Ελάχιστη περίοδος ημερήσιας ανάπαυσης βάσει δικαίου ΕΕ: Τί ισχύει στην περίπτωση εργαζομένων που έχουν συνάψει περισσότερες συμβάσεις εργασίας με τον ίδιο εργοδότη;

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Με τη δημοσιευθείσα στις 17-03-2021 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι σε περίπτωση που ένας εργαζόμενος συνήψε πλείονες συμβάσεις εργασίας με τον ίδιο εργοδότη, η ελάχιστη περίοδος ημερήσιας ανάπαυσης έχει εφαρμογή στις συμβάσεις θεωρούμενες στο σύνολό τους και όχι σε καθεμία από τις συμβάσεις θεωρούμενη χωριστά.  

Επιπλέον, σύμφωνα με το ΔΕΕ, η «περίοδος ανάπαυσης» και ο «χρόνος εργασίας» είναι έννοιες οι οποίες αποκλείουν η μία την άλλη.

Ιστορικό της υπόθεσης

Η Academia de Studii Economice din București (ASE) (Πανεπιστήμιο Οικονομικών Σπουδών Βουκουρεστίου, Ρουμανία) έλαβε μη επιστρεπτέα ευρωπαϊκή χρηματοδότηση από τις ρουμανικές αρχές, για την εκτέλεση ενός τομεακού επιχειρησιακού προγράμματος -συγκεκριμένα του έργου POSDRU/89/1.5/S/59184- σχετικά με την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, με τίτλο «Επιδόσεις και αριστεία στη μεταδιδακτορική έρευνα στον τομέα των οικονομικών επιστημών στη Ρουμανία». 

Στις 4 Ιουνίου 2018, το Ministerul Educației Naționale (Υπουργείο Εθνικής Παιδείας, Ρουμανία) βεβαίωσε σε βάρος της ASE οφειλή ύψους 13.490,42 ρουμανικών λέι (RON) (περίπου 2.800 ευρώ), η οποία αφορούσε μισθολογικές δαπάνες για εργαζομένους της ομάδας που είχε αναλάβει την εκτέλεση του προγράμματος. Τα ποσά που αντιστοιχούσαν στις δαπάνες αυτές κρίθηκαν μη επιλέξιμα λόγω υπερβάσεως του ανώτατου αριθμού ωρών (13 ώρες) κατά τις οποίες οι εν λόγω υπάλληλοι ήταν δυνατόν να εργάζονται σε καθημερινή βάση.

Συγκεκριμένα, κατά το διάστημα από τον Οκτώβριο του 2012 έως τον Ιανουάριο του 2013, ορισμένοι εμπειρογνώμονες οι οποίοι είχαν προσληφθεί από την ASE, δυνάμει πλειόνων συμβάσεων εργασίας, υπολόγισαν σωρευτικά, για κάποιες συγκεκριμένες ημέρες, τις ώρες εργασίας στο πλαίσιο του βασικού ωραρίου, ήτοι 8 ώρες ημερησίως, και τις ώρες απασχόλησης στο πλαίσιο του επίμαχου προγράμματος και στο πλαίσιο άλλων έργων ή δραστηριοτήτων. Ο συνολικός ημερήσιος αριθμός ωρών εργασίας υπερέβη όσον αφορά τους εμπειρογνώμονες αυτούς το όριο των δεκατριών ωρών ημερησίως το οποίο προβλεπόταν από οδηγίες της αρχής διαχείρισης του έργου.

