Σύνταξη λόγω θανάτου: Η προϋπόθεση της 5ετούς έγγαμης συμβίωσης πριν από την επέλευση του θανάτου του συνταξιούχου συζύγου (ΣτΕ 1636/2022)

Συνταγματική κρίθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας  η κατ’ άρθρο 12 του Ν. 3863/2010 προϋπόθεση της 5ετούς διάρκειας έγγαμης συμβίωσης πριν από την επέλευση του θανάτου του συνταξιούχου συζύγου για τη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος από τον επιζώντα σύζυγο (ΣτΕ 1636/2022).

Σύμφωνα με το σκεπτικό του δικαστηρίου,  η  προϋπόθεση αυτή αποσκοπεί στη διασφάλιση του ασφαλιστικού κεφαλαίου των ασφαλιστικών φορέων και, κατ’ επέκταση, του συνόλου των ασφαλισμένων και συνταξιούχων τους από δαπάνες που συνδέονται με συντάξεις χορηγούμενες σε πρόσωπα που τελούν γάμο με μοναδικό σκοπό τη συνταξιοδότησή τους μετά τον θάνατο του ασφαλισμένου ή συνταξιούχου συζύγου τους κατά καταστρατήγηση του θεσμού της σύνταξης επιζώντος συζύγου. 

Η  πενταετία ως ελάχιστη διάρκεια του γάμου, κρίθηκε πρόσφορος χρονικός περιορισμός για την αποτροπή τέλεσης εικονικών γάμων ή εν γένει γάμων με μοναδικό σκοπό τη μελλοντική συνταξιοδότηση, ο περιορισμός δε αυτός δεν είναι υπέρμετρος ούτε δυσανάλογος προς τον επιδιωκόμενο σκοπό.

Τούτο διότι, λαμβάνοντας υπόψη και τις σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες, ιδίως τον ολοένα αυξανόμενο αριθμό γυναικών που εργάζονται εκτός οικίας αλλά και  την αύξηση των διαζυγίων και κατ΄ επέκταση τη μείωση του αριθμού των γάμων που διατηρούνται διά βίου, η πενταετία αποτελεί ένα εύλογο χρονικό διάστημα εντός του οποίου μπορεί να δημιουργηθεί και να παγιωθεί μία κατάσταση οικονομικής αλληλεξάρτησης των συζύγων και να διαμορφωθεί ένα οικογενειακό επίπεδο διαβίωσης που χρήζει κοινωνικοασφαλιστικής κάλυψης.

Πέραν τούτου, με τις ίδιες διατάξεις προβλέπονται εξαιρέσεις από τη συμπλήρωση της πενταετούς έγγαμης συμβίωσης, στην περίπτωση κατά την οποία από μικρής διάρκειας έγγαμη συμβίωση  αποκτώνται (είτε με γέννηση είτε με υιοθεσία) παιδιά. Εξάλλου, από καμία από τις συνταγματικές και υπερνομοθετικής ισχύος διατάξεις δεν απορρέει υποχρέωση του νομοθέτη να απονέμει κοινωνικοασφαλιστικές παροχές λόγω θανάτου σε κάθε πρόσωπο, με το οποίο ασφαλισμένος ή συνταξιούχος διατηρεί δεσμούς αγάπης και συντροφικότητας.

Περαιτέρω, το δικαστήριο έκρινε ότι οι διατάξεις του άρ. 12 του Ν. 3863/2010, κατά το μέρος που διαφοροποιούν τα έγγαμα ζευγάρια από εκείνα που έχουν επιλέξει να συμβιώνουν σε  ελεύθερη ένωση, δεν αντίκεινται στην αρχή της ισότητας. Η επιλογή του νομοθέτη να απονείμει σύνταξη λόγω θανάτου συνταξιούχου ή ασφαλισμένου μόνο σε πρόσωπο με το οποίο ο θανών είχε τελέσει γάμο (ή είχε καταρτίσει   σύμφωνο συμβίωσης κατ’ άρ. 16 ν. 4387/2016) και όχι σε κάθε πρόσωπο που επικαλείται την ύπαρξη σχέσης με τα χαρακτηριστικά της ελεύθερης ένωσης με τον αποβιώσαντα δεν συνιστά αδικαιολόγητα δυσμενή διάκριση σε βάρος του συμβιούντος σε ελεύθερη ένωση ούτε υποβάθμιση αυτού. Τούτο διότι οι τελούντες σε ελεύθερη ένωση έχουν επιλέξει μία μορφή κοινής ζωής, η οποία, σε αντίθεση προς τον θεσμό του γάμου, δεν διέπεται από συγκεκριμένο νομοθετικό πλαίσιο ούτε συνιστά δημοσίως διατυπωμένη δέσμευση για την ίδρυση μίας σχέσης με διάρκεια και την ανάληψη αμοιβαίων υποχρεώσεων διατροφής μεταξύ των συντρόφων και συμβολής στις ανάγκες ενός κοινού (συζυγικού - οικογενειακού) οίκου.

Οι ίδιες διατάξεις κρίθηκε ότι δεν αντίκεινται στην αρχή της ισότητας ούτε κατά το μέρος με το οποίο διαφοροποιούν τον επιζώντα σύζυγο που τέλεσε γάμο με εργαζόμενο (ασφαλισμένο) από τον επιζώντα σύζυγο που τέλεσε γάμο με συνταξιούχο. Και τούτο, διότι ο κίνδυνος καταστρατηγήσεων των διατάξεων για τη συνταξιοδότηση επιζώντων συζύγων

Δείτε την περίληψη της απόφασης στο adjustice.gr.