Περικοπές συντάξεων και ζητήματα συνταγματικότητας (ΔΕφΑθ 898/2021)

Το Διοικητικό Εφετείο (ΔΕφΑθ 898/2021) έκανε δεκτό ως βάσιμο το λόγο έφεσης του εκκαλούντος ΕΦΚΑ, σύμφωνα με τον οποίο οι περικοπές που επιβλήθηκαν στη σύνταξη της εφεσίβλητης συνταξιούχου κατ' εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 14 παρ. β του Κεφαλαίου Β' του Ν. 4837/2016 είναι σύμφωνες με το Σύνταγμα.

Ειδικότερα, το δικαστήριο έκρινε πως, σύμφωνα και με τις αποφάσεις 2287 και 2288/2015 της Ολομέλειας του ΣτΕ, ο Ν. 4051/2012, με το άρθρο 6 του οποίου μειώθηκαν αναδρομικά οι κύριες συντάξεις που υπερβαίνουν τα 1300 ευρώ και οι επικουρικές συντάξεις με κλιμακωτές μειώσεις, και ο Ν. 4093/2012, με το άρθρο πρώτο του οποίου αφενός μεν μειώθηκαν εκ νέου οι από οποιαδήποτε πηγή και από οποιαδήποτε αιτία συντάξεις που υπερβαίνουν αθροιστικώς τα 1000 ευρώ, αφετέρου δε καταργήθηκαν πλέον για όλους τους συνταξιούχους τα επιδόματα και δώρα Χριστουγέννων, Πάσχα και αδείας, δεν είναι συμβατές με το Σύνταγμα (άρθρα 4 παρ. 1 και 5, 22 παρ, 5, 25 παρ. 1 και 4) και, επίσης, αντίκεινται στο άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ. Και τούτο, διότι είχε παρέλθει διετία από τον αρχικό αιφνιδιασμό της οικονομικής κρίσης, ο δε νομοθέτης δεν σχεδίασε εν τω μεταξύ με τον κατάλληλο τρόπο τα μέτρα για την αντιμετώπισή της, δεν προέβη, ως όφειλε, σε συνολική εκτίμηση των παραγόντων που προκάλεσαν το πρόβλημα, δεν κατάρτισε αναλογιστική μελέτη και δεν αξιολόγησε αρκούντως την προσφορότητα των εισαγόμενων δια των παραπάνω νόμων ρυθμίσεων. Τα αποτελέσματα της ακύρωσης περιορίστηκαν από τη δημοσίευση της ακυρωτικής απόφασης και εφεξής.

Περαιτέρω, διαπίστωσε πως με την απόφαση 1891/2019 της Ολομελείας του ΣτΕ, κρίθηκε ότι είναι θεμιτή η επιλογή του νομοθέτη να προβεί, στο πλαίσιο του νέου ασφαλιστικού συστήματος και της ιδρύσεως ενιαίου φορέα απονομής των κύριων συνταξιοδοτικών παροχών που εφαρμόζει ενιαίους κανόνες ως προς τον τρόπο υπολογισμού των απονεμόμενων στο σύνολο του πληθυσμού συντάξεων, σε επανυπολογισμό των ήδη καταβαλλόμενων κατά τη δημοσίευση του Ν. 4387/2016 συντάξεων, ορίζοντας ότι το ύψος των συντάξεων αυτών θα ανέρχεται στο ύψος στο οποίο οι εν λόγω συντάξεις είχαν διαμορφωθεί μετά τις περικοπές των Ν. 4051/2012 και 4093/2012. Και τούτο, αφενός μεν λόγω της ουσιαστικής συνεισφοράς της εν λόγω νομοθετικής επιλογής στη συγκράτηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης και, κατ' επέκταση, στην επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου της διατηρήσεως της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος, αφετέρου δε ώστε να επωμιστούν και οι παλαιοί και όχι μόνο οι νέοι συνταξιούχοι και οι νυν ασφαλισμένοι, για λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης και διαγενεακής ισότητας και αλληλεγγύης, το βάρος της επιχειρούμενης μεταρρύθμισης, δεδομένου ότι και αυτοί ωφελούνται εξίσου από την επιδιωκόμενηδιασφάλιση της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος.

