«Κίτρινη κάρτα» από το Ευρ. Ελ. Συνέδριο στη χρήση των νέων τεχνολογιών απεικόνισης στον τομέα της κοινής γεωργικής πολιτικής

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Χρειάζεται να ενταθεί η χρήση των νέων τεχνολογιών απεικόνισης για την παρακολούθηση της γεωργίας, σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ). 

Συγκεκριμένα, η ειδική έκθεση αριθ. 04/2020 με τίτλο «Χρήση νέων τεχνολογιών απεικόνισης για την παρακολούθηση της κοινής γεωργικής πολιτικής: συνολικά σταθερή η πρόοδος, βραδύτερη ωστόσο ως προς την παρακολούθηση των περιβαλλοντικών και κλιματικών απαιτήσεων», η οποία δημοσιεύθηκε στις 28-01-2020, καταλήγει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών απεικόνισης για την παρακολούθηση της γεωργίας, αλλά η ευρύτερη χρήση τους εξακολουθεί να προσκρούει σε σειρά προσκομμάτων. Τεχνολογίες όπως οι δορυφόροι Sentinel της ΕΕ μπορούν να επιφέρουν ριζικές αλλαγές στη διαχείριση και την παρακολούθηση της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ). Βέβαια, παρότι τα τελευταία χρόνια η ΕΕ ενθαρρύνει τη χρήση τους για την αξιολόγηση των άμεσων στρεμματικών ενισχύσεων που χορηγούνται σε γεωργούς, η πρόοδος είναι βραδύτερη ως προς τη χρήση τους για την παρακολούθηση των περιβαλλοντικών και κλιματικών απαιτήσεων, δηλώνουν οι ελεγκτές.

Από το 2018, οι οργανισμοί πληρωμών στα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν δεδομένα Sentinel του Copernicus και άλλες νέες τεχνολογίες, όπως φωτογραφίες με γεωσήμανση και μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones), για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης των γεωργών με τους κανόνες της ΚΓΠ. Με την αυτοματοποιημένη αυτή αξιολόγηση, η οποία αποκαλείται «έλεγχοι μέσω παρακολούθησης», καθίσταται δυνατός ο προσδιορισμός των καλλιεργειών και η παρακολούθηση των δραστηριοτήτων (όπως η άροση, η συγκομιδή και η χορτοκοπή) σε μεμονωμένα αγροτεμάχια καθ’ όλη τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου. Η νέα προσέγγιση μπορεί επίσης να μειώσει το κόστος των ελέγχων και, παράλληλα, να καταστήσει δυνατή την παρακολούθηση του συνόλου των γεωργών (αντί της εξέτασης δείγματος αυτών). Οι ελεγκτές εξέτασαν κατά πόσον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη προέβησαν στις απαραίτητες ενέργειες προκειμένου να αξιοποιήσουν τα δυνητικά οφέλη των νέων αυτών τεχνολογιών για τη διαχείριση και τον έλεγχο της ΚΓΠ.

Διαπίστωσαν ότι η Επιτροπή συμμετέχει ενεργά στην προώθηση και τη στήριξη της χρήσης νέων τεχνολογιών απεικόνισης. Τροποποίησε και κατέστησε σαφέστερο το νομικό πλαίσιο που διέπει τη χρήση των δεδομένων Sentinel για την παρακολούθηση των άμεσων στρεμματικών ενισχύσεων. Τον Μάιο του 2018, πρώτος ένας οργανισμός πληρωμών στην Ιταλία άρχισε να εφαρμόζει «ελέγχους μέσω παρακολούθησης» σε μία επαρχία (Foggia στην Απουλία). Το 2019, 15 οργανισμοί πληρωμών (στο Βέλγιο, τη Δανία, την Ιταλία, τη Μάλτα και την Ισπανία) εφάρμοσαν τη νέα αυτή προσέγγιση στο πλαίσιο ορισμένων από τα καθεστώτα τους. Φέτος, ακόμη δεκατρείς οργανισμοί σε οκτώ άλλα κράτη μέλη προτίθενται να αρχίσουν να την εφαρμόζουν για ορισμένα καθεστώτα ενισχύσεων και για μέρος της έκτασης για την οποία είναι υπεύθυνοι.

