Χώρος κράτησης συλληφθέντων ατόμων που ανήκουν στην ΛΟΑΤΚΙ+ Κοινότητα

Επιμέλεια: Φωτεινή Μπάλα, Αστυνομικός, Υποψ. Διδάκτωρ Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου της Νομικής Σχολής του Δ.Π.Θ

Στις 03/3/2022 εξεδόθη από το Αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας (και συγκεκριμένα από το Τμήμα Επιχειρησιακού Σχεδιασμού της Διεύθυνσης Διοικητικής Υποστήριξης της Διεύθυνσης Ασφαλείας Αττικής) διαταγή απευθυνόμενη προς όλα τα Τμήμα Ασφαλείας της χώρας σχετικά με την εφαρμογή σχεδίου Στρατηγικής Ισότητας της ΛΟΑΤΚΙ+ ομάδας πολιτών.

Η αλλαγή του τρόπου κράτησης των ατόμων της κοινότητας αποτελεί τον επιδιωκόμενο σκοπό της διαταγής. Παρότι η διαταγή αναφέρει τον όρο τρόπο, στην πραγματικότητα συμπεραίνεται ότι αναφέρεται στον χώρο κράτησης δηλαδή στα αστυνομικά κρατητήρια, δεδομένου ότι οι χώροι αυτών διακρίνονται σε ανδρών και γυναικών.

Να διευκρινιστεί ότι στα αστυνομικά κρατούνται άτομα στα οποία έχει αποδοθεί η τέλεση αξιόποινης πράξης και επίκειται η μεταγωγή τους είτε προς τα δικαστήρια για την εκδίκαση της ποινικής υπόθεσης τους στα πλαίσια του αυτοφώρου, είτε η επαναμεταγωγή τους, είτε έχει εκδοθεί φυλακιστήριο οπότε αναμένουν την μεταφορά τους στα σωφρονιστικά καταστήματα, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις κρατούνται και ποινικοί κρατούμενοι για σύντομο χρονικό διάστημα.

Ο προβληματισμός που ανακύπτει εύλογα είναι τί ακριβώς συμβαίνει και που θα κρατηθεί ένα άτομο που συλλαμβάνεται και το οποίο έχει τα χαρακτηριστικά ορισμένου φύλου (άνδρα ή γυναίκας) πλην όμως δηλώνει ότι ανήκει στο αντίθετο φύλο ή ότι είναι διεμφυλικό;

Αξίζει αρχικά να αναφέρουμε τι είναι η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Η συντομογραφία προέρχεται από τις λέξεις Λεσβία, ομοφυλόφιλος, αμφιφυλόφιλος, τρανς, queer και ιντερσεξ άτομα, όροι που αναφέρονται στον σεξουαλικό προσανατολισμό (από ποια άτομα έλκεται δηλαδή σεξουαλικά) του ατόμου άσχετα με τα βιολογικά του χαρακτηριστικά.   

Η διαταγή αναφέρει ότι σε κάθε περίπτωση τα άτομα αυτά θα πρέπει να ερωτώνται για την αντίληψη που τα ίδια έχουν σχετικά με το φύλο τους, άσχετα με τα αναγραφόμενα στο δελτίο αστυνομικής ταυτότητας και λοιπών εγγράφων ταυτοποίησης, στοιχεία. Έπειτα δε, ότι το αστυνομικό προσωπικό οφείλει να καταβάλει κάθε προσπάθεια ώστε να κρατηθούν τα άτομα αυτά σε ξεχωριστούς χώρους, ή χώρους που δεν αντίκεινται στην εξωτερική εκδήλωση της ταυτότητας ή του φύλου τους. Λαμβάνοντας υπόψιν ότι τέτοιοι χώροι δεν έχουν μέχρι σήμερα διαμορφωθεί στα αστυνομικά κρατητήρια, κυρίως ελλείψει χώρου αλλά και γιατί μέχρι πρότινος δεν είχε τεθεί υπό συζήτηση αυτό το ζήτημα. Αναφέρεται, λοιπόν, ότι οφείλεται να αποφεύγεται οποιοσδήποτε κίνδυνος που μπορεί να απειλήσει την ψυχική ή σωματική υγεία των ατόμων αυτών. 

Ας ληφθεί υπόψιν όμως ότι το άτομο που κρατείται, έχει τελέσει αξιόποινη πράξη, έχει προσβάλλει ένα έννομο αγαθό διαταράσσοντας την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας, ενδεχομένως να είναι βίαιο, σε κάποιες περιπτώσεις επιθετικό, ενώ επίκειται να οδηγηθεί στον Εισαγγελέα. Σεβόμενοι οι Αστυνομικοί τις ιδιαιτερότητές του, οφείλουν να εξασφαλίσουν και την δική τους ασφάλεια αλλά και αυτή των συγκρατουμένων του ατόμου.

Πως εξασφαλίζεται όμως ο σεβασμός της προσωπικότητας και η ασφάλεια των ατόμων που συγκρατούνται με το άτομο της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, στις περιπτώσεις για παράδειγμα που το άτομο αυτό φέρει βιολογικά χαρακτηριστικά ανδρός αλλά αυτοπροσδιορίζεται ως θήλυ και άρα τίθεται υπό περιορισμό σε κρατητήριο με γυναίκες; Προσβάλλεται η προσωπικότητα των γυναικών κρατουμένων με τον σεβασμό της προσωπικότητας του ενός; Πως εξασφαλίζεται ότι δεν θα τελεστεί αδίκημα κατά της προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας στον χώρο κράτησης ή ακόμη πιο απλό πως θα γίνει η χρήση του μπάνιου; Ιδανικά θα μπορούσε να προταθεί η δυνατότητα δημιουργίας ειδικού, ξεχωριστού χώρου κράτησης αποκλειστικά για τα άτομα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, αυτό όμως δεν είναι εφικτό δεδομένου ότι οι Αστυνομικές Υπηρεσίας στερούνται επαρκών χώρων στέγασης στην συντριπτική πλειοψηφία τους.

Ζήτημα γεννάται κατά την κρίση μου, ήδη αναφορικά με την διενέργεια των σωματικών ελέγχων πριν την χειροπέδηση ή την κράτηση. Έστω ότι το άτομο που φέρει συγκεκριμένα γεννητικά χαρακτηριστικά προσδιοριστικά του φύλου του, αλλά το ίδιο αυτοπροσδιορίζεται διαφορετικά, ποιο θα πρέπει να είναι το φύλο του αστυνομικού που θα διενεργήσει τον σωματικό έλεγχο ώστε να μην προσβάλλεται ο ελεγχθείς; Στην περίπτωση που το άτομο του οποίου επίκειται ο έλεγχος έχει βιολογικά χαρακτηριστικά άρρενος και αισθάνεται θήλυ, θα πρέπει γυναίκα αστυνομικός να προβεί στον έλεγχο; Και σε αυτή την περίπτωση μήπως προσβάλλεται ο υπάλληλος που προβαίνει στον έλεγχο; Μήπως στις περιπτώσεις αυτές προέχει το ζήτημα της ασφάλειας από αυτό της προσβολής ή μη της προσωπικότητας και μήπως ο εκάστοτε αστυνομικός οφείλει να ενεργεί ως επαγγελματίας, ως όργανο αποκατάστασης της τάξης, όν υπεράνω φύλου; Ειδικά σε εξαιρετικές και επείγουσες περιπτώσεις ή στα πλαίσια του αυτοφώρου;

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Η από 3/3/2022 διαταγή του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας

Amnesty.gr/ Διεθνής Αμνηστία

Άρθρο 5, Το Σύνταγμα της Ελλάδος​​