Αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και ασφάλεια των συγκοινωνιών: Δημοσιεύθηκε ο Νόμος 5039/2023 (ΦΕΚ)

Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ο Ν. 5039/2023 με τίτλο «Μέτρα στήριξης των συγγενών των θυμάτων και των πληγέντων του σιδηροδρομικού δυστυχήματος των Τεμπών της 28ης Φεβρουαρίου 2023, συνταξιοδοτική διάταξη, ρυθμίσεις για την ενίσχυση της ασφάλειας των συγκοινωνιών, διατάξεις για την ενίσχυση της ανάπτυξης, παρεμβάσεις για τον εκσυγχρονισμό της τουριστικής νομοθεσίας και άλλες επείγουσες» (ΦΕΚ Α’/83/3-4-2023).

Στο Μέρος Δ’ αυτού, πέρα από τα μέτρα στήριξης των πληγέντων του σιδηροδρομικού δυστυχήματος των Τεμπών της 28ης Φεβρουαρίου 2023, προβλέπονται και ρυθμίσεις για την ενίσχυση της ασφάλειας των συγκοινωνιών με τροποποιήσεις στον Ποινικό Κώδικα (άρθρα 66 επ.).

Ειδικότερα:

- Τροποποιείται το άρθρο 290Α παρ. 1 ΠΚ για την επικίνδυνη οδήγηση και την υπέρβαση επιτρεπόμενου ορίου ταχύτητας.

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση, με τη ρύθμιση αυτή επιχειρείται η συμπερίληψη α) της υπερβολικής (που εξαρτάται από τον τύπο του οδικού δικτύου και τον τύπο του οχήματος) ταχύτητας και β) της οδήγησης στη λωρίδα έκτακτης ανάγκης (Λ.Ε.Α.), στις περιπτώσεις εκείνες που η οδήγηση τροχοφόρου οχήματος δύναται να θέσει σε κίνδυνο ξένα πράγματα, ανθρώπινη ζωή ή ακόμα να επιφέρει ως αποτέλεσμά της, βαριά σωματική βλάβη, σημαντική βλάβη σε κοινωφελείς εγκαταστάσεις ή ακόμα και θάνατο. Η συγκεκριμένη προσθήκη καθίσταται αναγκαία καθώς, αφενός μεν, τα τροχαία δυστυχήματα αποτελούν την ένατη συχνότερη αιτία θανάτου παγκοσμίως και την πρώτη αιτία θανάτου για ανθρώπους ηλικίας 15 - 29 ετών, αφετέρου δε, η κυριότερη αιτία πρόκλησης τροχαίων ατυχημάτων είναι η υπερβολική ταχύτητα η οποία συμβάλλει τόσο στη σφοδρότητα της σύγκρουσης όσο και στη σοβαρότητα ενδεχόμενου τραυματισμού, συχνά και θανάσιμου.

Όσο αυξάνει η ταχύτητα του οχήματος, τόσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση που απαιτείται για την ακινητοποίηση του οχήματος σε περίπτωση που γίνει αντιληπτός οποιοσδήποτε κίνδυνος. Παράλληλα, η οδήγηση οχήματος στη Λ.Ε.Α, χωρίς να υφίσταται νόμιμος λόγος χρησιμοποίησής της, στο πλαίσιο του αποκλειστικού προορισμού της, σύμφωνα με το άρθρο 29 του ν. 2696/1999 (Α’ 57) θέτει σε κίνδυνο τους για νόμιμη αιτία κινούμενους στη λωρίδα ή προσωρινά ακινητοποιημένους. Καθίσταται επομένως επιβεβλημένη, η προσθήκη των συγκεκριμένων υποπεριπτώσεων επικίνδυνης οδήγησης, προκειμένου να αντιμετωπιστούν εκείνες οι ποινικά αξιόμεμπτες συμπεριφορές οδηγών, που ενσυνείδητα υπερβαίνουν το οριζόμενο όριο ταχύτητας ή κινούνται παρανόμως επί της Λ.Ε.Α με αποτέλεσμα να θέτουν σε κίνδυνο την ιδιοκτησία, αλλά κυρίως τη σωματική ακεραιότητα των λοιπών χρηστών της οδού και προφανώς τη δική τους. Η επιλογή του μέτρου υπέρβασης των ορίων ταχύτητας κρίθηκε ως προσήκουσα, προκειμένου να επέλθει η διακινδύνευση που απαιτεί η υπόσταση της ποινικής διάταξης, σε εναρμόνιση με τη διάταξη του άρθρου 20 του ν. 2696/1999 που οριοθετεί και διαβαθμίζει κατά βαρύτητα τις διοικητικές κυρώσεις σε περίπτωση υπέρβασης των ορίων ταχύτητας τόσο στο πλαίσιο κίνησης εντός του αστικού περιβάλλοντος όσο και σε δρόμους ταχείας κυκλοφορίας ή αυτοκινητόδρομους.

