Ανησυχία για την πολυφωνία στα ευρωπαϊκά ΜΜΕ και την Ελευθεροτυπία

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Με αφορμή τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Ελευθεροτυπίας, η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υιοθέτησε την Πέμπτη, 3 Μαΐου 2018 ένα μη νομοθετικό ψήφισμα το οποίο μεταξύ άλλων προβλέπει:

• Παροχή περισσότερης ενίσχυσης προς τους παρόχους του δημοσίου τομέα και την ερευνητική δημοσιογραφία

• Δημιουργία ανεξάρτητης ρυθμιστικής αρχής για την εποπτεία και την αναφορά απειλών σε βάρος δημοσιογράφων

• Πρόταση νέων ευρωπαϊκών κανόνων για την αποτροπή αγωγών που στοχεύουν στη φίμωση του Τύπου

Τα κράτη μέλη οφείλουν «να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν, νομικά και εμπράκτως, ένα ασφαλές και απαλλαγμένο από απειλές περιβάλλον για τους δημοσιογράφους», δήλωσαν τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου την Πέμπτη.

Συγκεκριμένα, το μη νομοθετικό ψήφισμα, το οποίο επεξεργάστηκε η ευρωβουλευτής Barbara Spinelli (Ομάδα της Ευρωπαϊκής Ενωτικής Αριστεράς, Ιταλία), εγκρίθηκε με 488 ψήφους υπέρ, 43 ψήφους κατά και 114 αποχές.

Οι ευρωβουλευτές καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διαθέσει σταθερή και επαρκή χρηματοδότηση από τον ενωσιακό προϋπολογισμό για την υποστήριξη του εργαλείου Εποπτείας της Πολυφωνίας στα ΜΜΕ (Media Pluralism Monitor) το οποίο έχει αναπτύξει το Κέντρο για την Πολυφωνία στα ΜΜΕ και την Ελευθεροτυπία, καθώς και για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου εποπτικού μηχανισμού ο οποίος θα αξιολογεί τις απειλές και τους κινδύνους για την πολυφωνία και την ελευθερία στα ΜΜΕ της Ευρωπαϊκής Ένωσης.    

Επιπλέον, ζητούν από τα κράτη μέλη να αυξήσουν την οικονομική ενίσχυση προς τους παρόχους του δημοσίου τομέα και τον τομέα της ερευνητικής δημοσιογραφίας, και να απέχουν παράλληλα από την άσκηση επιρροής προς τους εκδότες κατά τη λήψη αποφάσεων. Κάθε μορφή κρατικής χρηματοδότησης προς τους ιδιοκτήτες ΜΜΕ θα πρέπει να εποπτεύεται τακτικά, προσθέτει το κείμενο το ψηφίσματος. Οι ευρωβουλευτές επαναλαμβάνουν το κάλεσμά τους για ουδέτερη αντιμετώπιση αναφορικά με την επιβολή ΦΠΑ σε όλα τα μέσα ενημέρωσης (λ.χ. να μην γίνεται διάκριση μεταξύ έγγραφου και διαδικτυακού τύπου), όπως πρότεινε το ΕΚ στο σχετικό ψήφισμά του το 2011.

Τακτικός έλεγχος της ελευθερίας της έκφρασης

Προτείνεται η ίδρυση μίας ανεξάρτητης και αντικειμενικής ρυθμιστικής αρχής, η οποία θα λειτουργεί σε συνεργασία με τους οργανισμούς των δημοσιογράφων, θα εποπτεύει και θα αναφέρει περιστατικά βίας και απειλών, προκειμένου να προστατευθεί ο δημοσιογραφικός κόσμος. Δημοσιογράφοι των οποίων η ελευθερία κατά την εργασία τους έχει απειληθεί χρήζουν αποτελεσματικών νομικών διαδικασιών προκειμένου να μπορούν να αποφύγουν την αυτό-λογοκρισία, σημειώνει το κείμενο. 

Κυβερνοεκφοβισμός, εκδικητική πορνογραφία, και παιδική σεξουαλική εκμετάλλευση

Τα μέλη του ΕΚ εκφράζουν τις ανησυχίες τους αναφορικά με την αύξηση των περιπτώσεων κυβερνοεκφοβισμού (cyberbullying), εκδικητικής πορνογραφίας (revenge porn) και παιδικής σεξουαλικής εκμετάλλευσης και επαναλαμβάνουν ότι τα ΜΜΕ θα πρέπει να σέβονται πλήρως τα συμφέροντα και τα δικαιώματα των ανηλίκων. Προτείνουν την υιοθέτηση νομοθεσίας, συμπεριλαμβανομένων κανόνων για τον εντοπισμό, την επισήμανση και την αφαίρεση περιεχομένου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που βλάπτει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. 

