Δυσφήμηση μέσω social media

Πολλές φορές τα social media γίνονται πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ χρηστών αυτών. Αντιπαράθεση όχι μόνο μέσα προσωπικών μηνυμάτων, αλλά και σχολίων εν είδει αναφορών και "αντεγκλήσεων" παρά πόδας κάποιας δημοσίευσης με την οποία χρήστες τυχαίνει να συμφωνούν ή διαφωνούν.

Αντιπαράθεση μέσω αναρτήσεων που περιέχουν ισχυρισμούς ή διαδόσεις για πράξεις ή παραλείψεις ενός προσώπου και εν μέσω του δημόσιου χαρακτήρα της ανάρτησης απευθύνονται σε απεριόριστο και απροσδιόριστο αριθμό προσώπων.

Υφίσταται δικαιοδοσία των δικαστηρίων σε τέτοιες περιπτώσεις; Μπορεί το πρόσωπο που προσεβλήθη να προσφύγει δικαστικά κατά του χρήστη που προέβη στη διάδοση, ζητώντας την αποκατάσταση της αληθείας και τη χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστη λόγω του ανακριβούς post?

Η απάντηση είναι καταφατική.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι "χώρος ελεύθερος δικαίου", τουναντίον, ό,τι γράφεται δεν ξεγράφεται και κάποιες ανακρίβειες ή/ και προσβολές που περιέχονται σε ένα post μπορεί να φέρουν το χρήστη αντιμέτωπο με τη δικαιοσύνη.

Μάλιστα, αυτό δεν αφορά μόνο τα παραδοσιακά social media (Facebook/ Twitter), αλλά ακόμη και αναρτήσεις σε άλλα μέσα π.χ. YouTube [βλ. χαρακτηριστικά Προσβολή προσωπικότητας μέσω Youtube (ΠΠρΑθ 643/2020)].

Κατά το άρθρο μόνο παρ. 1 Ν. 1178/1981, ο ιδιοκτήτης παντός εντύπου υποχρεούται σε πλήρη αποζημίωση για την παράνομη περιουσιακή ζημία, καθώς και σε χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη, οι οποίες υπαίτια προξενήθηκαν με δημοσίευμα, που θίγει την τιμή ή την υπόληψη παντός ατόμου, έστω και αν η κατά το άρθρο 914 ΑΚ υπαιτιότητα, η κατά το άρθρο 919 ΑΚ πρόθεση και η κατά το άρθρο 920 ΑΚ γνώση ή υπαίτια άγνοια, συντρέχει στο συντάκτη του δημοσιεύματος ή, αν αυτός είναι άγνωστος, στον εκδότη ή τον διευθυντή σύνταξης του εντύπου. Κατά την παράγραφο 5 του ίδιου άρθρου, όπως είχε αντικατασταθεί με το άρθρο 4 § 13 Ν. 2328/1995 (ΦΕΚ τ. Α΄ 159) και αντικαταστάθηκε εκ νέου με το άρθρο 37 § 2 Ν. 4356/2015 (ΦΕΚ τ. Α΄ 181/24.12.2015), με έναρξη ισχύος από τη δημοσίευσή της την 24.12.2015 (ΦΕΚ τ. Α΄ 181/24.12.2015), ο αδικηθείς, πριν ασκήσει αγωγή για την προσβολή, που υπέστη, υποχρεούται να καλέσει με έγγραφη, εξώδικη πρόσκλησή του τον ιδιοκτήτη του εντύπου ή, όταν αυτός είναι άγνωστος, τον εκδότη ή το διευθυντή σύνταξής του, να αποκαταστήσει την προσβολή με την καταχώριση σε αυτό κειμένου, που του υποδεικνύει. Στο κείμενο αυτό προσδιορίζονται και οι λέξεις ή φράσεις, που θεωρήθηκαν προσβλητικές, και πρέπει να ανακληθούν και οι λόγοι, για τους οποίους η συγκεκριμένη αναφορά υπήρξε προσβλητική.

