Ιατρική αμέλεια και η ευθύνη της κλινικής – ΑΠ 259/2021 (ΤΝΠ Νόμος)

Στις αποφάσεις των ελληνικών δικαστηρίων που αφορούν υποθέσεις ιατρικής αμέλειας συχνά τίθεται και το ζήτημα της ευθύνης της κλινικής στην οποία ο ιατρός παρέσχε πλημμελώς τις υπηρεσίες του. Εξετάζεται δηλαδή το κατά πόσο υποχρεούται να αποκαταστήσει τη ζημία και την ηθική βλάβη του ασθενούς και το νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, δηλαδή το θεραπευτήριο, στο οποίο ο ιατρός είτε απασχολείται σταθερά είτε συνεργάζεται με αυτό ως εξωτερικός συνεργάτης.

Και στις δύο περιπτώσεις γίνεται δεκτό ότι μεταξύ του τελευταίου και της κλινικής υφίσταται σχέση πρόστησης κατά το άρθρο 922 ΑΚ[1]. Συγκεκριμένα σύμφωνα με τη διάταξη αυτή, σχέση πρόστησης υπάρχει όταν στο πλαίσιο υφιστάμενης μεταξύ δύο προσώπων (φυσικών ή νομικών) δικαιοπρακτικής ή οποιαδήποτε άλλης σχέσης, διαρκούς ή ευκαιριακής, το ένα από τα πρόσωπα αυτά (προστήσας) αναθέτει στον άλλο (προστηθέντα) την εκτέλεση ορισμένης υπηρεσίας, υλικής ή νομικής φύσεως, με ή χωρίς αμοιβή. Η υπηρεσία αυτή αποβλέπει σε διεκπεραίωση υποθέσεων και γενικότερα στην εξυπηρέτηση των επαγγελματικών, οικονομικών ή άλλων συμφερόντων του πρώτου, ενώ κατά τη διάρκεια αυτής ο δεύτερος υπόκειται στον έλεγχο ή έστω στις γενικές οδηγίες και εντολές ή μόνο στην επίβλεψή του από τον πρώτο[2].

Υπό αυτήν την έννοια η ευθύνη της κλινικής ως προστήσασα τον ιατρό είναι γνήσια αντικειμενική[3]. O νομικός χαρακτήρας δε της σύμβασης που έχει υπογραφεί μεταξύ των μερών δεν παίζει κάποιο ρόλο για την ύπαρξη ή μη της πρόστησης. Είναι αδιάφορο δηλαδή αν ο ιατρός συνδέεται με το θεραπευτήριο βάσει συμβάσεως εργασίας, έργου ή παροχής ανεξαρτήτων υπηρεσιών. Στην προκειμένη περίπτωση βέβαια ανατίθεται η εκτέλεση υπηρεσίας σε πρόσωπο το οποίο διαθέτει εξειδικευμένες επιστημονικές και τεχνικές γνώσεις όπως είναι ο εκάστοτε συνεργαζόμενος ιατρός. Ελλείψει έτσι των σχετικών ειδικών γνώσεων τις οποίες εκ των πραγμάτων δεν διαθέτει, για να υφίσταται σχέση πρόστησης αρκεί η παροχή από την κλινική γενικών μόνο οδηγιών ως προς τον τόπο, χρόνο και τους όρους εργασίας του ιατρού. Αρκεί δηλαδή μία χαλαρή έστω εξάρτηση του ιατρού με το θεραπευτήριο στο οποίο εκείνος είτε εργάζεται είτε διενεργεί όπως είθισται χειρουργικές επεμβάσεις, με σεβασμό στην επιστημονική του ελευθερία. Κι αυτό γιατί ο ιατρός είναι υποχρεωμένος κατά την εκτέλεση των καθηκόντων να ενεργεί όχι σύμφωνα με ενδεχόμενες οδηγίες του εκάστοτε νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου με το οποίο συνεργάζεται αλλά κατά τις θεμελιώδεις αρχές της ιατρικής επιστήμης[4].

Στο πλαίσιο αυτό επομένως, η ευθύνη της κλινικής από τη σχέση της πρόστησης δημιουργείται από την αμελή συμπεριφορά του ιατρού και μάλιστα τόσο κατά την παροχή του θεραπευτικού του έργου εντός όσο και εκτός αυτής, κατά το μετεγχειρητικό δηλαδή στάδιο της αποθεραπείας, με την προϋπόθεση βέβαια ότι στην τελευταία αυτή περίπτωση πρόκειται για «ιατρικές οδηγίες συναφείς και αμέσως συνεχόμενες με επέμβαση ή θεραπεία που προηγήθηκαν στο χώρο της κλινικής» [5]. Επίσης η ευθύνη του εν λόγω νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου θεμελιώνεται και στη σκέψη ότι αφού το θεραπευτήριο ωφελείται από τη δραστηριότητα του ιατρού με το να διευρύνει την πελατεία και τα κέρδη του, είναι επόμενο να επιβαρύνεται και από της επιζήμιες συνέπειες της δραστηριότητας αυτής[6].