Επιληφθέν της υποθέσεως, το Tribunalul Bucureşti (πολυμελές πρωτοδικείο Βουκουρεστίου) ζητεί από το Δικαστήριο να διευκρινιστεί αν, οσάκις ο εργαζόμενος συνήψε πλείονες συμβάσεις εργασίας με τον ίδιο εργοδότη, η ελάχιστη περίοδος ημερήσιας ανάπαυσης, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 3 της οδηγίας 2003/88/ΕΚ [οδηγία σχετικά με ορισμένα στοιχεία της οργάνωσης του χρόνου εργασίας], έχει εφαρμογή στις συμβάσεις αυτές θεωρούμενες στο σύνολό τους ή σε καθεμία από τις συμβάσεις θεωρούμενη χωριστά.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο, υπενθύμισε, πρώτον, ότι το δικαίωμα κάθε εργαζομένου σε περιορισμό της μέγιστης διάρκειας της εργασίας και σε ημερήσιες, μεταξύ άλλων, περιόδους ανάπαυσης δεν συνιστά απλώς ιδιαίτερης σημασίας κανόνα του κοινωνικού δικαίου της Ένωσης, αλλά έχει και ρητώς κατοχυρωθεί  στο άρθρο 31, παράγραφος 2 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Συναφώς, το Δικαστήριο επεσήμανε ότι στο άρθρο 2, σημείο 1, και το άρθρο 3 της οδηγίας 2003/88/ΕΚ ορίζεται ως «χρόνος εργασίας» κάθε περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας ο εργαζόμενος ευρίσκεται στην εργασία, στη διάθεση του εργοδότη και ασκεί τη δραστηριότητα ή τα καθήκοντά του. Η οδηγία επιβάλλει στα κράτη μέλη την υποχρέωση να θεσπίζουν τα αναγκαία μέτρα ώστε «κάθε εργαζόμενος» να διαθέτει, ανά εικοσιτετράωρο, περίοδο ανάπαυσης ελάχιστης διάρκειας ένδεκα συναπτών ωρών. 

Εξάλλου, ως «περίοδος ανάπαυσης» ορίζεται κάθε περίοδος που δεν είναι χρόνος εργασίας. Επομένως, η «περίοδος ανάπαυσης» και ο «χρόνος εργασίας» είναι έννοιες οι οποίες αποκλείουν η μία την άλλη και η οδηγία 2003/88/ΕΚ δεν προβλέπει κάποια ενδιάμεση κατηγορία μεταξύ περιόδου εργασίας και περιόδου ανάπαυσης.

Πλην όμως, δεν είναι δυνατόν να τηρηθεί η απαίτηση της οδηγίας 2003/88/ΕΚ κατά την οποία κάθε εργαζόμενος δικαιούται καθημερινά ανάπαυση διάρκειας ένδεκα τουλάχιστον συναπτών ωρών, αν αυτές οι περίοδοι ανάπαυσης εξετάζονται χωριστά για κάθε μία σύμβαση που συνδέει τον εργαζόμενο με τον εργοδότη του. 

Πράγματι, σε μια τέτοια περίπτωση, οι ώρες που θεωρούνται ως περίοδοι ανάπαυσης στο πλαίσιο μιας συμβάσεως θα μπορούσαν, όπως συμβαίνει στην υπόθεση που υποβλήθηκε στην κρίση του Δικαστηρίου, να συνιστούν χρόνο εργασίας στο πλαίσιο άλλης συμβάσεως. Δεδομένου, όμως, ότι η ίδια περίοδος δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται συγχρόνως ως χρόνος εργασίας και ως περίοδος ανάπαυσης, οι συμβάσεις εργασίας που συνάπτει ένας εργαζόμενος με τον εργοδότη του πρέπει να εξετάζονται από κοινού.

Η ερμηνεία αυτή επιβεβαιώνεται επίσης από τον σκοπό της οδηγίας, ο οποίος συνίσταται στον καθορισμό των στοιχειωδών προδιαγραφών για τη βελτίωση των συνθηκών διαβιώσεως και εργασίας των εργαζομένων διά της προσεγγίσεως των εθνικών διατάξεων, ιδίως όσον αφορά τη διάρκεια του χρόνου εργασίας. Ο σκοπός αυτός κατατείνει στην εξασφάλιση καλύτερης προστασίας της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων, μέσω της κατοχύρωσης κατώτατων περιόδων ανάπαυσης, ειδικότερα δε ημερήσιας ανάπαυσης.

Το Δικαστήριο έκρινε επομένως ότι, οσάκις ο εργαζόμενος συνήψε πλείονες συμβάσεις εργασίας με τον ίδιο εργοδότη, η ελάχιστη περίοδος ημερήσιας ανάπαυσης έχει εφαρμογή στις συμβάσεις αυτές θεωρούμενες στο σύνολό τους και όχι σε καθεμία από τις συμβάσεις θεωρούμενη χωριστά. 

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA