Τι προβλέπουν οι νέοι κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πνευματική ιδιοκτησία;
Νέο συγγενικό δικαίωμα για τους εκδότες του Τύπου και νέα υποχρεωτική εξαίρεση για τη διατήρηση έργων σε ψηφιακή μορφή από ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς μεταξύ των προτεινόμενων αλλαγών
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΡΟΚΑΣ
ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΔΙΚΑΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ
Με την ευκαιρία της ομιλίας του Προέδρου Juncker για την κατάσταση της Ένωσης (State of the Union) το 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τις προτάσεις της σχετικά με τον εκσυγχρονισμό των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.
Όπως επισήμανε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι νέες επιγραμμικές (online) υπηρεσίες, όπως η μουσική συνεχούς ροής (streaming), οι πλατφόρμες διάθεσης βίντεο κατά παραγγελία (on demand) και οι συναθροιστές (aggregators) ειδήσεων έχουν γίνει πολύ δημοφιλείς, με τους καταναλωτές να αναμένουν να έχουν πρόσβαση σε περιεχόμενο και όταν μετακινούνται πέραν των εθνικών συνόρων.
Στα πλαίσια της Στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά, οι προτάσεις της Κομισιόν στοχεύουν σε:
- ευρύτερη επιλογή και καλύτερη πρόσβαση σε περιεχόμενο επιγραμμικά και σε διασυνοριακό επίπεδο
- βελτίωση των κανόνων για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σχετικά με την εκπαίδευση, την έρευνα, την πολιτιστική κληρονομιά και την ένταξη των ατόμων με αναπηρίες
- μια πιο δίκαιη και βιώσιμη αγορά για τους δημιουργούς, τους κλάδους της δημιουργικότητας και τον Τύπο
Οι προτάσεις της Κομισιόν έχουν γίνει δεκτές με ανάμικτες αντιδράσεις, με τους υποστηρικτές τους να τις χαρακτηρίζουν ως ένα αποφασιστικό βήμα για τον εκσυγχρονισμό των κανόνων για την πνευματική ιδιοκτησία.
Από την άλλη, ωστόσο οι προτάσεις της Κομισιόν έχουν δεχθεί σφοδρή κριτική από οργανώσεις, με κύρια σημεία κριτικής την ελευθερία πανοράματος, την αύξηση των εξουσιών ιδιωτικών εταιρειών αναφορικά με το "φιλτράρισμα" περιεχομένου online και το νέο δικαίωμα των εκδοτών (βλέπε παρακάτω).
Συνολικά, οι προτάσεις της Κομισιόν για την αναμόρφωση του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας έχουν τρεις βασικούς άξονες:
1. Ευρύτερη επιλογή και καλύτερη πρόσβαση σε περιεχόμενο επιγραμμικά και σε διασυνοριακό επίπεδο
Η Κομισιόν προτείνει έναν νομικό μηχανισμό για να αποκτούν ευκολότερα οι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς τις αναγκαίες άδειες από τους κατόχους δικαιωμάτων προκειμένου να μεταδίδουν προγράμματα επιγραμμικά σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ.
Με τους προτεινόμενους κανόνες διευκολύνεται η απόκτηση των αναγκαίων αδειών για τους φορείς που παρέχουν πακέτα καναλιών: αντί να πρέπει να διαπραγματεύονται μεμονωμένα με κάθε κάτοχο δικαιωμάτων για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, θα είναι σε θέση να αποκτούν τις άδειες από τις εταιρείες συλλογικής διαχείρισης που εκπροσωπούν τους κατόχους δικαιωμάτων.
Μεταξύ άλλων, η Κομισιόν προτείνει στα κράτη μέλη να δημιουργήσουν όργανα διαπραγμάτευσης τα οποία θα συμβάλουν στην επίτευξη συμφωνιών αδειοδότησης, συμπεριλαμβανομένων των συμφωνιών για διασυνοριακές υπηρεσίες, μεταξύ των κατόχων οπτικοακουστικών δικαιωμάτων και των πλατφορμών VOD.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, η νέα οδηγία για τα πνευματικά δικαιώματα θα βοηθήσει τα μουσεία, τα αρχεία και άλλα ιδρύματα στην ψηφιοποίηση και τη διασυνοριακή διάθεση έργων μη διαθέσιμων στο εμπόριο, όπως βιβλία ή ταινίες που προστατεύονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας αλλά δεν είναι πλέον διαθέσιμα στο κοινό.
Παράλληλα, η Επιτροπή θα χρησιμοποιήσει το επιμέρους πρόγραμμα MEDIA του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη», με κονδύλια ύψους 1,46 δισ. ευρώ, για να στηρίξει περαιτέρω την κυκλοφορία του δημιουργικού περιεχομένου σε διασυνοριακό επίπεδο. Η στήριξη αυτή περιλαμβάνει μεγαλύτερη χρηματοδότηση για τον υποτιτλισμό και τη μεταγλώττιση, έναν νέο κατάλογο ευρωπαϊκών οπτικοακουστικών έργων για παρόχους VoD, τον οποίο μπορούν να χρησιμοποιήσουν άμεσα για τον προγραμματισμό τους, και επιγραμμικά εργαλεία για τη βελτίωση της ψηφιακής διανομής των ευρωπαϊκών οπτικοακουστικών έργων και τη διευκόλυνση της επιγραμμικής ανεύρεσης και θέασης.
