Επικριτικό για τη δημοσιονομική στήριξη της ΕΕ στις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες χωρών-εταίρων το Ευρ. Ελεγκτικό Συνέδριο

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Η δημοσιονομική στήριξη της ΕΕ σε χώρες-εταίρους δεν υποστηρίζεται πάντοτε από επαρκώς συναφή και αξιόπιστα δεδομένα σχετικά με τις επιδόσεις, σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ). 

Συγκεκριμένα, η ειδική έκθεση αριθ. 25/2019, με τίτλο «Ποιότητα των δεδομένων στο πλαίσιο της δημοσιονομικής στήριξης: αδυναμίες σε ορισμένους δείκτες και στην επαλήθευση των πληρωμών μεταβλητών δόσεων», η οποία δημοσιεύθηκε στις 12-12-2019, καταλήγει ότι τα δεδομένα που χρησιμοποιεί η ΕΕ για να χορηγεί σε χώρες-εταίρους μεταβλητές δόσεις δημοσιονομικής στήριξης δεν είναι πάντοτε τόσο αξιόπιστα ώστε να εξασφαλίζουν τη λήψη εμπεριστατωμένων αποφάσεων. Ενίοτε, οι σχετικοί με τις επιδόσεις δείκτες και οι τιμές-στόχος δεν είναι συναφείς, γεγονός που δυσχεραίνει την αξιολόγηση του κατά πόσον οι χώρες-εταίροι έχουν σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων βάσει των συμφωνηθέντων. Ως εκ τούτου, οι αποφάσεις για την εκταμίευση πληρωμών δημοσιονομικής στήριξης δεν είναι πάντοτε επαρκώς αιτιολογημένες, δηλώνουν οι ελεγκτές.  

Κάθε χρόνο, η ΕΕ μεταφέρει κατά μέσο όρο περίπου 1,7 δισεκατομμύρια ευρώ σε χώρες-εταίρους, υπό την προϋπόθεση ότι συμμορφώνονται με τους συμφωνηθέντες όρους πληρωμής. Στόχος της συγκεκριμένης μορφής βοήθειας, της αποκαλούμενης «δημοσιονομικής στήριξης», είναι να βοηθά τους εταίρους της ΕΕ να υλοποιούν μεταρρυθμίσεις. Περίπου το 44% των πληρωμών της ΕΕ στο πλαίσιο συμβάσεων δημοσιονομικής στήριξης είναι «μεταβλητές δόσεις», οι οποίες καταβάλλονται βάσει των αποτελεσμάτων που επιτυγχάνονται έναντι συγκεκριμένων δεικτών επιδόσεων. Στο πλαίσιο αυτό, οι ελεγκτές αξιολόγησαν τη συνάφεια και την αξιοπιστία των δεδομένων που χρησιμοποιεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την εκταμίευση μεταβλητών δόσεων στο πλαίσιο της δημοσιονομικής στήριξης.

Οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι οι δείκτες που χρησιμοποιούνται για την εκταμίευση της δημοσιονομικής στήριξης συνάδουν με τις τομεακές στρατηγικές των χωρών-εταίρων και ότι διέθεταν σε γενικές γραμμές τον επιδιωκόμενο χαρακτήρα κινήτρου. Ωστόσο, ο σχεδιασμός των δεικτών δεν είναι πάντοτε ικανοποιητικός και είναι υπερβολικά πολλοί στον αριθμό. Συγκεκριμένα, στη συντριπτική πλειονότητά τους παρέμειναν εστιασμένοι σε βραχυπρόθεσμες δράσεις και όχι σε μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Επιπλέον, σχεδόν το ένα τρίτο των δεικτών δεν εξασφαλίζει την αντικειμενική μέτρηση των αποτελεσμάτων. Ορισμένοι ήταν αόριστα διατυπωμένοι και δεν διέθεταν ποσοτικοποιημένες τιμές-στόχο. Άλλοι πάλι είτε δεν διέθεταν τιμές βάσης είτε αυτές ήταν εσφαλμένες, με αποτέλεσμα να ανακύπτουν περιπτώσεις όπου οι απαιτούμενες τιμές-στόχος ήταν χαμηλότερες από τις αντίστοιχες τιμές πριν από τη δρομολόγηση της παρέμβασης της ΕΕ. Συνήθως, λόγω των αδυναμιών αυτών υπήρχαν περιθώρια για διαφορετικές ερμηνείες όσον αφορά το κατά πόσον είχαν επιτευχθεί οι στόχοι, αφήνοντας έτσι περιθώρια υπονόμευσης της ανάλυσης των αιτημάτων εκταμίευσης.

