logo-print

Δικαστική άδεια για την παρένθετη μητρότητα

Η διαδικασία και οι προϋποθέσεις που ορίζει η ελληνική νομοθεσία για την παρένθετη μητρότητα

27/03/2019

03/10/2022

Συντάκτρια: Μερόπη Δράκου

Σε συνταγματικό επίπεδο, το δικαίωμα της αναπαραγωγής βρίσκει την κατοχύρωσή του στο άρθρο 5 παρ.1 του Συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο ο κάθε ένας έχει δικαίωμα να αποκτήσει απογόνους σύμφωνα με τις επιθυμίες του ως στοιχείο ανάπτυξης της προσωπικότητάς του.

Σύμφωνα με τα οριζόμενα στη διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 στοιχ. β΄ του Ν. 3305/2005 (ΦΕΚ Α΄ 17, Εφαρμογή της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής) μέθοδος της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είναι, μεταξύ άλλων, η εξωσωματική γονιμοποίηση και μεταφορά γονιμοποιημένων ωαρίων. Παρένθετη μητρότητα καλείται σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 9 του ίδιου νόμου η μέθοδος τεχνητής αναπαραγωγής κατά την οποία μια γυναίκα κυοφορεί και γεννά (φέρουσα ή κυοφόρος) ύστερα από εξωσωματική γονιμοποίηση και μεταφορά γονιμοποιημένων ωαρίων, με χρήση ωαρίου ξένου προς την ίδια, για λογαριασμό μίας άλλης γυναίκας, η οποία επιθυμεί να αποκτήσει παιδί αλλά αδυνατεί να κυοφορήσει για ιατρικούς λόγους.

Η μεταφορά των ξένων, γονιμοποιημένων ωαρίων στο σώμα της κυοφόρου γυναίκας πραγματοποιείται μετά από σχετική δικαστική άδεια (άρθρα 1458 ΑΚ, 799 ΚΠολΔ) η οποία παρέχεται ύστερα από αίτηση που εκδικάζεται κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας (άρθρο 799 ΚΠολΔ). Αντίγραφο της εν λόγω αίτησης με τη σημείωση για τον προσδιορισμό της δικασίμου πρέπει να κοινοποιηθεί στον εισαγγελέα πρωτοδικών της περιφέρειας του δικαστηρίου (άρθρο 748 παρ. 2 ΚΠολΔ). Επίσης στη σχετική συζήτηση πρέπει να κλητεύονται τα πρόσωπα που κατά το άρθρο 748 παρ. 3 ΚΠολΔ έχουν έννομο συμφέρον από τη δίκη, όπως η κυοφόρος γυναίκα ή ο σύζυγος της αιτούσας, εάν αυτή είναι έγγαμη. Ενόψει της φύσης της αίτησης, προσωρινή διαταγή του άρθρου 781 ΚΠολΔ δεν είναι δυνατό να εκδοθεί.

Καθ’ ύλην αρμόδιο δικαστήριο για τις υποθέσεις που αφορούν την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι το πολυμελές πρωτοδικείο (άρθρο 740 παρ. 2 ΚΠολΔ). Καθ’ ύλην και κατά τόπον αρμόδιο για την εκδίκαση της αίτησης και την χορήγηση της σχετικής άδειας είναι το πολυμελές πρωτοδικείο της συνήθους διαμονής της αιτούσας ή της γυναίκας που θα κυοφορήσει το τέκνο (άρθρο 799 παρ. 1 ΚΠολΔ). Για την υποβολή της αίτησης νομιμοποιείται αποκλειστικά η γυναίκα που αδυνατεί για ιατρικούς λόγους να κυοφορήσει. Η αίτηση δεν στρέφεται κατά κανενός και η άδεια παρέχεται μετά από έλεγχο των παρακάτω όρων και προϋποθέσεων που προβλέπονται στα άρθρα 1458 ΑΚ και άρθρο όγδοο του Ν. 3089/2002 (άρθρο 13 Ν. 3305/2005):

