Συνέπειες εκκίνησης της πιλοτικής δίκης και δικαιοδοσία επί ανακοπής τρίτου (Ολ. ΣτΕ 759/2018)

Πηγή: ddikastes.gr

Το δικαστήριο επιλήφθηκε της προκείμενης διαφοράς με τη διαδικασία της πιλοτικής δίκης, μετά από αίτημα του διαδίκου που είχε ασκήσει το κρινόμενο ένδικο βοήθημα της ανακοπής ενώπιον του αρμοδίου διοικητικού πρωτοδικείου.

Το ΣτΕ έκρινε ότι με τις διατάξεις του άρθρου 1 του ν.3900/2010 απονέμεται σε κάθε διάδικο που έχει εκκρεμή διαφορά ενώπιον ενός διοικητικού δικαστηρίου το  δικονομικό δικαίωμα να αιτηθεί την εισαγωγή της υπόθεσής του προς εκδίκαση στο ΣτΕ, το οποίο προϋποθέτει τη χορήγηση σχετικής άδειας από την αρμόδια Επιτροπή του ν.3900/2010. Σε περίπτωση, δε, έκδοσης θετικής απόφασης της Επιτροπής, μεταβάλλονται ειδικώς για την υπόθεση του συγκεκριμένου διαδίκου οι πάγιοι κανόνες της αρμοδιότητας, κι ως εκ τούτου, αρμόδιο δικαστήριο προς εκδίκαση της διαφοράς καθίσταται το ΣτΕ,  χάριν του δημοσίου συμφέροντος της ταχείας απονομής της δικαιοσύνης και της ασφάλειας του δικαίου σε υποθέσεις γενικότερου ενδιαφέροντος που αφορούν ευρύ κύκλο προσώπων.

Ενόψει των ανωτέρω, το δικαστήριο κατά πλειοψηφία κατέληξε ότι μετά την έκδοση της πράξης της ως άνω Επιτροπής, με την οποία γίνεται δεκτό το σχετικό αίτημα του διαδίκου και αποφασίζεται η εκδίκαση του ενδίκου βοηθήματος από το Συμβούλιο της Επικρατείας, δεν χωρεί παραίτηση από το αίτημα αυτό, δεδομένου ότι η αποδοχή του εν λόγω αιτήματος χωρεί, προεχόντως, για τους προεκτεθέντες λόγους δημοσίου συμφέροντος και όχι κυρίως χάριν του διαδίκου που το υπέβαλε, η αναγνώριση δε τέτοιας δυνατότητας παραίτησης θα συνεπαγόταν κατάργηση της πράξης της Επιτροπής και επάνοδο της υπόθεσης στο αρχικώς και κατά τις πάγιες διατάξεις αρμόδιο δικαστήριο με μόνη τη (μεταβληθείσα) βούληση του διαδίκου.

Μειοψήφησε ένας Σύμβουλος, ο οποίος υποστήριξε ότι η αρχή του φυσικού ή νόμιμου δικαστή αποτελεί ατομικό δικαίωμα αλλά και θεσμική εγγύηση λειτουργίας των Δικαστηρίων (βλ. Σ.τ.Ε. 2152/1993 Ολομ.). Κατά την άποψή του, κατά την έννοια του άρθρου 1 παρ. 1 του ν. 3900/2010 στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας περιέρχεται με τη διαδικαστική πράξη της Τριμελούς Επιτροπής, ύστερα από αίτημα ενός των διαδίκων, η κρίση μόνο ως προς το ζήτημα γενικότερου ενδιαφέροντος που έχει συνέπειες για ευρύτερο κύκλο προσώπων, ενώ κατά τα λοιπά νόμιμος δικαστής της διαφοράς παραμένει το διοικητικό δικαστήριο στο οποίο ασκήθηκε το ένδικο βοήθημα ή μέσο. Δεν προκύπτει δε από το άρθρο 1 του ν. 3900/2010 ότι η διαδικαστική πράξη της Τριμελούς Επιτροπής, ως πράξη της προδικασίας, είναι οριστική και αμετάκλητη και ότι δεν δύναται η Τριμελής Επιτροπή να επανέλθει μέχρι τη συζήτηση της υποθέσεως στο Συμβουλίου της Επικρατείας και εάν, εξαιτίας επιγενομένου γεγονότος ή λόγω νομοθετικής ρυθμίσεως εξέλιπε το τιθέμενο ζήτημα γενικότερου ενδιαφέροντος, να ανακαλέσει την πρώτη διαδικαστική της πράξη. Στην περίπτωση όμως που ο διάδικος, με πρωτοβουλία του οποίου εκδόθηκε η διαδικαστική πράξη της Τριμελούς Επιτροπής περί εισαγωγής του ενδίκου βοηθήματος ή μέσου στο Συμβουλίου της Επικρατείας, υποβάλει παραίτηση από το δικονομικό δικαίωμα η υπόθεσή του να κριθεί από το Συμβουλίου της Επικρατείας ως προς το τιθέμενο γενικότερου ενδιαφέροντος ζήτημα, τότε το ένδικο βοήθημα ή μέσο επανέρχεται καθ’ ολοκληρίαν στο νόμιμο δικαστή, δηλαδή στο διοικητικό δικαστήριο, στο οποίο ασκήθηκε το ένδικο βοήθημα ή μέσο. Αντίθετη εκδοχή, ότι παρά την παραίτηση του διαδίκου παραμένει αμετακλήτως ισχυρά η πρώτη διαδικαστική πράξη της Τριμελούς Επιτροπής αντίκειται στην αρχή του νόμιμου δικαστή, που κατά τα ανωτέρω, δεν αποτελεί μόνο ατομικό δικαίωμα αλλά και θεσμική εγγύηση λειτουργίας των Δικαστηρίων. Η επίκληση δε του δημοσίου συμφέροντος δεν δύναται να κατισχύσει ρητής συνταγματικής διατάξεως ούτε να καταστούν ανενεργές οι δεσμεύσεις που απορρέουν κατά τα ανωτέρω για τον νομοθέτη και τον δικαστή.