Οι ελεγκτές διαπίστωσαν επίσης ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, η Επιτροπή δεν εξήγαγε ρητά συμπεράσματα σχετικά με την ικανότητα των χωρών-εταίρων να παράγουν ακριβή δεδομένα. Τα κύρια ζητήματα στα οποία επικεντρώνονται αφορούν την εκπρόθεσμη επίτευξη των τιμών-στόχου, αποτελέσματα που μετριούνται βάσει εσφαλμένων τιμών βάσης, εσφαλμένα ή ελλιπή αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με την επίτευξη των δεικτών, καθώς και τιμές-στόχο που δεν επιτεύχθηκαν καθόλου.

Τέλος, οι ελεγκτές επαναδιενήργησαν τις αξιολογήσεις της Επιτροπής σχετικά με την επίτευξη των δεικτών που χρησιμοποιήθηκαν ως βάση για τις πληρωμές δημοσιονομικής στήριξης. Σε σύνολο πληρωμών μεταβλητών δόσεων ύψους 234 εκατομμυρίων ευρώ που εξετάστηκαν, διαπιστώθηκαν αποκλίσεις για 16,7 εκατομμύρια ευρώ: για 13,3 εκατομμύρια ευρώ δεν υπήρχε επαρκής αιτιολόγηση, ενώ 3,4 εκατομμύρια ευρώ είχαν καταβληθεί χωρίς να έχει πραγματοποιηθεί πραγματική πρόοδος. Επιπλέον, οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι πληρωμές, ύψους 26,3 εκατομμυρίων ευρώ, προς τη Μολδαβία, πραγματοποιήθηκαν χωρίς να υπάρχει επαρκής τεκμηρίωση ότι είχαν επιτευχθεί οι απαραίτητες βελτιώσεις στις δημοκρατικές αρχές και το κράτος δικαίου.

Βάσει των διαπιστώσεών τους, οι ελεγκτές διατυπώνουν σειρά συστάσεων, ζητώντας συγκεκριμένα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή: 

• να βελτιώσει τις αξιολογήσεις των ικανοτήτων των χωρών να παρέχουν αξιόπιστα δεδομένα σχετικά με τις επιδόσεις 
• να βελτιώσει τη διατύπωση των δεικτών που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της δημοσιονομικής στήριξης 
• να εντείνει τη χρήση των δεικτών επακόλουθου 
• να βελτιώσει την επαλήθευση των σχετικών με τις επιδόσεις δεδομένων που χρησιμοποιούνται για την εκταμίευση των μεταβλητών δόσεων της δημοσιονομικής στήριξης.

Δήλωση

«Η ΕΕ αποτελεί τον μεγαλύτερο χορηγό δημοσιονομικής στήριξης παγκοσμίως, που επικουρεί τις χώρες-εταίρους στις μεταρρυθμιστικές προσπάθειές τους και στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών» δήλωσε ο Hannu Takkula, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για την έκθεση. «Ωστόσο, προτού εκταμιευθεί οποιοδήποτε ποσό, η Επιτροπή πρέπει να μεριμνά περισσότερο ώστε να έχει στη διάθεσή της τα σωστά δεδομένα προκειμένου να προσδιορίζει αν έχει πραγματοποιηθεί επαρκής πρόοδος.»

Ιστορικό

Κατά το διάστημα 2014-2017, η ΕΕ (μέσω του προϋπολογισμού της και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης) δέσμευσε περίπου το 11% του προϋπολογισμού της για διμερή αναπτυξιακή βοήθεια για τους σκοπούς της δημοσιονομικής στήριξης. Το 2017 χορήγησε δημοσιονομική στήριξη σε 90 χώρες και εδάφη, οι οποίες έλαβαν συνολικά 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ. Στο πλαίσιο των 270 εν ισχύι συμβάσεων δημοσιονομικής στήριξης, το συνολικό ποσό που δεσμεύθηκε ήταν 12,7 δισεκατομμύρια ευρώ. Οι τέσσερις κύριοι τομείς που λαμβάνουν στήριξη είναι η εκπαίδευση, η γεωργία και η αγροτική ανάπτυξη, η υγεία και η ενέργεια.

Οι αιτήσεις εκταμίευσης για μεταβλητές δόσεις καταρτίζονται από τις χώρες-εταίρους. Επομένως είναι άκρως σημαντικό για την Επιτροπή να μπορεί να εξάγει συμπεράσματα σχετικά με την αξιοπιστία των υποβληθέντων δεδομένων.

Υπενθυμίζεται ότι το ΕΕΣ παρουσιάζει τις ειδικές εκθέσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ, καθώς και σε άλλους ενδιαφερομένους, όπως σε εθνικά κοινοβούλια, παράγοντες του ενδιαφερόμενου κλάδου και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι συστάσεις που διατυπώνουν οι ελεγκτές στις εκθέσεις τους υλοποιούνται.

Το πλήρες κείμενο της έκθεσης είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)