με πρόθεση αποκαλύψεως της ταυτότητας του ψηφοφόρου, δεν επάγονται ακυρότητα του ψηφοδελτίου (ΑΕΔ 11/2011, 10/2009, 1/2009, 18/2001, 26/2001, 84/1997, 54/1995).
• Έφερε «τυχαίες και ανεπαίσθητες» μελανιές στην πίσω πλευρά (ΑΕΔ 26/94 ΔιΔικ 7, 361).
• Έφερε σταυρούς προτίμησης χαραγμένους σε διάφορη πλευρά (ένα δεξιά και ένα αριστερά) ΑΕΔ 26/1999, 38/95), η σημείωση δύο συνεχομένων σταυρών από τη μία ή την άλλη πλευρά του ίδιου ή άλλου ονόματος (ΑΕΔ 11/2011).
• Έφερε σταυρούς προτίμησης σε περισσότερους από τους επιτρεπόμενους υποψήφιους, αλλά σε περισσοτέρους από τους μισούς υποψηφίους (ΑΕΔ 11/2011, 16/2005, 26/2001, 88/1997)

Τι ισχύει για τα λευκά ψηφοδέλτια

Όπως πριν από κάθε εκλογική διαδικασία, έτσι και ενόψει της ψηφοφορίας της 20ης Σεπτεμβρίου, διαδίδονται ορισμένες φήμες στο διαδίκτυο σχετικά με τη λευκή ψήφο.

Σύμφωνα με την παρ. 8 του άρθρου 98 του Προεδρικού Διατάγματος 26/2012, «κατά τη σύνταξη, ανά εκλογική περιφέρεια, των πινάκων αποτελεσμάτων από τα αρμόδια δικαστήρια, κατά την κατανομή των εδρών, καθώς και για τον καθορισμό του εκλογικού μέτρου, τα λευκά ψηφοδέλτια δεν προσμετρώνται στα έγκυρα».

Συνεπώς, με απλά μαθηματικά μπορεί να διαπιστώσει κανείς ότι τα λευκά ψηφοδέλτια, όπως και τα άκυρα, αυξάνουν αναλογικά τα ποσοστά των κομμάτων.

Παράδειγμα: Στις 100 ψήφους, ο συνδυασμός Α λαμβάνει 35, ο συνδυασμός Β 25, ο συνδυασμός Γ 10, ενώ υπάρχουν 20 λευκά και 10 άκυρα ψηφοδέλτια. Δεδομένου ότι τα ποσοστά των κομμάτων υπολογίζονται επί των εγκύρων ψηφοδελτίων, άρα στο παράδειγμά μας 70 (μείον 20 λευκά και 10 άκυρα), ο συνδυασμός Α θα λάβει ποσοστό 50%, ο συνδυασμός Β 35,7% και ο συνδυασμός Γ 14,3%.