Συνεπώς, το δικαστήριο κατέληξε πως οι περικοπές που διενεργήθηκαν στην σύνταξη της εφεσίβλητης μέχρι την 11/5/2016 έχοντας ως έρεισμα τις διατάξεις των Ν. 4051/2012 και 4093/2012, δεν είναι νόμιμες. Πλην όμως οι περικοπές που διενεργήθηκαν από 12/5/2016 και εφεξής έχουν ως νόμιμο έρεισμα όχι τις αντισυνταγματικές διατάξεις του πιο πάνω νόμου, αλλά τις διατάξεις του Ν. 4387/2016, οι ρυθμίσεις των οποίων εντασσόμενες στο ευρύτερο πλέγμα μέτρων και διαρθρωτικών αλλαγών του θεσπισθέντος με τον τελευταίο αυτό νόμο ριζικώς αναμορφωμένου ασφαλιστικού συστήματος κρίνονται συνταγματικώς θεμιτές και σύμφωνες και με την ΕΣΔΑ.

Απόσπασμα απόφασης

Επειδή ακολούθως, με την 1891/2019 απόφαση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας (που δημοσιεύτηκε στις 4.10.2019) και με τις εκεί αναφερόμενες σκέψεις κρίθηκε ότι δεν κωλυόταν ο νομοθέτης από τις 2287-2288/2015 αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, με τις οποίες κρίθηκαν αντισυνταγματικές και αντίθετες προς το άρθρο 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της Ε.Σ.Δ.Α. οι επίμαχες περικοπές των νόμων 4051/2012 και 4093/2012, να προβεί σε νέες ρυθμίσεις ως προς το ύψος των  συντάξεων ή ακόμη και να επαναθεσπίσει τις κριθείσες ως παράνομες, κατά τα ανωτέρω, περικοπές (υποκείμενος πάντως στους περιορισμούς που απορρέουν από ειδικές συνταγματικές διατάξεις και στις εγγυήσεις που αυτές καθιερώνουν, βλ. 1-4/2018 αποφάσεις του Ειδικού Δικαστηρίου του άρθρου 88 παρ. 2 του Συντάγματος), εφόσον λάμβανε υπόψη τα κριτήρια και ικανοποιούσε τις απαιτήσεις που έθεσε με τις ανωτέρω αποφάσεις του το Δικαστήριο κατόπιν ερμηνείας των μνημονευθεισών συνταγματικών διατάξεων, είτε, ακόμη, διατηρώντας τη σχετική προς τούτο ευχέρειά του, να προβεί στη θέσπιση νέου ασφαλιστικού συστήματος, στο πλαίσιο του οποίου, εφόσον επέλεγε να υιοθετήσει εκ νέου τις ανωτέρω κριθείσες ως αντισυνταγματικές περικοπές των συντάξεων κατά τον επανυπολογισμό των συντάξεων των παλαιών συνταξιούχων, όπως και έπραξε, υποχρεούνταν να αιτιολογήσει ειδικώς τον λόγο, για τον οποίο ήταν τούτο αναγκαίο ενόψει της επιχειρούμενης συνολικής μεταρρυθμίσεως του συστήματος κοινωνικής ασφαλίσεως. Επίσης, κρίθηκε ότι είναι θεμιτή η επιλογή του νομοθέτη να προβεί, στο πλαίσιο του νέου ασφαλιστικού συστήματος και της ιδρύσεως ενιαίου φορέα απονομής των κύριων συνταξιοδοτικών παροχών που εφαρμόζει ενιαίους κανόνες ως προς τον τρόπο υπολογισμού των απονεμόμενων στο σύνολο του πληθυσμού συντάξεων, σε επανυπολογισμό των ήδη καταβαλλόμενων κατά τη δημοσίευση του ν. 4387/2016 συντάξεων.

