ΕΣΠΔ: Η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και η πανδημία δεν αποτελούν λόγο για συλλήβδην περιορισμό στα δικαιώματα των υποκειμένων δεδομένων
Η Ουγγαρία έχει παραβιάσει το δίκαιο της Ένωσης σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΕΚΟΣ
ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ & ΔΙΚΑΙΟ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΕΚΟΣ
ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ & ΔΙΚΑΙΟ
Στην 30η συνεδρίαση της 2ας Ιουνίου 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων ασχολήθηκε με τις καταγγελίες που έχει δεχθεί σε σχέση με την αναστολή των δικαιωμάτων του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων από την κυβέρνηση της Ουγγαρίας, στο πλαίσιο αντιμετώπισης της πανδημίας.
Τα συμπεράσματα του Συμβουλίου αποτυπώθηκαν σε δελτίο τύπου και σε σχετική Δήλωση του οργάνου [Statement on restrictions on data subject rights in connection to the state of emergency in Member States], που δημοσιεύτηκε χθες.
Στα κείμενα αυτά, το ΕΣΠΔ, με διατύπωση ιδιαίτερα προσεκτική, και χωρίς να μπει στην ουσία των καταγγελιών, διαπιστώνει την παραβίαση όχι μόνο του άρθρου 23 ΓΚΠΔ, αλλά του ίδιου του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ειδικώς των άρθρων 8 [που αποτελεί το πλαίσιο αναφοράς επί του οποίου το 23 ΓΚΠΔ ερμηνεύεται] και 52.1 [ως προς την έννοια του περιορισμού δικαιώματος «από το νόμο»].
Το Συμβούλιο διαπιστώνει ότι: «Το ΕΣΠΔ θεωρεί ότι οι περιορισμοί που υιοθετούνται στο πλαίσιο μιας κατάστασης εκτάκτου ανάγκης, οι οποίοι αναστέλλουν ή αναβάλουν την άσκηση των δικαιωμάτων των υποκειμένων των δεδομένων και των υποχρεώσεων των υπευθύνων επεξεργασίας και των εκτελούντων την επεξεργασία, χωρίς σαφή χρονικό περιορισμό, θα ισοδυναμούσαν με μια de facto συλλήβδην αναστολή των δικαιωμάτων αυτών και δεν θα ήταν συμβατοί με την ουσία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών.
Επιπλέον, ο χειρισμός ενός αιτήματος για άσκηση δικαιώματος του υποκειμένου των δεδομένων, για παράδειγμα ως προς το δικαίωμα εναντίωσης του άρθρου 21 του ΓΚΠΔ, πρέπει να υποβάλλεται σε επεξεργασία εγκαίρως, ώστε να έχει νόημα και να είναι αποτελεσματικός. Επομένως, σε αυτό το πλαίσιο, η αναβολή ή η αναστολή - χωρίς κανένα συγκεκριμένο χρονικό όριο - του χειρισμού, από τον υπεύθυνο επεξεργασίας, αιτημάτων των υποκειμένων θα ισοδυναμούσε με πλήρη παρεμπόδιση στην άσκηση των ίδιων των δικαιωμάτων».
Υπό τα δεδομένα αυτά, το Συμβούλιο υπενθυμίζει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ως θεματοφύλακας των Συνθηκών, έχει την αρμοδιότητα να επιβλέπει την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου και να λαμβάνει μέτρα κάθε φορά που εθνικές διατάξεις έρχονται σε αντίθεση με το δίκαιο αυτό. Εφόσον δε απαιτηθεί, το ΕΣΠΔ δηλώνει διαθέσιμο να συμβουλεύσει την Επιτροπή, σύμφωνα με το άρθρο 70 ΓΚΠΔ.
Καταληκτικώς, το ΕΣΠΔ προαναγγέλλει την έκδοση Κατευθυντηρίων Γραμμών για την εφαρμογή του άρθρου 23, σε μια συγκυρία που δεν θα μπορούσε να είναι πιο επίκαιρη η έκδοση αυτή.
Αναλυτικότερα, σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου:
Κατά την 30ή συνεδρίασή του εν ολομελεία, το ΕΣΠΔ ενέκρινε δήλωση σχετικά με τα δικαιώματα των υποκειμένων των δεδομένων σε σχέση με το καθεστώς εκτάκτου ανάγκης στα κράτη μέλη. Το Συμβούλιο ενέκρινε επίσης μια επιστολή σε απάντηση επιστολής από την Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών για την Ευρώπη, την Access Now και την Ουγγρική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών (HCLU), σχετικά με το διάταγμα 179/2020 της ουγγρικής κυβέρνησης της 4ης Μαΐου.
Το ΕΣΠΔ υπενθυμίζει ότι, ακόμη και σε αυτούς τους εξαιρετικούς καιρούς, η προστασία των προσωπικών δεδομένων πρέπει να διατηρείται σε κάθε μέτρο εκτάκτου ανάγκης, συμβάλλοντας έτσι στον σεβασμό των πρωταρχικών αξιών της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων στα οποία η Ένωση έχει θεμελιωθεί.
Τόσο στη δήλωση όσο και στην επιστολή, το ΕΣΠΔ επαναλαμβάνει ότι ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων παραμένει εφαρμοστέος και επιτρέπει την αποτελεσματική αντίδραση στην πανδημία, προστατεύοντας ταυτόχρονα τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις ελευθερίες. Η νομοθεσία για την προστασία δεδομένων ήδη επιτρέπει τις πράξεις επεξεργασίας δεδομένων που είναι αναγκαίες για την καταπολέμηση της πανδημίας COVID-19.
