«Πράσινο φως» από την Κομισιόν στο ελληνικό σχέδιο «Ηρακλής» για τα κόκκινα δάνεια

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Την Πέμπτη, 10 Οκτωβρίου 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπίστωσε ότι τα σχέδια που κατάρτισε η Ελλάδα για να στηρίξει τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων των ελληνικών τραπεζών δεν περιέχουν κρατική ενίσχυση.

Η Επιτροπή διαπίστωσε ότι, στο πλαίσιο του καθεστώτος προστασίας περιουσιακών στοιχείων (το οποίο έχει την ονομασία «Ηρακλής»), το ελληνικό Δημόσιο θα αμείβεται σύμφωνα με τους όρους της αγοράς για τον κίνδυνο που αναλαμβάνει όταν παρέχει εγγύηση για τιτλοποιημένα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.

Εάν ένα κράτος μέλος παρεμβαίνει ως ιδιώτης επενδυτής και αμείβεται για τον κίνδυνο που αναλαμβάνει όπως θα έπραττε ένας ιδιώτης επενδυτής, οι παρεμβάσεις αυτές δεν συνιστούν κρατική ενίσχυση. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το μέτρο που θέσπισε η Ελλάδα δεν ενέχει κρατική ενίσχυση κατά την έννοια των κανόνων της ΕΕ.

Το σχέδιο «Ηρακλής» επιδιώκει να διευκολύνει τις τράπεζες να τιτλοποιούν και να αφαιρούν μη εξυπηρετούμενα δάνεια από τους ισολογισμούς τους. Στο πλαίσιο του σχεδίου αυτού, ένας μεμονωμένης διαχείρισης φορέας τιτλοποίησης θα αγοράζει μη εξυπηρετούμενα δάνεια από την τράπεζα και θα πωλεί τίτλους σε επενδυτές. Το κράτος θα παρέχει την εγγύηση του Δημοσίου για τους τίτλους υψηλής εξασφάλισης του φορέα τιτλοποίησης, οι οποίοι είναι χαμηλότερου κινδύνου. Σε αντάλλαγμα, το Δημόσιο θα λαμβάνει αμοιβή σύμφωνη με τους όρους της αγοράς. Στόχος είναι η προσέλκυση ευρέος φάσματος επενδυτών και η στήριξη των τραπεζών στις συνεχιζόμενες προσπάθειές τους να μειώσουν το ύψος των μη εξυπηρετούμενων δανείων στους ισολογισμούς τους.

Από την αξιολόγηση της Επιτροπής προέκυψε ότι οι κρατικές εγγυήσεις θα παρέχονται έναντι αμοιβής με όρους της αγοράς ανάλογα με τον κίνδυνο που αναλαμβάνεται, δηλ. όπως θα ήταν αποδεκτό για έναν ιδιώτη επιχειρηματία υπό τους όρους της αγοράς Αυτό εξασφαλίζεται ιδίως με βάση τα ακόλουθα στοιχεία:

• Πρώτον, ο κίνδυνος για το κράτος θα είναι περιορισμένος, δεδομένου ότι η κρατική εγγύηση ισχύει μόνο για το τμήμα ανώτερης εξασφάλισης των τίτλων που πωλεί ο φορέας τιτλοποίησης. Ένας εγκεκριμένος από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανεξάρτητος οργανισμός αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας θα καθορίζει τη διαβάθμιση του τμήματος ανώτερης εξασφάλισης.
• Δεύτερον, η κρατική εγγύηση για το τμήμα ανώτερης εξασφάλισης θα τίθεται σε ισχύ μόνον εάν το ήμισυ και πλέον των μη εγγυημένων επισφαλών τμημάτων έχει πωληθεί επιτυχώς σε ιδιώτες συμμετέχοντες στην αγορά. Με τον τρόπο αυτό θα διασφαλίζεται ότι η κατανομή των κινδύνων των διαφόρων τμημάτων θα δοκιμάζεται και θα επιβεβαιώνεται από την αγορά προτού το Δημόσιο αναλάβει οποιονδήποτε κίνδυνο.
• Τρίτον, η αμοιβή του Δημοσίου για τον κίνδυνο που αναλαμβάνει θα είναι σύμφωνη με τους όρους της αγοράς.  Το τέλος εγγύησης θα βασίζεται σε δείκτη αναφοράς της αγοράς και θα αντιστοιχεί στο επίπεδο και τη διάρκεια του κινδύνου που αναλαμβάνει το Δημόσιο όταν χορηγεί την εγγύηση. Τούτο σημαίνει ότι το καταβαλλόμενο τέλος εγγύησης αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου ανάλογα με τη διάρκεια του ανοίγματος του κράτους. Η εν λόγω διάρθρωση των τελών, καθώς και ο διορισμός εξωτερικού διαχειριστή, αποσκοπούν στην αύξηση της αποτελεσματικότητας της ρύθμισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων και της πιθανότητας ανάκτησής τους.