Οι ελεγκτές εντοπίζουν πολλά προσκόμματα στα οποία προσκρούει η γενίκευση της χρήσης των νέων αυτών τεχνολογιών. Μεταξύ αυτών, η ανησυχία των οργανισμών πληρωμών σχετικά με τη δυνατότητα της Επιτροπής να αμφισβητεί αποφάσεις που λαμβάνονται βάσει ελέγχων μέσω παρακολούθησης. Επιπλέον, η εφαρμογή της νέας προσέγγισης απαιτεί σημαντικές αλλαγές στις διαδικασίες των οργανισμών πληρωμών και τα συστήματα τεχνολογίας πληροφοριών. Η Επιτροπή έχει αναλάβει πρωτοβουλίες για να διευκολύνει και να τυποποιήσει την πρόσβαση σε δεδομένα Sentinel μέσω υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους, οι οποίες όμως αξιοποιούνται μέχρι στιγμής σε μικρό μόνο βαθμό για επιχειρησιακούς σκοπούς. Έχει επίσης χρηματοδοτήσει ορισμένα συναφή ερευνητικά έργα, των οποίων τα αποτελέσματα μένει να αξιοποιηθούν.

Μέχρι σήμερα, η Επιτροπή δίνει προτεραιότητα στη χρήση νέων τεχνολογιών για την παρακολούθηση των καθεστώτων άμεσων στρεμματικών ενισχύσεων και όχι των περιβαλλοντικών και κλιματικών απαιτήσεων. Το 2019, κανένας από τους οργανισμούς πληρωμών δεν διενήργησε ελέγχους βάσει παρακολούθησης για τις εν λόγω απαιτήσεις υπό όρους και τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι ορισμένες από αυτές δεν μπορούν να παρακολουθούνται αποκλειστικά βάσει των δεδομένων Sentinel. Οι ελεγκτές διαπίστωσαν επίσης ότι το προτεινόμενο σύνολο δεικτών επιδόσεων για τη μελλοντική ΚΓΠ δεν είναι σχεδιασμένο για τους σκοπούς της απευθείας παρακολούθησης βάσει των δεδομένων Sentinel του Copernicus. 

Καθώς η νέα ΚΓΠ για την περίοδο 2021-2027 βρίσκεται επί του παρόντος στο στάδιο του σχεδιασμού, οι ελεγκτές συνιστούν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή: 

• την προώθηση των «ελέγχων μέσω παρακολούθησης» ως βασικού συστήματος ελέγχου για τους οργανισμούς πληρωμών, παραδείγματος χάριν με τον προσδιορισμό συνεργιών για τη διαχείριση, την αποθήκευση ή την απόκτηση δορυφορικών δεδομένων· 
• την καλύτερη χρήση των νέων τεχνολογιών για την παρακολούθηση των περιβαλλοντικών και κλιματικών απαιτήσεων και την ανάπτυξη σχεδίων δράσης για την άρση των προσκομμάτων στα οποία προσκρούει η ευρύτερη υιοθέτησή τους.

Ιστορικό

Η κοινή γεωργική πολιτική έχει μακρά ιστορία στη χρήση δορυφορικών ή εναέριων εικόνων για τον έλεγχο των στρεμματικών ενισχύσεων, οι οποίες αντιπροσωπεύουν σήμερα σχεδόν το 80% της ενωσιακής χρηματοδότησης για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη. Μολονότι οι εν λόγω εικόνες έχουν συνήθως πολύ υψηλή χωρική ευκρίνεια, η συχνότητα με την οποία ήταν διαθέσιμες μέχρι το 2017 δεν επέτρεπε την επαλήθευση των δραστηριοτήτων που πραγματοποιούνται σε γεωργικές εκτάσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

Υπενθυμίζεται ότι το ΕΕΣ παρουσιάζει τις ειδικές εκθέσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ, καθώς και σε άλλους ενδιαφερομένους, όπως σε εθνικά κοινοβούλια, παράγοντες του ενδιαφερόμενου κλάδου και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι συστάσεις που διατυπώνουν οι ελεγκτές στις εκθέσεις τους υλοποιούνται.

Το πλήρες κείμενο της έκθεσης είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)