Το άρθρο 290Α διαμορφώνεται πλέον ως εξής:

Άρθρο 290Α Επικίνδυνη οδήγηση

1. Όποιος κατά τη συγκοινωνία στους δρόμους ή στις πλατείες: α) οδηγεί όχημα, μολονότι δεν είναι σε θέση να το πράξει με ασφάλεια εξαιτίας της κατανάλωσης οινοπνεύματος ή χρήσης ναρκωτικών ουσιών ή λόγω σωματικής ή πνευματικής εξάντλησης ή β) οδηγεί όχημα σε εθνικές ή περιφερειακές οδούς αντίστροφα στο ρεύμα της εκάστοτε κατεύθυνσης ή σε πεζοδρόμους, πεζοδρόμια ή πλατείες, ή οδηγεί όχημα που είναι τεχνικά ανασφαλές ή με ανασφαλή τρόπο φορτωμένο ή προβαίνει κατά την οδήγηση σε επικίνδυνους ελιγμούς ή μετέχει σε αυτοσχέδιους αγώνες, ή γ) οδηγεί όχημα i) σε αυτοκινητόδρομο ή σε οδό ταχείας κυκλοφορίας με ταχύτητα που υπερβαίνει το επιτρεπόμενο όριο ταχύτητας κατά τουλάχιστον εξήντα (60) χλμ. ανά ώρα και αν πρόκειται για λεωφορείο ή φορτηγό αυτοκίνητο, κατά τουλάχιστον τριάντα (30) χλμ. ανά ώρα, ii) εντός κατοικημένης περιοχής ή σε άλλο οδικό δίκτυο με ταχύτητα που υπερβαίνει το επιτρεπόμενο όριο ταχύτητας κατά τουλάχιστον σαράντα (40) χλμ. ανά ώρα και αν πρόκειται για λεωφορείο ή φορτηγό αυτοκίνητο, κατά τουλάχιστον είκοσι (20) χλμ. ανά ώρα, ή δ) οδηγεί όχημα στη λωρίδα έκτακτης ανάγκης (Λ.Ε.Α.) εκτός των περιπτώσεων αποκλειστικού προορισμού της, τιμωρείται, αν δεν προβλέπονται βαρύτερες κυρώσεις σε άλλες διατάξεις:

αα) με φυλάκιση έως τρία (3) έτη, αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κοινός κίνδυνος σε ξένα πράγματα,

ββ) με φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους, αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο,

γγ) με κάθειρξη έως δέκα (10) έτη, αν η πράξη είχε ως αποτέλεσμα τη βαριά σωματική βλάβη ή προκάλεσε σημαντική βλάβη σε κοινωφελείς εγκαταστάσεις,

δδ) με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα (10) ετών, αν η πράξη είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο άλλου.

Αν προκλήθηκε ο θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων, το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει ισόβια κάθειρξη.

2. Όποιος στις περιπτώσεις της προηγούμενης παραγράφου οδηγεί επικίνδυνα από αμέλεια και από την πράξη του αυτή μπορεί να προκύψει κοινός κίνδυνος για ξένα πράγματα ή κίνδυνος για άνθρωπο, τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο (2) έτη ή χρηματική ποινή.

- Τροποποιείται το άρθρο 291 παρ. 1 ΠΚ για τις επικίνδυνες παρεμβάσεις στη συγκοινωνία μέσων σταθερής τροχιάς, πλοίων και αεροσκαφών.

Όπως επισημαίνεται στην αιτιολογική έκθεση, η ρύθμιση αυτή στοχεύει στην αποτελεσματικότερη ποινική αντιμετώπιση του αδικήματος της διατάραξης της ασφάλειας της συγκοινωνίας μέσων σταθερής τροχιάς, πλοίων ή αεροσκαφών, με την προσθήκη και της περίπτωσης της αφαίρεσης εξοπλισμού λειτουργίας, κίνησης ηλεκτροδότησης ή ασφάλειας στην παρ. 1 του άρθρου 291 ΠΚ. Επίσης, εξορθολογίζεται η ποινή σε περίπτωση πρόσκλησης θανάτου και προβλέπεται η ποινή της ισόβιας κάθειρξης είτε προκληθεί ο θάνατος ενός μόνο ανθρώπου είτε περισσότερων.

Το άρθρο 291 διαμορφώνεται ως εξής:

1. Όποιος διαταράσσει την ασφάλεια της συγκοινωνίας μέσων σταθερής τροχιάς, πλοίων ή αεροσκαφών: 

α) με καταστροφή, βλάβη, μετακίνηση ή αφαίρεση εξοπλισμού λειτουργίας, κίνησης, ηλεκτροδότησης ή ασφάλειας, εγκαταστάσεων ή συγκοινωνιακών μέσων, β) με τοποθέτηση ή διατήρηση εμποδίων, γ) με αλλοίωση σημείων ή σημάτων ή με τοποθέτηση ή διατήρηση εσφαλμένων σημείων ή σημάτων, δ) με παραβίαση των κανόνων τεχνικού ελέγχου ή ασφαλούς φόρτωσης των συγκοινωνιακών μέσων, ε) με παραβίαση των κανόνων λειτουργίας συστημάτων μη επανδρωμένων αεροσκαφών, στ) με άλλες, εξίσου επικίνδυνες, για την ασφάλεια της συγκοινωνίας πράξεις τιμωρείται: αα) με φυλάκιση αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κοινός κίνδυνος για ξένα πράγματα, ββ) με κάθειρξη έως δέκα (10) έτη αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο, γγ) με κάθειρξη αν η πράξη είχε ως αποτέλεσμα τη βαριά σωματική βλάβη ή προκάλεσε σημαντική βλάβη σε εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας, δδ) με ισόβια κάθειρξη αν η πράξη είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο άλλου.

- Τροποποιείται το άρθρο 374 παρ. 1 ΠΚ για τη διακεκριμένη κλοπή

Με τη ρύθμιση αυτή ποινικοποιείται αυτοτελώς, σε βαθμό κακουργήματος, η αφαίρεση πράγματος κρίσιμου για την εξυπηρέτηση της λειτουργίας ή την ασφάλεια μέσων συγκοινωνίας σταθερής τροχιάς, πλοίων ή αεροσκαφών, με την προσθήκη αντίστοιχης περίπτωσης στο άρθρο 374 ΠΚ περί διακεκριμένης κλοπής. Σκοπός της ρύθμισης είναι η αυτοτελής δίωξη και με αυστηρό πλαίσιο ποινής των βανδαλισμών που λαμβάνουν χώρα, κυρίως, στο σιδηροδρομικό δίκτυο. Επίσης, στο άρθρο 374 ΠΚ προστίθεται ως διακεκριμένη περίπτωση κλοπής (κακούργημα) η κατ’ επάγγελμα τέλεση αυτής, όταν δηλαδή η κλοπή τελείται από πρόσωπο που διαπράττει κλοπές ή ληστείες και από την επανειλημμένη τέλεση αυτών των πράξεων ή από την υποδομή που έχει διαμορφώσει ο υπαίτιος με πρόθεση επανειλημμένης τέλεσης της πράξης προκύπτει σκοπός του υπαιτίου για πορισμό εισοδήματος (περ. ε΄ άρθρου 13 ΠΚ). Η κατ’ επάγγελμα τέλεση διαστέλλεται όχι από την εφ’ άπαξ διάπραξη του εγκλήματος αλλά από την ευκαιριακή. Η ιδιάζουσα απαξία της έγκειται στην απειλή που ο δράστης συνιστά για την έννομη τάξη και τα έννομα αγαθά με την εκ μέρους του οργάνωση ενός συστήματος με πρόθεση να τελέσει το έγκλημα συστηματικά και όχι ευκαιριακά. Ο επαγγελματισμός και η οργανωμένη ετοιμότητα του δράστη, οι ειδικές γνώσεις του και η έλλειψη αναστολών, δηλαδή η επικινδυνότητα του επαγγελματία, είναι τα αντικειμενικά στοιχεία που μαζί με τον σκοπό πορισμού εισοδήματος (υποκειμενικό στοιχείο του αδίκου) θεμελιώνουν τη βαριά απειλή κατά της έννομης τάξης και το βαρύτερο άδικο της κατ’ επάγγελμα τέλεσης και αυτός είναι και ο λόγος που υπερβαίνει το άδικο της απλώς επανειλημμένης τέλεσης, η οποία μπορεί να είναι και ευκαιριακή.