Διασπορά «ψευδών ειδήσεων»: διευκόλυνση των ταχέων ελέγχων   

Το κείμενο παρατηρεί ότι η χρήση του όρου «ψευδείς ειδήσεις» (fake news) δεν θα πρέπει «ποτέ να στοχεύει στην υπονόμευση της εμπιστοσύνης του κοινού προς τα ΜΜΕ, καθώς και στη δυσφήμηση και την ποινικοποίηση της αρνητικής κριτικής».

Τα μέλη του ΕΚ, προκειμένου να ενισχυθεί και να προστατευθεί η αντικειμενική πληροφόρηση, προτρέπουν τις εταιρίες μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες να αναπτύξουν εργαλεία που θα επιτρέπουν στους χρήστες τους να αναφέρουν και να επισημαίνουν πιθανές ψευδείς ειδήσεις, να διευκολύνουν τις διορθώσεις και να επιτρέπουν την αξιολόγηση από ανεξάρτητους, αντικειμενικούς και πιστοποιημένους ως τρίτα μέρη οργανισμούς ταχέων ελέγχων.  

Τέλος, το κείμενο του ψηφίσματος καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει, στα πλαίσια της νομοθετικής πρωτοβουλίας της, μια οδηγία για την καταπολέμηση των στρατηγικών αγωγών ενάντια στη δημόσια συμμετοχή (Anti-SLAPP - strategic lawsuits against public participation), η οποία θα προστατεύει τα ανεξάρτητα ΜΜΕ στην ΕΕ από αγωγές που στοχεύουν αποκλειστικά στη φίμωση ή στον εκφοβισμό τους.  

Δήλωση 

Η εισηγήτρια Barbara Spinelli (Ομάδα της Ευρωπαϊκής Ενωτικής Αριστεράς, Ιταλία) δήλωσε τα εξής:

«Βασικά σημεία αναφοράς της έκθεσης αποτελούν το άρθρο 19 του Διεθνούς Συμφώνου για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα του ΟΗΕ και ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Προσπάθησα να τονίσω ότι έννοιες όπως οι “ψευδείς ειδήσεις” είναι παραπλανητικές και εφαρμόζονται όλο και περισσότερο μόνο στη διαδικτυακή σφαίρα.

Προσπάθησα να ακολουθήσω όσο γίνεται περισσότερο το πνεύμα της Κοινής Δήλωσης για την Ελευθερία της Έκφρασης και τις “Ψευδείς Ειδήσεις”, την Παραπληροφόρηση και την Προπαγάνδα του ΟΑΣΕ (Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη) με την οποία μοιράζομαι την άποψη ότι το ανθρώπινο δικαίωμα μετάδοσης και λήψης πληροφοριών και ιδεών δε δύναται να περιορίζεται σε υποτιθέμενες “ορθές” δηλώσεις, αλλά θα πρέπει επίσης “να προστατεύονται πληροφορίες και ιδέες που ενδέχεται να σοκάρουν, να προσβάλλουν και να ενοχλούν”.

Η έκθεση υπογραμμίζει την ανάγκη προστασίας των πληροφοριοδοτών και τα σχετιζόμενα με την κρυπτογράφηση δικαιώματα, καλεί να αναγνωριστούν τα αποτρεπτικά αποτελέσματα των νόμων περί δυσφήμισης, προειδοποιεί ενάντια στην αυθαίρετη επιβολή καταστάσεων ανάγκης και επιμένει στις θετικές συνέπειες που θα έχουν οι επενδύσεις στον τομέα της ηλεκτρονικής επιμόρφωσης αναφορικά με την ενίσχυση των δικαιωμάτων των πολιτών και των χρηστών του Διαδικτύου.  

Οποιοιδήποτε περιορισμοί στην ελευθερία της έκφρασης ή την πολυφωνία στα ΜΜΕ και το διαδικτυακό περιεχόμενο θα πρέπει να σέβονται τις απαιτήσεις του διεθνούς δικαίου, καθώς και τις τρεις αρχές της αναγκαιότητας, της αναλογικότητας και της νομιμότητας».  

Το πλήρες κείμενο του ψηφίσματος είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του ΕΚ