Η δήλωση υπενθυμίζει τις βασικές αρχές που διέπουν τους περιορισμούς στα δικαιώματα των υποκειμένων των δεδομένων, σε σχέση με την κατάσταση εκτάκτου ανάγκης σε κράτη μέλη:
• Περιορισμοί που είναι γενικοί, εκτεταμένοι ή παρεμβατικοί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να απογυμνώνουν ένα θεμελιώδες δικαίωμα από το βασικό περιεχόμενό του δεν μπορούν να δικαιολογηθούν.
• Υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, το άρθρο 23 του ΓΚΠΔ επιτρέπει στους εθνικούς νομοθέτες να περιορίζουν, μέσω νομοθετικού μέτρου, το πεδίο των υποχρεώσεων των υπευθύνων επεξεργασίας και των εκτελούντων την επεξεργασία και τα δικαιώματα των υποκειμένων των δεδομένων, όταν ένας τέτοιος περιορισμός σέβεται την ουσία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών και συνιστά αναγκαίο και αναλογικό μέτρο σε μια δημοκρατική κοινωνία για τη διασφάλιση σημαντικών στόχων γενικού δημόσιου συμφέροντος της Ένωσης ή κράτους μέλους, όπως, ειδικότερα, της δημόσιας υγείας.
• Τα δικαιώματα του υποκειμένου των δεδομένων βρίσκονται στον πυρήνα του θεμελιώδους δικαιώματος στην προστασία των δεδομένων και το άρθρο 23 ΓΚΠΔ πρέπει να ερμηνεύεται και να διαβάζεται έχοντας υπόψιν ότι η άσκηση των δικαιωμάτων πρέπει να είναι ο γενικός κανόνας. Καθώς οι περιορισμοί αποτελούν εξαιρέσεις από τον γενικό κανόνα, αυτοί θα πρέπει να εφαρμόζονται μόνο σε περιορισμένες περιστάσεις.
• Οι περιορισμοί πρέπει να προβλέπονται «από το νόμο» και ο νόμος που θεσπίζει περιορισμούς θα πρέπει να είναι επαρκώς σαφής, ώστε να επιτρέπει στους πολίτες να κατανοούν τις προϋποθέσεις, υπό τις οποίες οι υπεύθυνοι επεξεργασίας έχουν τη δυνατότητα να καταφεύγουν σε αυτούς. Επιπλέον, οι περιορισμοί πρέπει να είναι προβλεπόμενοι για τα πρόσωπα που υπόκεινται σε αυτούς. Περιορισμοί που επιβάλλονται για μια χρονική περίοδο που δεν περιορίζεται επακριβώς, που ισχύουν αναδρομικά ή που διέπονται από αδιευκρίνιστους όρους, δεν πληρούν το κριτήριο της προβλεψιμότητας.
• Η απλή ύπαρξη μιας πανδημίας ή οποιασδήποτε άλλης κατάστασης εκτάκτου ανάγκης, από μόνη της, δεν αποτελεί επαρκή λόγο για την πρόβλεψη οποιουδήποτε είδους περιορισμού στα δικαιώματα των υποκειμένων των δεδομένων: ακόμη καλύτερα, οποιοσδήποτε περιορισμός πρέπει να συμβάλει με τρόπο ξεκάθαρο στη διαφύλαξη ενός σημαντικού στόχου γενικού δημόσιου συμφέροντος της ΕΕ ή κράτους μέλους.
• Η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, που υιοθετείται στο πλαίσιο πανδημίας, είναι μια νομική προϋπόθεση, η οποία μπορεί να νομιμοποιήσει τους περιορισμούς δικαιωμάτων των υποκειμένων των δεδομένων, υπό την προϋπόθεση ότι αυτοί οι περιορισμοί εφαρμόζονται μόνο στο βαθμό που είναι απολύτως αναγκαίος και αναλογικός για τη διαφύλαξη του στόχου της δημόσιας υγείας. Επομένως, οι περιορισμοί πρέπει να είναι αυστηρά περιορισμένοι ως προς το πεδίο εφαρμογής και το χρόνο, δεδομένου ότι τα δικαιώματα του υποκειμένου των δεδομένων μπορούν να περιοριστούν αλλά να μην αποκλειστούν. Επιπλέον, οι εγγυήσεις, που προβλέπονται στο άρθρο 23 παράγραφος 2 ΓΚΠΔ, πρέπει να εφαρμόζονται πλήρως.
• Οι περιορισμοί που υιοθετούνται στο πλαίσιο μιας κατάστασης εκτάκτου ανάγκης, οι οποίοι αναστέλλουν ή αναβάλουν την εκπλήρωση των δικαιωμάτων του υποκειμένου των δεδομένων και των υποχρεώσεων των υπευθύνων επεξεργασίας και των εκτελούντων την επεξεργασία, χωρίς σαφή χρονικό περιορισμό, θα ισοδυναμούσαν με μια de facto συλλήβδην αναστολή των δικαιωμάτων αυτών και δεν θα ήταν συμβατοί με την ουσία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών.
Επιπλέον, το ΕΣΠΔ ανακοίνωσε ότι θα εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή του άρθρου 23 ΓΚΠΔ τους επόμενους μήνες.
Το Δελτίο Τύπου είναι διαθέσιμο στα αγγλικά:
Το πλήρες κείμενο της Δήλωσης είναι διαθέσιμο στα αγγλικά:
https://edpb.europa.eu/sites/edpb/files/files/file1/edpb_statement_art_23gdpr_20200602_en.pdf