Η αποκατάσταση θεωρείται ότι επήλθε αν ο ιδιοκτήτης του εντύπου, άλλως ο εκδότης ή ο διευθυντής σύνταξης αυτού, εντός διαστήματος δέκα (10) ημερών ή, σε κάθε περίπτωση, στο αμέσως επόμενο τεύχος: α) ανακαλέσει ρητά την προσβολή με την παραπάνω δημοσίευση, που γίνεται στην ίδια ή, αν δεν υπάρχει αυτή, σε ανάλογη θέση και φύλλο της αντίστοιχης ημέρας κυκλοφορίας της εφημερίδας, που είχε καταχωριστεί η αρχή του επιλήψιμου δημοσιεύματος, και σε έκταση και μέγεθος ανάλογο με το τελευταίο· και β) κοινοποιήσει στον αδικηθέντα το ως άνω δημοσίευμα αποκατάστασης. Η παρέλευση άπρακτου διαστήματος δέκα (10) ημερών ή η μη δημοσίευση στο αμέσως επόμενο τεύχος θεωρείται άρνηση εκ μέρους του ιδιοκτήτη ή εκδότη του εντύπου. Η παράλειψη της παραπάνω διαδικασίας έχει ως συνέπεια την απόρριψη της αγωγής ως απαράδεκτης. Η αγωγή αποζημίωσης της παραγράφου 2 πρέπει να ασκηθεί εντός έξι (6) μηνών από την πάροδο της προθεσμίας των δέκα (10) ημερών ή της ρητής αρνητικής απάντησης, εφόσον αυτή έχει δοθεί νωρίτερα, ή από την έκδοση του αμέσως επόμενου τεύχους.

Οι προαναφερόμενες διατάξεις εφαρμόζονται ανάλογα και επί προσβολών της προσωπικότητας, οι οποίες συντελούνται στο διαδίκτυο (internet), μέσω ηλεκτρονικών ιστοσελίδων ή άλλων διαδικτυακών ιστοτόπων (όπως το «YouTube», που πραγματοποιεί διανομή οπτικοακουστικού υλικού – βίντεο, με τη μέθοδο «streaming»), που λειτουργούν ως διεθνές μέσο διακίνησης πληροφοριών, εν όψει του ότι για τις προσβολές αυτές δεν υπάρχει ιδιαίτερο θεσμικό πλαίσιο και η αντιμετώπισή τους δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο με την αναλογική εφαρμογή της ήδη υπάρχουσας νομοθεσίας για τις προσβολές της προσωπικότητας μέσω του έντυπου (εφημερίδες, περιοδικά) ή του ηλεκτρονικού (τηλεόραση, ραδιόφωνο) τύπου, αφού και η διαδικτυακή πληροφόρηση δεν διαφέρει ως προς τα ουσιώδη στοιχεία της από εκείνη, που παρέχεται από τον ηλεκτρονικό τύπο, ιδίως δε ως προς τα ιδιαίτερα εκείνα χαρακτηριστικά της, που οδήγησαν το Νομοθέτη στην καθιέρωση ειδικής διαδικασίας για την εκδίκαση των διαφορών, που ανακύπτουν από τη λειτουργία τους, ήτοι την εμβέλεια δράσης τους, που μάλιστα στο διαδίκτυο είναι παγκόσμια, και συνακόλουθα του αριθμού των αποδεκτών όσων δια αυτού διαδίδονται, που μεγεθύνει την προβολή εκείνου, που θίγεται από τη διάδοση συκοφαντικών, δυσφημιστικών ή εξυβριστικών ισχυρισμών (πρβλ. ΕφΑθ 3071/2014, ΕφΔωδ 220/2013, ΕφΔωδ 36/2011 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕφΠειρ 680/2009 ΤΝΠ ΔΣΑ, ΕφΑθ 8962/2006, ΠΠΑ 1101/2018, ΠΠΑ 2718/2017 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Εάν λάβει χώρα η αποκατάσταση της προσβολής, σύμφωνα με τα παραπάνω, δεν μπορεί να υπάρξει αστική αξίωση κατά την παράγραφο 2.

Η υπόθεση εκδικάζεται με την ειδική διαδικασία των περιουσιακών διαφορών (614 ΚΠολΔ και 591 ΚΠολΔ).