Με την ίδια απόφαση της Ολομέλειας του Δικαστηρίου κρίθηκε συμβατή με το Σύνταγμα και αιτιολογημένη η επιλογή του νομοθέτη, προκειμένου να καθορίσει τις καταβλητέες, από την έναρξη ισχύος του ν. 4387/2016, στους ήδη κατά τη δημοσίευσή του συνταξιούχους, συντάξεις, στο πλαίσιο του επανυπολογισμού τους, να ορίσει ότι το ύψος των συντάξεων αυτών θα ανέρχεται στο ύψος στο οποίο οι εν λόγω συντάξεις είχαν διαμορφωθεί μετά τις περικοπές των νόμων 4051/2012 4093/2012, οι οποίες είχαν κριθεί αντισυνταγματικές με τις προαναφερθείσες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας. Και τούτο, αφενός μεν λόγω της ουσιαστικής συνεισφοράς της εν λόγω νομοθετικής επιλογής στη συγκράτηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης και, κατ' επέκταση, στην επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου της διατηρήσεως της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος, αφετέρου δε ώστε να επωμιστούν και οι παλαιοί και όχι μόνο οι νέοι συνταξιούχοι και οι νυν ασφαλισμένοι (με τη θεσπιζόμενη με τον ίδιο νόμο αύξηση των εισφορών και τη μείωση των μελλοντικών συντάξεων) το βάρος της επιχειρούμενης μεταρρυθμίσεως, για λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης και διαγενεακής ισότητας και αλληλεγγύης, δεδομένου ότι και αυτοί ωφελούνται εξ ίσου από την επιδιωκόμενη, με την επιχειρούμενη ασφαλιστική μεταρρύθμιση, διασφάλιση της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος, τη διατήρηση δηλαδή της ικανότητάς του να χορηγεί συντάξεις στους υφιστάμενους και στους μελλοντικούς συνταξιούχους. Κρίθηκε, δηλαδή, συμβατή με το Σύνταγμα η ρύθμιση του άρθρου 14 παρ. 2 περ. α του ν. 4387/2016 (εφαρμοζόμενη αναλόγως, κατ' άρθρα 27 παρ. 1 και 33 παρ. 1 του νόμου αυτού, στους συνταξιούχους των φορέων, τομέων, κλάδων και λογαριασμών των ασφαλισμένων του ιδιωτικού τομέα, που εντάχθηκαν στον Ε.Φ.Κ,Α, με το άρθρο 53 του εν λόγω νόμου, και κατ' άρθρο 94 παρ. 1 στις εκκρεμείς αιτήσεις συνταξιοδοτήσεως), σύμφωνα με την οποία οι κύριες συντάξεις που καταβάλλονταν κατά τη δημοσίευση του νόμου (παλαιές συντάξεις) θα ανέρχονται, μέχρι την 31 .12.20181 στο ύψος, στο οποίο αυτές είχαν διαμορφωθεί στις 31.12,2014 (με τις περικοπές, δηλαδή, των νόμων 4051/2012 και 4093/2012).

Ειδικότερα, με τη 1891/2019 απόφαση της Ολομέλειας του Δικαστηρίου έγινε δεκτό ότι η ανωτέρω ρύθμιση, η οποία κατ' ουσίαν, ισοδυναμούσε με εκ νέου υιοθέτηση με τον ν. 4387/2016 των περικοπών για τους ήδη συνταξιούχους κατά τη δημοσίευσή του (παλαιούς συνταξιούχους), οι οποίες είχαν κριθεί αντισυνταγματικές με τις αποφάσεις 2287 και 2288/2015 της Ολομέλειας του Δικαστηρίου, ήταν συνταγματικώς θεμιτή και η θέσπισή της ήταν δικαιολογημένη στο πλαίσιο του νέου  ασφαλιστικού συστήματος, δηλαδή όχι ως μεμονωμένη, αυτοτελής ρύθμιση, επιφέρουσα οριζόντιες περικοπές στις ήδη καταβαλλόμενες κατά τη δημοσίευση του ν. 4387/2016 συντάξεις, όπως είχε συμβεί στο παρελθόν με τη θέσπιση των περικοπών αυτών με τις σχετικές διατάξεις των νόμων 4051/2012 και 4093/2012, αλλά ως ρύθμιση εντασσόμενη σε ένα ευρύτερο πλέγμα μέτρων και διαρθρωτικών αλλαγών του νέου ριζικώς αναμορφωμένου ασφαλιστικού συστήματος που θεσπίσθηκε με τον ν. 4387/2016 και ως τμήμα της εισαχθείσας με αυτόν ασφαλιστικής μεταρρυθμίσεως, αποτέλεσμα της οποίας είναι οι μελλοντικοί συνταξιούχοι να λαμβάνουν, κατά κανόνα, μικρότερες, σε σχέση με τους παλαιούς συνταξιούχους, συνταξιοδοτικές παροχές. Περαιτέρω, κατά την έννοια της αποφάσεως αυτής, η διάταξη του άρθρου 14 παρ. 2 περ. α' του ν. 4387/2016 είναι σύμφωνη και με την Ε.Σ.Δ.Α. και, επομένως, από τη δημοσίευση του ν. 4387/2016 (12.5.2016) και εφεξής, οι ως άνω περικοπές, που έχουν ως νόμιμο έρεισμα την ανωτέρω διάταξη του τελευταίου αυτού νόμου, είναι νόμιμες. Ομοίως, με τη 1890/2019 απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (σκέψη 20), κρίθηκε καταρχήν συνταγματικώς θεμιτή η εκ νέου κατ' ουσίαν θέσπιση των ως άνω περικοπών στο πλαίσιο επανυπολογισμού και των επικουρικών συντάξεων (βλ. ΣΤΕ 1439-1442/2020 Ολομ.).

Η απόφαση είναι διαθέσιμη στην ΤΝΠ Ισοκράτης.