Χορήγηση αρχείων ανηλίκων από την Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων Πειραιά στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας και προστασία προσωπικών δεδομένων (ΓνωμΕισΑΠ 3/2023)

Στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου απευθύνθηκε η Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων Πειραιά (ΕΠΑΠ) με το ερώτημα εάν, στα πλαίσια διενέργειας ελέγχου στην από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ), δύναται να χορηγεί αντίγραφα εκ των εγγράφων ανηλίκων και δικαστικών εγγράφων ανηλίκων (δικαστικών αποφάσεων, παραγγελιών Εισαγγελέων Ανηλίκων) που περιέχονται στους ατομικούς φακέλους των τηρουμένων από την ΕΠΑΠ αρχείων ανηλίκων, για ανήλικα άτομα, που είτε διαμένουν εντός είτε βρίσκονται υπό την ευθύνη της ΕΠΑΠ (ΓνωμΕισΑΠ 3/2023).

Επί του ερωτήματος αυτού, η Εισαγγελία επεσήμανε τα εξής:

Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας (Μονάδα Επιθεωρήσεων & Ελέγχων/Τομέας Υγείας & Πρόνοιας/ Υποτομέας Φορέων Πρόνοιας) είναι εξοπλισμένη, κατά ρητή νομοθετική πρόβλεψη (άρθ.100 παρ.1,4 ν. 4622/2019), με ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο δικαιωμάτων και εργαλείων ελέγχου, στο οποίο εμπεριέχονται, εκτός των άλλων, το δικαίωμα πρόσβασης στους φακέλους, συμπεριλαμβανομένων και των απορρήτων, εξαιρουμένων ρητώς μόνον εκείνων που αφορούν ζητήματα αναγόμενα στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής, της εθνικής άμυνας και της κρατικής ασφάλειας, καθώς και το δικαίωμα χορήγησης αντιγράφων των αιτουμένων βιβλίων, στοιχείων και λοιπών εγγράφων των ελεγχόμενων φορέων.

Σε περίπτωση δε διενέργειας ελέγχου σε Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων, νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, συσταθέν για την εξυπηρέτηση δημόσιου σκοπού, εποπτευόμενο από τον Υπουργό Δικαιοσύνης, προς διαπίστωση της λειτουργίας του εν λόγω φορέα και της εφαρμογής, πλην άλλων, των διατάξεων του ν. 4538/2018 «Μέτρα για την προώθηση των Θεσμών της Αναδοχής και Υιοθεσίας και άλλες διατάξεις» και των υπουργικών αποφάσεων που εκδόθηκαν κατ’ εξουσιοδότησή του, προς παρακολούθηση και αξιολόγηση των δράσεων παιδικής προστασίας και εκπλήρωσης του αναληφθέντος από τον εμπλεκόμενο φορέα σχετικού καθήκοντος για λόγους ουσιαστικού δημόσιου συμφέροντος, έχει δικαίωμα πρόσβασης στους ατομικούς φακέλους των τηρούμενων από αυτήν (ελεγχόμενη Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων) αρχείων ανηλίκων, σε φυσική ή ηλεκτρονική μορφή, για ανήλικα άτομα, που είτε διαμένουν εντός είτε βρίσκονται υπό την ευθύνη της εν λόγω ΕΠΑ και συγκεκριμένα στα έγγραφα ανηλίκων και στα δικαστικά έγγραφα ανηλίκων (δικαστικές αποφάσεις παραγγελίες Εισαγγελέων Ανηλίκων) που είναι κάθε φορά αναγκαία, πρόσφορα και κατάλληλα (άρα αναλογικά) για την εκπλήρωση του συγκεκριμένου σκοπού επεξεργασίας.

Η επεξεργασία αυτή είναι απαραίτητη για την άσκηση της ανατεθειμένης κατά τα άνω αρμοδιότητας προς εκπλήρωση καθήκοντος για το δημόσιο συμφέρον, τηρουμένης της αρχής της ασφαλούς επεξεργασίας (ιδίως της υποχρέωσης διατήρησης της εμπιστευτικότητας των πληροφοριών-άρθ.5 ΓΚΠΔ, 96 παρ. 18 και 100 παρ. 17 ν.4622/2019).

Η ελεγχόμενη δε ΕΠΑ έχει (αντιστοίχως) υποχρέωση παροχής των πληροφοριών και χορήγησης αντιγράφων των αιτουμένων κατά τα άνω στοιχείων (άρθ. 100 παρ. 1 και 4 ν.4622/2019), προβλεπομένων μάλιστα κυρώσεων για την περίπτωση μη συμμόρφωσης με την έννομη αυτή υποχρέωση.