Το δικαστήριο κατέληξε, τέλος, ότι στις διατάξεις του Κ.Ε.Δ.Ε. προβλέπεται ότι το Δημόσιο για την ικανοποίηση των απαιτήσεών του κατά οφειλέτη του μπορεί να κατάσχει εις χείρας τρίτου χρηματική απαίτηση του οφειλέτη του έναντι του τρίτου. Εξάλλου, η ανακοπή του τρίτου, εν προκειμένω της Τράπεζας (και όχι του ίδιου του οφειλέτη), η οποία στρέφεται κατά πράξης ταμειακής βεβαίωσης εκδοθείσης σε βάρος του στα πλαίσια της διαδικασίας διοικητικής εκτέλεσης, εκδικάζεται από τα πολιτικά δικαστήρια, εφόσον η κατασχεθείσα αξίωση διέπεται από το ιδιωτικό δίκαιο. Τούτο, δε, διότι κρίσιμο στοιχείο για τον καθορισμό της δικαιοδοσίας στην προκειμένη περίπτωση είναι η φύση της απαίτησης του οφειλέτη του Δημοσίου κατά του τρίτου που κατάσχεται, ενώ δεν ασκεί επιρροή η φύση της αποτελούσας το θεμέλιο της εκτέλεσης έννομης σχέσης που συνδέει το Δημόσιο με τον οφειλέτη του (βλ. Σ.τ.Ε. 48/2014 επταμ., 3778/2015, πρβ. Σ.τ.Ε. 743/1993 επταμ., 1490/1993 επταμ., βλ. Α.Π. 1182/2009 κ.ά., πρβ. Α.Π. 325/2008 κ.ά., πρβ. Α.Ε.Δ. 1/1991). Εν προκειμένω, η χρηματική απαίτηση του οφειλέτη του Δημοσίου έναντι της ανακόπτουσας Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας, που κατασχέθηκε, έχει το χαρακτήρα αξίωσης ιδιωτικού δικαίου, διότι προέρχεται από τραπεζική κατάθεση, η οποία συνιστά σύμβαση διεπόμενη από το ιδιωτικό δίκαιο (σύμβαση ανώμαλης παρακαταθήκης, άρθρο 830 του Αστικού Κώδικα, βλ. Σ.τ.Ε. 48/2014 επταμ., Α.Π. 854/2017 κ.ά.). Επομένως, εφόσον η κατασχεθείσα απαίτηση διέπεται από το ιδιωτικό δίκαιο, η υπό κρίση ανακοπή, με την οποία ζητείται η ακύρωση της ως άνω πράξης ταμειακής βεβαίωσης εκδοθείσης στα πλαίσια της διαδικασίας της διοικητικής εκτέλεσης, υπάγεται στη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων, ανεξαρτήτως της φύσης της σχέσης βάσει της οποίας εκδόθηκε ο νόμιμος τίτλος, με τον οποίο επισπεύσθηκε η αναγκαστική εκτέλεση.