Το άρθρο 374 παρ. 1 διαμορφώνεται ως εξής:

Άρθρο 374 Διακεκριμένη κλοπή

1. Η κλοπή τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη και χρηματική ποινή αν: α) ο υπαίτιος αφαιρεί από τόπο προορισμένο για θρησκευτική λατρεία, πράγμα αφιερωμένο σε αυτή καλλιτεχνικής ή αρχαιολογικής ή ιστορικής σημασίας, β) ο υπαίτιος αφαιρεί πράγμα επιστημονικής ή καλλιτεχνικής ή αρχαιολογικής ή ιστορικής σημασίας που βρίσκεται σε συλλογή εκτεθειμένη σε κοινή θέα ή σε δημόσιο οίκημα ή σε άλλο δημόσιο τόπο, βα) ο υπαίτιος αφαιρεί πράγμα προορισμένο από τη θέση του ή από την κατασκευή του για την εξυπηρέτηση της λειτουργίας ή την ασφάλεια της συγκοινωνίας μέσων σταθερής τροχιάς, πλοίων ή αεροσκαφών, ββ) ο υπαίτιος αφαιρεί πράγμα που αποτελεί τμήμα εξοπλισμού δικτύου μεταφοράς ή διανομής ηλεκτρικής ενέργειας ή δικτύου αποχέτευσης ομβρίων και ακαθάρτων υδάτων, γ) η συνολική αξία των αφαιρεθέντων αντικειμένων υπερβαίνει το ποσό των εκατόν είκοσι χιλιάδων (120.000) ευρώ, δ) τελέστηκε από δύο ή περισσότερους που είχαν οργανωθεί με σκοπό την τέλεση κλοπών, ε) η πράξη τελέστηκε από πρόσωπο που διαπράττει κλοπές κατ’ επάγγελμα.

- Τροποποιείται το άρθρο 394Α για την αποδοχή και διάθεση προϊόντων επικίνδυνων παρεμβάσεων στη συγκοινωνία μέσων σταθερής τροχιάς, πλοίων ή αεροσκαφών

Προστίθεται στο άρθρο 394Α ΠΚ, ως περίπτωση διακεκριμένης αποδοχής και διάθεσης προϊόντων εγκλήματος, η αποδοχή ή διάθεση αντικειμένου που προέρχεται από κακουργηματική κλοπή της περ. γ΄ του άρθρου 374 ΠΚ, δηλαδή της αφαίρεσης πράγματος προορισμένου από τη θέση του ή από την κατασκευή του για την εξυπηρέτηση της λειτουργίας ή την ασφάλεια μέσων συγκοινωνίας σταθερής τροχιάς, πλοίων ή αεροσκαφών. Η ρύθμιση αυτή σκοπεί στην αντιμετώπιση των εκτεταμένων και συχνών βανδαλισμών του σιδηροδρομικού δικτύου, οι φυσικοί αυτουργοί των οποίων επιδιώκουν την ιδιοποίηση υπέρ τρίτου, τη διάθεση δηλαδή του προϊόντος του εγκλήματος, προκειμένου να αποκομίσουν οποιοδήποτε όφελος ή επειδή τους έχουν υποσχεθεί τέτοιο. Μάλιστα, ισάξια είναι και η απαξία της αποδοχής τέτοιων προϊόντων εγκλήματος από οποιονδήποτε τρίτο, ο οποίος προκειμένου να προμηθευτεί σε χαμηλή τιμή πρώτη ύλη καταφεύγει στη διάπραξη, σε κάθε περίπτωση, του αυτού ποινικού αδικήματος, της αποδοχής δηλαδή προϊόντων εγκλήματος.

Το άρθρο 394Α διαμορφώνεται ως εξής:

Άρθρο 394Α Διακεκριμένη αποδοχή και διάθεση προϊόντων εγκλήματος

1. Τα πλημμελήματα των περ. α’ έως ε’ της παρ. 1 του άρθρου 386Α που αφορούν σε μέσα πληρωμής πλην των μετρητών, καθώς και της παρ. 4 του άρθρου 394, όταν τελούνται στο πλαίσιο εγκληματικής οργάνωσης, τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός (1) έτους και χρηματική ποινή.

2. Αν το αντικείμενο της πράξης της παρ. 1 του άρθρου 394 προήλθε από την αξιόποινη πράξη της περ. βα’ του άρθρου 374, ο δράστης τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα (10) έτη.

Τέλος, προσαρμόζεται η νομοθεσία για την πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας με την τροποποίηση των άρθρων 4 και 39 ν. 4557/2018.

Δείτε αναλυτικά τον Ν. 5039/2023 όπως δημοσιεύθηκε σε ΦΕΚ.