Η χορήγηση αντιγράφων των εμπεριεχομένων στους ατομικούς φακέλους ανηλίκων εγγράφων εκ των τηρουμένων από την ΕΠΑ αρχείων ανηλίκων, που περιλαμβάνουν προσωπικά δεδομένα ανηλίκων αλλά και ενηλίκων, (π.χ. των αιτούντων αναδοχή ή υιοθεσία, των φυσικών γονέων, συγγενών, επιτρόπων κλπ), συνιστά επεξεργασία, σύμφωνα με το άρθρο 4 αριθ. 2 του ΓΚΠΔ («κοινολόγηση με διαβίβαση»), τόσο απλών δεδομένων των ως άνω υποκειμένων όσο και δεδομένων ειδικών κατηγοριών (δεδομένα υγείας), καθώς και δεδομένων που αφορούν ποινικές διώξεις ή καταδίκες, η οποία είναι νόμιμη (άρθ. 100 παρ. 1 ν. 4622/2019), θεμελιούμενη στις νομικές βάσεις των άρθρων 6 παρ. 1 γ, (η επεξεργασία είναι απαραίτητη για τη συμμόρφωση με έννομη υποχρέωση του υπευθύνου επεξεργασίας), 9παρ.2β (η επεξεργασία είναι απαραίτητη για την εκτέλεση των υποχρεώσεων και την άσκηση συγκεκριμένων δικαιωμάτων του υπευθύνου επεξεργασίας ή του υποκειμένου των δεδομένων στον τομέα του εργατικού δικαίου και του δικαίου κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής προστασίας) και 10 σε συνδ. με άρθρο 6 παρ.ΐγ του ΓΚΠΔ και άρθ. 22 παρ.2α ν 4624/2019, μη απαιτουμένης της προηγούμενης συγκατάθεσης του υποκειμένου των δεδομένων.

Επεσήμανε, τέλος, ότι με το άρθρο 4 παρ. 2 δ περ.ί της υπ’ αριθ. Δ11 οικ 13734/538/2019 απόφασης της Αναπληρώτριας Υπουργού Εργασίας, Κοιν. Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, (εκδοθείσας κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 27 παρ. 8 του ως άνω νόμου 4538/2018, πριν την ισχύ του ν. 4622/2019), με την οποία συστήθηκε στην Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Κοινωνικής Ασφάλισης το Πληροφορικό Σύστημα Αναδοχής και Υιοθεσίας όπου καταχωρίζονται ηλεκτρονικά τα δεδομένα, στοιχεία και αρχεία που αφορούν το Εθνικό και τα Ειδικά Μητρώα Ανηλίκων, το Εθνικό και τα Ειδικά Μητρώα Υποψηφίων Αναδοχών Γονέων, το Εθνικό και τα Ειδικά Μητρώα Εγκεκριμένων Αναδοχών Ανηλίκων, το Εθνικό και τα Εθνικά Μητρώα Υποψηφίων Θετών Γονέων, το Εθνικό Μητρώο Υιοθεσιών και το Ειδικό Μητρώο Επαγγελματιών Αναδοχών, προβλέπεται ευθέως δικαίωμα ειδικής διαβαθμισμένης πρόσβασης και επεξεργασίας στα Εθνικά Μητρώα σε εξουσιοδοτημένο χρήστη ελεγκτή του Σώματος Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας (ΣΕΥΥΠ) και του Σώματος Επιθεωρητών-Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης (ΣΕΕΔΔ), ήτοι ελεγκτικών σωμάτων της Διοίκησης, τα οποία καταργήθηκαν στη θέση τους δε έχει υπεισέλθει η ΕΑΔ.

Η παρεχόμενη αυτή πρόσβαση γίνεται κατά τρόπο που εγγυάται την ενδεδειγμένη ασφάλεια των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και την προστασία τους από τυχαία ή αθέμιτη καταστροφή, τυχαία απώλεια, αλλοίωση, απαγορευμένη διάδοση ή πρόσβαση και κάθε άλλη αθέμιτη επεξεργασία. Η πρόσβαση και επεξεργασία αφορά και περιορίζεται στα στοιχεία που είναι κάθε φορά αναγκαία και κατάλληλα για την εκπλήρωση του συγκεκριμένου σκοπού επεξεργασίας. Τα στοιχεία που τηρούνται στα Μητρώα δεν κοινολογούνται σε οποιοδήποτε τρίτο, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, δημόσια αρχή ή άλλο φορέα, εκτός αν η κοινολόγηση αυτή επιβάλλεται από το νόμο ή είναι απολύτως αναγκαία για την διαφύλαξη ζωτικών συμφερόντων των υποκειμένων.