  • ιατρική αδυναμία της αιτούσας μητέρας ως προς την κυοφορία και όχι τη σύλληψη (άρθρο 1458 εδαφ. β΄ΑΚ).
  • η γυναίκα που θα αναλάβει να κυοφορήσει να είναι από απόψεως της κατάστασης της υγείας της κατάλληλη για κυοφορία (άρθρο 1458 εδαφ. β΄ ΑΚ) και να μην πάσχει από κάποια ψυχική ή νευρολογική νόσο. Η γυναίκα που πρόκειται να κυοφορήσει υποβάλλεται στις ιατρικές εξετάσεις του άρθρου 4 Ν. 3305/2005 και σε ενδελεχή ψυχολογική αξιολόγηση (άρθρο 13 παρ. 2 Ν. 3305/2005).
  • τα γονιμοποιημένα ωάρια που εμφυτεύονται στη μήτρα της κυοφόρου γυναίκας να μην ανήκουν στην ίδια (άρθρο 1458 εδαφ. α΄ΑΚ).
  • έγγραφη συμφωνία για την κυοφορία μεταξύ των προσώπων που επιδιώκουν να αποκτήσουν τέκνο (έγγαμο ζευγάρι ή ζευγάρι που συμβιώνει σε ελεύθερη ένωση, γυναίκα μόνη), της γυναίκας που θα κυοφορήσει, και του συζύγου της εάν αυτή είναι έγγαμη, χωρίς αντάλλαγμα, με την προσκόμιση της εν λόγω συμφωνίας, για την κατάρτιση της οποίας αρκεί ιδιωτικό έγγραφο. Δεν συνιστά αντάλλαγμα η καταβολή των δαπανών που απαιτούνται για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και τη λοχεία και η αποζημίωση για κάθε θετική ζημία της κυοφόρου εξαιτίας αποχής από την εργασία της και τις αμοιβές από εξαρτημένη εργασία, τις οποίες στερήθηκε λόγω απουσίας, με σκοπό την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και τη λοχεία (άρθρο 13 Ν. 3305/2005).
  • τα ανωτέρω εφαρμόζονται όταν τόσο η αιτούσα, όσο και η κυοφόρος γυναίκα κατοικούν στην Ελλάδα, κατά το άρθρο όγδοο του Ν. 3089/2002.

Εάν το δικαστήριο κρίνει ότι η δημοσιότητα πρόκειται να είναι επιβλαβής στα χρηστά ήθη ή ότι συντρέχουν ειδικοί λόγοι προστασίας της ιδιωτικής ζωής των διαδίκων διατάζει να γίνει η δίκη κεκλεισμένων των θυρών (άρθρο 799 παρ. 2 ΚΠολΔ). Εφόσον συντρέχουν οι παραπάνω προϋποθέσεις το δικαστήριο χορηγεί τη σχετική άδεια.

Σε ό,τι αφορά τη συγγένεια που δημιουργείται από την εφαρμογή της ανωτέρω μεθόδου ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής το άρθρο 1464 ΑΚ ρητά ορίζει ότι μητέρα του τέκνου που θα γεννηθεί, τεκμαίρεται αυτή, η οποία αιτήθηκε και χορηγήθηκε τη δικαστική άδεια, δηλαδή η γυναίκα, που επιθυμεί, αλλά αδυνατεί να αποκτήσει τέκνο για ιατρικούς λόγους και όχι η κυοφόρος γυναίκα.

Το τεκμήριο αυτό ανατρέπεται σύμφωνα με τα ειδικότερα αναφερόμενα στη δεύτερη παράγραφο του ιδίου άρθρου. Εάν η κυοφορία γίνει χωρίς να εκδοθεί η σχετική δικαστική απόφαση πριν από τη μεταφορά των γονιμοποιημένων ωαρίων ισχύουν τα οριζόμενα στο άρθρο 1463 εδ. α΄ ΑΚ: μητέρα είναι η γυναίκα που γέννησε, δηλαδή η κυοφορούσα.

Η δικαστική απόφαση που δέχεται ή απορρίπτει άδεια του άρθρου 1458 ΑΚ υπόκειται σε προσβολή με τα ένδικα μέσα που προβλέπονται για τις αποφάσεις της εκούσιας δικαιοδοσίας, καθώς και με τριτανακοπή εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις τους. Σύμφωνα με το άρθρο 763 παρ. 1 ΚΠολΔ ούτε η προθεσμία ούτε η άσκηση έφεσης αναστέλλουν την ισχύ της απόφασης, με την επιφύλαξη των διατάξεων των παρ. 2 και 3 του άρθρου 763 ΚΠολΔ, δηλαδή της αναστολής της ισχύος της απόφασης από τον δικαστή ύστερα από αίτηση κάποιου διαδίκου μέχρι να εκδοθεί απόφαση για την έφεση.

Πολυκώδικας, 15η έκδ., 2023
Πολυκώδικας - Απρίλιος 2023

ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΓΕΝΙΚΑ ΕΡΓΑ ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΓΕΝΙΚΑ ΕΡΓΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΓΕΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΔΙΚΑΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ & ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ / ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

send