Νομικό Συμβούλιο Κράτους: Όχι μόνο από δικηγόρους η έρευνα στα βιβλία των Υποθηκοφυλακείων

Με μία γνωμοδότηση που αναμένεται να προκαλέσει συζητήσεις το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους απάντησε σε ερώτημα του Υπουργείου Δικαιοσύνης αναφορικά με τη δυνατότητα αυτοπρόσωπης έρευνας στα βιβλία υποθηκών, μεταγραφών, κατασχέσεων και διεκδικήσεων που τηρούνται στα Υποθηκοφυλακεία.

Συγκεκριμένα, το ερώτημα του Υπουργείου αφορούσε στο εάν η αυτοπρόσωπη έρευνα στα δημόσια βιβλία που τηρούνται στα Υποθηκοφυλακεία επιτρέπεται να διενεργείται μόνο από δικηγόρους ή εάν μπορεί να διενεργείται και από τους ενδιαφερόμενους ιδιώτες, σχετικά με τους τίτλους ιδιοκτησίας τους, από συμβολαιογράφους ή εξουσιοδοτημένους υπαλλήλους τους και από δικαστικούς επιμελητές.

Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους απάντησε (στις 10 Ιουνίου) ομόφωνα ότι αυτοπρόσωπη έρευνα στα δημόσια βιβλία που τηρούνται στα Υποθηκοφυλακεία μπορεί να διενεργείται όχι μόνο από δικηγόρους, αλλά και από τους ενδιαφερόμενους πολίτες, αναφορικά με τους τίτλους ιδιοκτησίας τους, από τους συμβολαιογράφους και, όσον αφορά στα Υποθηκοφυλακεία Αθηνών, Πειραιώς και Θεσσαλονίκης, από τους ειδικά εξουσιοδοτημένους προς τούτο υπαλλήλους τους και από τους δικαστικούς επιμελητές, αποκλειστικά προς εξεύρεση περιουσιακών στοιχείων οφειλετών εναντίον των οποίων έχουν εντολή να διενεργήσουν κατάσχεση ή άλλη πράξη εκτελέσεως.

Διαβάστε επίσης: Δημοσιεύθηκε ο Νόμος 4700/2020: Βεβαιώσεις ακινήτων από δικηγόρους, ειδικά τμήματα σε δικαστήρια και δικαστικά στατιστικά στοιχεία

Αξίζει να σημειωθεί πως μόλις πριν από λίγες ημέρες η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου εξέδωσε γνωμοδότηση με την οποία υποστήριξε ότι η έρευνα στα βιβλία των Ειδικών Υποθηκοφυλακείων λειτουργούντων σε έδρες Πρωτοδικείου και των τηρουμένων εκεί Κτηματολογικών Γραφείων επιτρέπεται να γίνεται μόνον από τον ενδιαφερόμενο, παρισταμένου μετά δικηγόρου, ή από δικηγόρο ή από δικαστικού επιμελητή.

Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους και η Εισαγγελία Αρείου Πάγου φαίνεται πως ερμηνεύουν με διαφορετικό τρόπο τις διατάξεις του άρθρου 11 του Οργανισμού Υποθηκοφυλακείων και την αναβίωσή τους.

Διαβάστε αναλυτικά τη σχετική γνωμοδότηση της Εισαγγελίας ΑΠ.

Αξίζει να σημειωθεί πως η γνωμοδότηση του ΝΣΚ δεν έχει γίνει, τουλάχιστον επί του παρόντος, αποδεκτή από το Υπουργείο Δικαιοσύνης.

Η τεκμηρίωση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους

Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση του ΝΣΚ (Τμήμα Ε), στο πλαίσιο συστηματικής ερμηνείας των σχετικών διατάξεων του Οργανισμού Υποθηκοφυλακείων, του προϊσχύοντος Κώδικα Δικηγόρων (ν.δ. 3026/1954) και του νέου Κώδικα Δικηγόρων (ν. 4194/2013), πρέπει να γίνει δεκτό ότι η διάταξη του άρθρου 11 του Οργανισμού Υποθηκοφυλακείων, που προέβλεπε τη δυνατότητα αυτοπρόσωπης έρευνας στα δημόσια βιβλία που τηρούνται στα Υποθηκοφυλακεία που λειτουργούν σε έδρες Πρωτοδικείων, από κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη, από δικηγόρο ή από συμβολαιογράφο ή, όσον αφορά στα Υποθηκοφυλακεία Αθηνών, Πειραιώς και Θεσσαλονίκης, και από ειδικά εξουσιοδοτημένο υπάλληλο του συμβολαιογράφου, αναβίωσε σιωπηρώς, μετά τη ρητή κατάργηση, με το νέο Κώδικα Δικηγόρων, των διατάξεων του προϊσχύοντος Κώδικα Δικηγόρων που την είχαν καταργήσει σιωπηρώς.