Κατόπιν των ανωτέρω, η Εισαγγελία κατέληξε ότι η εφαρμογή του νομικού πλαισίου για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα δεν συνιστά εμπόδιο στην χορήγηση (κοινολόγηση με διαβίβαση) από την ελεγχόμενη ΕΠΑ των στοιχείων, που είναι κάθε φορά αναγκαία και πρόσφορα για την εκπλήρωση του συγκεκριμένου σκοπού επεξεργασίας εκ μέρους της ελέγχουσας ΕΑΔ, δημόσιας υπηρεσίας, επιφορτισμένης από το νόμο με την αρμοδιότητα διενέργειας ελέγχου, για λόγους ουσιαστικού δημοσίου συμφέροντος, εκτός των άλλων, της λειτουργίας, της ποιότητας και επάρκειας των προσφερόμενων υπηρεσιών εκ μέρους της ελεγχόμενης και των διαδικασιών υιοθεσιών και αναδοχών, προς επίτευξη της κοινωνικής προστασίας των ανηλίκων, της οικογενειακής τους αποκατάστασης μέσω των θεσμών της υιοθεσίας και της αναδοχής και της παροχής σε αυτούς εξατομικευμένης φροντίδας και της επιτάχυνσης της διαδικασίας αναδοχής και υιοθεσίας, όπως εξάλλου και ο ν. 4538/2018 και οι κατ’ εξουσιοδότηση αυτού εκδοθείσες αποφάσεις επιδιώκουν, τα οποία και οφείλει εκ του νόμου να χορηγήσει.

Παρέχονται δε οι νομικές βάσεις για την αναγκαία επεξεργασία, με την επιφύλαξη ότι τηρούνται οι βασικές αρχές και εξασφαλίζονται οι σχετικές ουσιαστικές και διαδικαστικές εγγυήσεις και προϋποθέσεις σύννομης επεξεργασίας.

Απόσπασμα γνωμοδότησης

Η χορήγηση αντιγράφων των εμπεριεχομένων στους ατομικούς φακέλους ανηλίκων εγγράφων (όπως πχ Ατομικών Σχεδίων Οικογενειακής Αποκατάστασης (ΑΣΟΑ) ανηλίκων, που συντάχτηκαν μετά την ψήφιση του ν. 4538/2018, ως τροποποιήθηκε και ισχύει, Εισαγγελικών Παραγγελιών Εισαγωγής Ανηλίκων στην ΕΠΑ, Δικαστικών Αποφάσεων Αφαίρεσης Γονικής Μέριμνας /Επιμέλειας και ανάθεσης στην ΕΠΑ ή σε τρίτο πρόσωπο, Αιτημάτων «μόνιμης φιλοξενίας» ή αναδοχής ανηλίκων προς την αρμόδια Εισαγγελία Ανηλίκων, Αποφάσεων Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΠΑ για την τοποθέτηση ανηλίκων σε οικογένειες με σκοπό την αναδοχή ή την υιοθεσία, Συμβάσεων που έχουν συναφθεί μεταξύ της ΕΠΑ και των αναδοχών γονέων), εκ των τηρουμένων από την ΕΠΑ αρχείων ανηλίκων, που περιλαμβάνουν προσωπικά δεδομένα ανηλίκων αλλά και ενηλίκων, (π.χ. των αιτούντων αναδοχή ή υιοθεσία, των φυσικών γονέων, συγγενών, επιτρόπων κλπ, βλ. άρθρα 5, 6, 7, 20, 21 σε συνδ. με άρθρα 8, 9, 10, 11 και 13 ν 4538/2018), συνιστά επεξεργασία, σύμφωνα με το άρθρο 4 αριθ. 2 του ΓΚΠΔ («κοινολόγηση με διαβίβαση»), τόσο απλών δεδομένων των ως άνω υποκειμένων (πχ ονοματεπώνυμο, πατρώνυμο, μητρώνυμο, ηλικία, ιθαγένεια κλπ) όσο και δεδομένων ειδικών κατηγοριών (δεδομένα υγείας), καθώς και δεδομένων που αφορούν ποινικές διώξεις ή καταδίκες, η οποία είναι νόμιμη (άρθ. 100 παρ. 1 ν. 4622/2019), θεμελιούμενη στις νομικές βάσεις των άρθρων 6 παρ. 1 γ, (η επεξεργασία είναι απαραίτητη για τη συμμόρφωση με έννομη υποχρέωση του υπευθύνου επεξεργασίας), 9παρ.2β (η επεξεργασία είναι απαραίτητη για την εκτέλεση των υποχρεώσεων και την άσκηση συγκεκριμένων δικαιωμάτων του υπευθύνου επεξεργασίας ή του υποκειμένου των δεδομένων στον τομέα του εργατικού δικαίου και του δικαίου κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής προστασίας) και 10 σε συνδ. με άρθρο 6 παρ.ΐγ του ΓΚΠΔ και άρθ. 22 παρ.2α ν 4624/2019, μη απαιτουμένης της προηγούμενης συγκατάθεσης του υποκειμένου των δεδομένων. Η αναζήτηση δε των πληροφοριών αυτών από την πλευρά της αρμόδιας προς έλεγχο της εφαρμογής (μεταξύ των άλλων) των θεσμών της αναδοχής και υιοθεσίας ΕΑΔ, συνιστά επεξεργασία (αίτημα για κοινολόγηση) των ως άνω δεδομένων (απλών, ειδικών κατηγοριών και αφορώντων ποινικές διώξεις ή καταδίκες) η οποία είναι σύννομη, ως προβλεπόμενη από το νόμο (άρθρο 100 ν. 4622/2019) θεμελιούμενη στις νομικές βάσεις των άρθρων 6 παρ. 1ε (η επεξεργασία είναι απαραίτητη για την εκπλήρωση καθήκοντος που εκτελείται για το δημόσιο συμφέρον ή κατά την άσκηση δημόσιας εξουσίας που έχει ανατεθεί στον υπεύθυνο επεξεργασίας), 9 παρ. 2ζ (η επεξεργασία είναι απαραίτητη για λόγους ουσιαστικού δημόσιου συμφέροντος, βάσει του δικαίου της Ένωσης ή κράτους μέλους, το οποίο είναι ανάλογο προς τον επιδιωκόμενο στόχο, σέβεται την ουσία του δικαιώματος στην προστασία των δεδομένων και προβλέπει κατάλληλα και συγκεκριμένα μέτρα για τη διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των συμφερόντων του υποκειμένου των δεδομένων) και 10 σε συνδ με άρθρο 6 παρ.1ε του ΓΚΠΔ και άρθ. 5 και 22 παρ. 2σ ν. 4624/2019, μη απαιτουμένης της προηγούμενης συγκατάθεσης του υποκειμένου των δεδομένων.