Έτσι διαβάζουμε και στην ΑΠ 259/2021 (ΤΝΠ Nomos) ότι η σχέση του πρώτου εναγόμενου-ιατρού με την δεύτερη εναγόμενη-κλινική ήταν σχέση πρόστησης καθώς μεταξύ τους υφίστατο σχέση ελεύθερης συνεργασίας, σύμφωνα με την οποία ο ιατρός είχε το δικαίωμα να διενεργεί στους χώρους της κλινικής χειρουργικές επεμβάσεις σε ασθενείς του και να επιμελείται της θεραπείας τους, εντασσόμενος όμως στο πρόγραμμα της κλινικής η οποία και καθόριζε τους γενικούς όρους που αφορούσαν τις επεμβάσεις και τη νοσηλεία. Η δεύτερη δε εναγόμενη κλινική εκτός της είσπραξης χωριστής αμοιβής από τους ασθενείς του ιατρού επωφελούνταν από την χρησιμοποίηση των χώρων και των υπηρεσιών της από εκείνον αφού επέκτεινε κατά αυτό τον τρόπο τον επαγγελματικό κύκλο δράσης της και συνακόλουθα τα κέρδη της. Η ευθύνη της μάλιστα δεν αναιρείται από το γεγονός ότι η αμελής συμπεριφορά έλαβε χώρα μετά την έξοδο του ασθενούς από αυτήν.

Όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση οι παραλείψεις του ιατρού έγιναν κατά την παροχή πρόσθετων ιατρικών υπηρεσιών στο πλαίσιο επιπλοκής που εμφάνισε ο ασθενής μετά την έξοδο από την κλινική, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει εσωτερική συνάφεια μεταξύ της ζημιογόνου ενέργειας εκείνου και της κλινικής και επομένως να μην μπορεί να γίνει δεκτή ευθύνη της τελευταίας προς αποκατάσταση της ζημίας και της ηθικής βλάβης του ασθενούς που προκλήθηκαν από τις παραλείψεις αυτές. Ως εκ τούτου το Δικαστήριο έκανε δεκτή την αναίρεση της αντίθετης απόφασης του Τριμελούς Εφετείου Θεσσαλονίκης, κατά το μέρος αυτό που αφορούσε την ευθύνη του ιδιωτικού θεραπευτηρίου, κράτησε και δίκασε την υπόθεση αποφασίζοντας την απόρριψη της αγωγής όσον αφορά την δεύτερη εναγόμενη-κλινική.

[1] Προσφάτως η ΕφΘεσσ. 2085/2020, ΤΝΠ Νόμος και ΑΠ 427/2015, ΤΝΠ Νόμος. Βλ. σχετικά σε Κουκούλης, Εγχειρίδιο ιατρικής ευθύνης και δεοντολογίας 2020, σελ. 59.

[2] Φράγκος, Ιατρική ευθύνη, Αστική – Ποινική – Πειθαρχική 2018, σελ. 106-107.

[3] Αναλυτικά Φουντεδάκη, Παραδόσεις Αστικής Ιατρικής Ευθύνης 2018, σελ. 148 επ.

[4] Βλ. πληθώρα παραδειγμάτων από τη νομολογία: Τροκάνας, Το ιατρικό σφάλμα και η ευθύνη για αλλότριες πράξεις στο χώρο του ιατρικού δικαίου μέσα από τη δημοσιευμένη ελληνική νομολογία των πολιτικών δικαστηρίων της τελευταίας δεκαετίας σε Κ.Γώγος, Μ. ΚαΙάφα-Γκμάντι, Λ. Παπαδοπούλου, Κ. Φουντεδάκη, Η ιατρική ευθύνη στην πράξη, σελ. 151 επ.

[5] Μεταξύ άλλων οι ΑΠ 427/2015 και ΑΠ 181/2011 και οι δύο σε  www.areiospagos.gr. Βλ. όμως και μεμονωμένη αντίθετη νομολογία όπως η ΠΠρΑθ 6285/2011 σε Σπυροπούλου, Ιατρική Ευθύνη και Δίκαιο – Medical Support 2015, σελ. 350.

[6] Σχετικά σε Φουντεδάκη, Παραδόσεις Αστικής Ιατρικής Ευθύνης 2018, σελ. 149