Ειδικότερα, με τη διάταξη του άρθρου 41 του προϊσχύοντος Κώδικα Δικηγόρων είχε εκδηλωθεί η βούληση του νομοθέτη προς ενίσχυση του δικηγορικού λειτουργήματος, καταργώντας, για το λόγο αυτό, τη δυνατότητα οποιουδήποτε άλλου προσώπου προς αυτοπρόσωπη έρευνα στα δημόσια βιβλία των υποθηκοφυλακείων που λειτουργούν σε έδρες Πρωτοδικείων, η οποία προβλεπόταν στο άρθρο 11 του Οργανισμού Υποθηκοφυλακείων και επιφυλάσσοντας την παραπάνω δυνατότητα αποκλειστικά στους δικηγόρους και μάλιστα επί πειθαρχική ευθύνη του οικείου Υποθηκοφύλακα σε περίπτωση που επέτρεπε την έρευνα σε άλλο πρόσωπο.

Αντίστοιχη βούληση δεν συνάγεται από τη διάταξη του άρθρου 36 του νέου Κώδικα Δικηγόρων (ν. 4194/2013), στην οποία περιγράφεται το έργο του δικηγόρου. Αντίθετα, με την διάταξη αυτή η έρευνα στα δημόσια βιβλία των υποθηκοφυλακείων δεν περιλαμβάνεται στο αποκλειστικό έργο του δικηγόρου, όπως αυτό περιγράφεται στην παράγραφο 1 του οικείου άρθρου, αλλά στην παράγραφο 2 αυτού, μεταξύ των λοιπών έργων του δικηγόρου, τα οποία ωστόσο μπορούν να διενεργούνται παράλληλα και από άλλους επαγγελματίες ή υπηρεσίες του δημοσίου κ.λ.π.

Εξάλλου, όλα τα αναφερόμενα στην δεύτερη παράγραφο του οικείου άρθρου έργα των δικηγόρων, πλην της έρευνας στα δημόσια βιβλία των υποθηκοφυλακείων (έκδοση επικυρωμένων αντιγράφων εγγράφων, μετάφραση εγγράφων, βεβαίωση γνησιότητας υπογραφής), μπορούν να διενεργούνται και από τους συμβολαιογράφους, σύμφωνα με τα οριζόμενα στη διάταξη του άρθρου 1 του Κώδικα Συμβολαιογράφων (ν. 2830/2000).

Επομένως, από την αναφορά του έργου της έρευνας στα δημόσια βιβλία των υποθηκοφυλακείων στην παράγραφο 2 του άρθρου 36 του νέου Κώδικα Δικηγόρων, σε συνδυασμό με την κατάργηση, με το άρθρο 166 αυτού, των διατάξεων των άρθρων 41 και 250 του προϊσχύοντος Κώδικα, συνάγεται η βούληση του νομοθέτη για επαναφορά της προηγούμενης διάταξης του άρθρου 11 του Οργανισμού Υποθηκοφυλακείων, σύμφωνα με την οποία η έρευνα στα εν λόγω βιβλία διενεργείται είτε από δικηγόρους είτε από τα λοιπά πρόσωπα που περιοριστικά αναφέρονται στη διάταξη αυτή.

Αντίθετη βούληση του νομοθέτη δεν προκύπτει ούτε από τη διάταξη του άρθρου 21 παρ. 1 του ν. 2664/1998 περί κτηματολογίου, δεδομένου ότι η πρόβλεψη περί άσκησης του δικαιώματος πρόσβασης υπό τους περιορισμούς του ν. 2472/1997 περί «Προστασίας του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα», αφορά αποκλειστικά στον τρόπο και τις τυχόν προϋποθέσεις άσκησης του σχετικού δικαιώματος και όχι στα πρόσωπα που δικαιούνται να το ασκήσουν.

Σύμφωνα με όλα τα προαναφερόμενα, από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 11 του Οργανισμού Υποθηκοφυλακείων, η οποία αναβίωσε μετά την κατάργηση, με το νέο Κώδικα Δικηγόρων (ν. 4194/2013), των διατάξεων των άρθρων 41 και 250 παρ. 1 του προϊσχύοντος Κώδικα Δικηγόρων (ν. 3026/1954) που την είχαν καταργήσει, και 22 παρ. 2 του Κώδικα Δικαστικών Επιμελητών (ν. 2318/1955), αυτοπρόσωπη έρευνα στα δημόσια βιβλία που τηρούνται στα Υποθηκοφυλακεία μπορεί να διενεργείται όχι μόνο από τους δικηγόρους και τους δικαστικούς επιμελητές, προς εξεύρεση περιουσιακών στοιχείων οφειλετών, εναντίον των οποίων έχουν εντολή να διενεργήσουν κατάσχεση ή άλλη πράξη εκτελέσεως, για τους οποίους η σχετική διάταξη ουδόλως θίχτηκε από την ισχύ του νέου Κώδικα Δικηγόρων, αλλά και από τους ενδιαφερόμενους πολίτες, αναφορικά με τους τίτλους ιδιοκτησίας τους, και από τους συμβολαιογράφους, ειδικά δε όσον αφορά στα Υποθηκοφυλακεία Αθηνών, Πειραιώς και Θεσσαλονίκης, και από τους ειδικά εξουσιοδοτημένους προς τούτο υπαλλήλους των συμβολαιογράφων.

Δείτε αναλυτικά τη γνωμοδότηση 69/2020 του ΝΣΚ.