Σε αυτή τη βάση, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το μέτρο δεν περιέχει στοιχεία κρατικής ενίσχυσης κατά την έννοια των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις.

Δήλωση

Η Eπίτροπος Margrethe Vestager, αρμόδια για την πολιτική ανταγωνισμού, δήλωσε σχετικά: «Εκφράζω την ικανοποίησή μου για το γεγονός ότι, από κοινού με την ελληνική κυβέρνηση, καταλήξαμε σε λύση συμβατή με την αγορά για την αντιμετώπιση του συνόλου των μη εξυπηρετούμενων δανείων που βαρύνουν τους ισολογισμούς των ελληνικών τραπεζών. Το σχέδιο που εγκρίναμε σήμερα είναι ένα ακόμη καλό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο τα κράτη μέλη μπορούν να βοηθούν τις τράπεζες να εκκαθαρίζουν τους ισολογισμούς τους χωρίς να τους χορηγούνται ενισχύσεις ή να στρεβλώνεται ο ανταγωνισμός.» 

Ιστορικό

Τα κράτη μέλη έχουν διάφορες δυνατότητες να εφαρμόζουν μέτρα για τα απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία με σκοπό τη ρύθμιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ τόσο με χρήση κρατικής ενίσχυσης όσο και χωρίς αυτή.

Η Επιτροπή εκπόνησε ένα σχέδιο που παρέχει στα κράτη μέλη πρακτικές, μη δεσμευτικές κατευθυντήριες γραμμές για τον σχεδιασμό και τη θέσπιση μέτρων για τα απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία. Το σχέδιο αυτό αποσαφηνίζει τον επιτρεπόμενο σχεδιασμό των εταιρειών διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων που λαμβάνουν κρατική στήριξη –όπως ο φορέας ειδικού σκοπού στο υπό εξέταση καθεστώς– σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο της ΕΕ, ιδίως με την οδηγία για την ανάκαμψη και εξυγίανση των τραπεζών (BRRD), τον κανονισμό για τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης (SRMR) και τους κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις.

Η επιλογή του είδους της παρέμβασης εναπόκειται στο κράτος μέλος, το οποίο και αποφασίζει πάντοτε εάν θα χορηγήσει οποιαδήποτε κρατική ενίσχυση. Η Επιτροπή, ως ο φορέας που είναι αρμόδιος για τον έλεγχο των κρατικών ενισχύσεων της ΕΕ, πρέπει να διασφαλίζει ότι κάθε μέτρο που εφαρμόζεται είναι σύμφωνο με τους κανόνες της ΕΕ. Εάν ένα κράτος μέλος επιλέξει να παρέμβει ως θα το έπραττε ιδιώτης επενδυτής, τότε η παρέμβασή του δεν συνιστά κρατική ενίσχυση και δεν εμπίπτει στον έλεγχο των κρατικών ενισχύσεων της ΕΕ.

Τον Φεβρουάριο του 2016, η Επιτροπή ενέκρινε, βάσει των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων της ΕΕ, ένα καθεστώς εγγυήσεων του ιταλικού Δημοσίου για τη διευκόλυνση της τιτλοποίησης μη εξυπηρετούμενων δανείων (Fondo di Garanzia sulla Cartolarizzazione delle Sofferenze - GACS). Το καθεστώς αυτό, το οποίο είναι παρόμοιο με το σχέδιο «Ηρακλής» που εγκρίθηκε σήμερα, παρατάθηκε για τελευταία φορά στις 27 Μαΐου 2019. Έως τα μέσα Φεβρουαρίου του 2019, το καθεστώς GACS είχε αφαιρέσει περίπου 63 δισ. ευρώ (ακαθάριστη λογιστική αξία) μη εξυπηρετούμενων δανείων από το ιταλικό τραπεζικό σύστημα.

Η μη εμπιστευτική εκδοχή αυτής της απόφασης θα δημοσιευθεί με αριθμό υπόθεσης SA.53519 στο μητρώο κρατικών ενισχύσεων στον ιστότοπο της ΓΔ Ανταγωνισμού αφού διευθετηθούν τυχόν ζητήματα απορρήτου. Οι νέες δημοσιεύσεις αποφάσεων περί κρατικών ενισχύσεων στο διαδίκτυο και την Επίσημη Εφημερίδα περιλαμβάνονται στο State Aid Weekly e-News (εβδομαδιαίο ηλεκτρονικό δελτίο για τις κρατικές ενισχύσεις).