Επισημαίνεται τέλος ότι με το άρθρο 4 παρ. 2 δ περ.ί της υπ’ αριθ. Δ11 οικ 13734/538/2019 απόφασης της Αναπληρώτριας Υπουργού Εργασίας, Κοιν. Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, (εκδοθείσας κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 27 παρ. 8 του ως άνω νόμου 4538/2018, πριν την ισχύ του ν. 4622/2019), με την οποία συστήθηκε στην Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Κοινωνικής Ασφάλισης το Πληροφορικό Σύστημα Αναδοχής και Υιοθεσίας όπου καταχωρίζονται ηλεκτρονικά τα δεδομένα, στοιχεία και αρχεία που αφορούν το Εθνικό και τα Ειδικά Μητρώα Ανηλίκων, το Εθνικό και τα Ειδικά Μητρώα Υποψηφίων Αναδοχών Γονέων, το Εθνικό και τα Ειδικά Μητρώα Εγκεκριμένων Αναδοχών Ανηλίκων, το Εθνικό και τα Εθνικά Μητρώα Υποψηφίων Θετών Γονέων, το Εθνικό Μητρώο Υιοθεσιών και το Ειδικό Μητρώο Επαγγελματιών Αναδοχών, προβλέπεται ευθέως δικαίωμα ειδικής διαβαθμισμένης πρόσβασης και επεξεργασίας στα Εθνικά Μητρώα σε εξουσιοδοτημένο χρήστη ελεγκτή του Σώματος Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας (ΣΕΥΥΠ) και του Σώματος Επιθεωρητών-Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης (ΣΕΕΔΔ), ήτοι ελεγκτικών σωμάτων της Διοίκησης, τα οποία καταργήθηκαν στη θέση τους δε έχει υπεισέλθει η ΕΑΔ (άρθ. 82 §§ 4 στοιχ. β,δ και 6, 118 § 29 και 119 §§ 17 και 18 ν.4622/2019). Η παρεχόμενη αυτή πρόσβαση γίνεται^όπως σαφώς ορίζεται στην παρ. 3 του ως άνω άρθρου 4 της εν λόγω απόφασης^κατά τρόπο που εγγυάται την ενδεδειγμένη ασφάλεια των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και την προστασία τους από τυχαία ή αθέμιτη καταστροφή, τυχαία απώλεια, αλλοίωση, απαγορευμένη διάδοση ή πρόσβαση και κάθε άλλη αθέμιτη επεξεργασία. Η πρόσβαση και επεξεργασία αφορά και περιορίζεται στα στοιχεία που είναι κάθε φορά αναγκαία και κατάλληλα για την εκπλήρωση του συγκεκριμένου σκοπού επεξεργασίας. Τα στοιχεία που τηρούνται στα Μητρώα δεν κοινολογούνται σε οποιοδήποτε τρίτο, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, δημόσια αρχή ή άλλο φορέα, εκτός αν η κοινολόγηση αυτή επιβάλλεται από το νόμο ή είναι απολύτως αναγκαία για την διαφύλαξη ζωτικών συμφερόντων των υποκειμένων».

Δείτε αναλυτικά τη γνωμοδότηση στο eisap.gr.