2. Βελτίωση των κανόνων για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σχετικά με την έρευνα, την εκπαίδευση και την ένταξη των ατόμων με αναπηρίες
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε νέα εξαίρεση ώστε τα εκπαιδευτικά ιδρύματα να έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν υλικά ως βοηθήματα διδασκαλίας μέσω ψηφιακών εργαλείων και επιγραμμικών μαθημάτων σε διασυνοριακό επίπεδο.
Η προτεινόμενη οδηγία θα διευκολύνει τη χρήση τεχνολογιών εξόρυξης κειμένων και δεδομένων (TDM) από τους ερευνητές σε ολόκληρη την ΕΕ για την ανάλυση μεγάλου όγκου δεδομένων. Με τον τρόπο αυτό θα δοθεί η τόσο αναγκαία ώθηση στην καινοτόμο έρευνα, δεδομένου ότι σήμερα σχεδόν όλες οι επιστημονικές δημοσιεύσεις είναι ψηφιακές και ο συνολικός όγκος τους αυξάνεται κατά 8-9 % ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η Επιτροπή προτείνει επίσης μια νέα υποχρεωτική εξαίρεση στην ΕΕ, η οποία θα επιτρέπει στα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς να διατηρούν τα έργα σε ψηφιακή μορφή, πράγμα ζωτικής σημασίας για την επιβίωση της πολιτιστικής κληρονομιάς και για την πρόσβαση των πολιτών σε μακροπρόθεσμη βάση.
Τέλος, η Επιτροπή προτείνει νομοθεσία για την εφαρμογή της Συνθήκης του Μαρακές για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε έντυπα για τυφλούς, άτομα με προβλήματα όρασης και λοιπά άτομα με προβλήματα ανάγνωσης εντύπων.
3. Μια πιο δίκαιη και βιώσιμη αγορά για τους δημιουργούς και τον Τύπο
Η οδηγία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας έχει ως στόχο να ενισχύσει τη θέση των κατόχων δικαιωμάτων όσον αφορά τη διαπραγμάτευση και την αμοιβή τους για την επιγραμμική εκμετάλλευση του περιεχομένου τους στις πλατφόρμες ανταλλαγής βίντεο, όπως το YouTube ή το Dailymotion.
Οι πλατφόρμες αυτές θα έχουν την υποχρέωση να εφαρμόζουν αποτελεσματικά μέσα, όπως τεχνολογίες αυτόματης ανίχνευσης τραγουδιών ή οπτικοακουστικών έργων, τα οποία οι κάτοχοι των δικαιωμάτων έχουν προσδιορίσει και έχουν συνάψει συμφωνία με τις πλατφόρμες βάσει της οποίας αυτές μπορούν να τα χρησιμοποιούν ή υποχρεούνται να τα αποσύρουν.
Η Επιτροπή προτείνει να θεσπιστεί νέο συγγενικό δικαίωμα για τους εκδότες, παρόμοιο με το δικαίωμα που ήδη υπάρχει βάσει του δικαίου της ΕΕ για τους παραγωγούς ταινιών, τους παραγωγούς δίσκων (φωνογραφημάτων) και τους λοιπούς παράγοντες των κλάδων της δημιουργικότητας, όπως οι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς.
Το νέο δικαίωμα αναγνωρίζει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι εκδότες του Τύπου όσον αφορά την πραγματοποίηση επενδύσεων και τη δημιουργία ποιοτικού δημοσιογραφικού περιεχομένου, τα οποία έχουν ουσιώδη σημασία ώστε οι πολίτες να έχουν πρόσβαση στη γνώση στις δημοκρατικές κοινωνίες μας. Δεδομένου ότι θα αναγνωριστούν νομικά ως κάτοχοι δικαιωμάτων για πρώτη φορά, θα είναι σε καλύτερη θέση να διαπραγματεύονται τη χρήση του περιεχομένου τους από επιγραμμικές υπηρεσίες που το χρησιμοποιούν ή καθιστούν δυνατή την πρόσβαση σε αυτό, και θα έχουν καλύτερες ικανότητες καταπολέμησης της πειρατείας. Η προσέγγιση αυτή θα παράσχει σε όλους τους παράγοντες ένα σαφές νομικό πλαίσιο για την αδειοδότηση περιεχομένου για ψηφιακές χρήσεις και θα συμβάλει στην ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων προς όφελος των καταναλωτών.
Το σχέδιο οδηγίας υποχρεώνει επίσης τους εκδότες και τους παραγωγούς να εργάζονται με διαφάνεια και να ενημερώνουν τους δημιουργούς ή τους καλλιτέχνες ερμηνευτές ή εκτελεστές για τα κέρδη που αποκομίζουν από τα έργα τους.
Επίσης, προβλέπει τη θέσπιση μηχανισμού για την παροχή βοήθειας στους δημιουργούς και τους ερμηνευτές/εκτελεστές να λαμβάνουν δίκαιη αμοιβή κατά τη διαπραγμάτευση με τους παραγωγούς και τους εκδότες.
Δείτε τα κείμενα που εγκρίθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή:
Οδηγία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή ενιαία αγορά
