Τροχαίο ατύχημα: Αναίρεση αθωωτικής απόφασης από τον Άρειο Πάγο (ΑΠ 696/2023)

Σε υπόθεση που χειρίστηκε το γραφείο μας, μετά από αίτησή μας στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και την άσκηση αναίρεσης από αυτόν, το Ανώτατο Ακυρωτικό ανήρεσε την απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Πλημμελημάτων Θεσσαλονίκης, η οποία είχε αθωώσει τον κατηγορούμενο για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια.

Διαδικαστικό ιστορικό:

Αντικείμενο της ως άνω απόφασης ήταν ένα θανατηφόρο τροχαίο ατύχημα, το οποίο έλαβε χώρα το Νοέμβριο του 2016 στη Θεσσαλονίκη. Ένα χρόνο αργότερα, συζητήθηκε στο αστικό Δικαστήριο η αγωγή των συγγενών του θύματος κατά της ασφαλιστικής εταιρείας του εναγομένου (= κατηγορουμένου). Επ’ αυτής εκδόθηκε η υπ’ αριθμ. 741/2018 μη οριστική απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, η οποία ανέβαλε, κατ’ άρθρο 250 του ΚΠολΔ, τη συζήτηση της αγωγής, μέχρι την έκδοση αμετάκλητης απόφασης από τα ποινικά δικαστήρια.

Μεταξύ των εναγόντων συγγενών, ήταν τα ανήλικα τότε τέκνα του θανόντος, τα οποία, εκτός της ψυχικής οδύνης, αξίωναν και αποζημίωση λόγω στέρησης διατροφής (υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με το άρθρο ΚΠολΔ 910, στην περίπτωση της απαίτησης διατροφής από οποιαδήποτε αίτια, το δικαστήριο είναι υποχρεωμένο να κηρύξει την απόφαση προσωρινά εκτελεστή).

Στο πλαίσιο της ποινικής δίκης, τόσο το Πλημμελειοδικείο όσο και το Εφετείο Πλημμελημάτων αθώωσαν τον κατηγορούμενο, σε πρώτο και δεύτερο βαθμό αντιστοίχως.

Μετά ταύτα, το Ακυρωτικό ανήρεσε την απόφαση του Εφετείου Πλημμελημάτων Θεσσαλονίκης, λόγω εσφαλμένης εφαρμογής του νόμου και έλλειψης ειδικής αιτιολογίας.

Οι βασικές κρίσεις του Ακυρωτικού:

«Η αθωωτική απόφαση, ενόψει του τεκμηρίου της αθωότητας … και δεδομένου ότι αντικείμενο απόδειξης στην ποινική δίκη αποτελεί η ενοχή και όχι η αθωότητα του κατηγορουμένου, ο οποίος κηρύσσεται ένοχος μόνον αν αποδειχθεί η ενοχή του και όχι αν δεν αποδειχθεί η αθωότητά του, έχει έλλειψη αιτιολογίας, που ιδρύει τον από το άρθρο 510 παρ.1 στοιχ. Δ’ του ΚΠοινΔ λόγο αναίρεσης, όταν δεν εκτίθενται σ’ αυτή καθόλου ή εκτίθενται ελλιπώς ή κατά τρόπο ασαφή τα πραγματικά περιστατικά, που αποδείχθηκαν από την ακροαματική διαδικασία και θεμελιώνουν την ανυπαρξία της αντικειμενικής και υποκειμενικής υπόστασης του εγκλήματος, είτε όταν δεν αιτιολογεί το δικαστήριο με σαφήνεια και πληρότητα γιατί δεν πείσθηκε για την ενοχή του κατηγορουμένου από τα αποδεικτικά μέσα, που προσδιορίζονται στα πρακτικά και τα οποία έλαβε υπόψη του για το σχηματισμό της περί των πραγμάτων κρίσης του ... Εξάλλου η αιτιολογία δεν δύναται να είναι "επιλεκτική", να στηρίζεται δηλαδή σε ορισμένα πραγματικά δεδομένα της προδικασίας ή της ακροαματικής διαδικασίας, χωρίς να συνεκτιμά άλλα που εισφέρθηκαν σ’ αυτή, γιατί τότε δημιουργούνται λογικά κενά και δεν μπορεί να κρίνεται μια τέτοια αιτιολογία, ως εμπεριστατωμένη. Έτσι, για να είναι ειδική και εμπεριστατωμένη η αιτιολογία της απόφασης, πρέπει να συνάγεται, κατά τρόπο αναμφισβήτητο, ότι το Δικαστήριο έλαβε υπόψη του και συνεκτίμησε για το σχηματισμό της δικανικής του πεποίθησης, όλα τα αποδεικτικά μέσα και όχι μερικά απ’ αυτά κατ’ επιλογή, υπάρχει δε έλλειψη αιτιολογίας, όταν το δικαστήριο δεν αιτιολογεί με σαφήνεια και πληρότητα γιατί δεν πείσθηκε για την ενοχή του κατηγορουμένου από τα αποδεικτικά μέσα, που αναφέρονται στα πρακτικά ή όταν δεν είναι βέβαιο ότι έλαβε υπόψη στο σύνολό τους κάποια έγγραφα ή το περιεχόμενο μαρτυρικών καταθέσεων…».

«…Με τις παραδοχές αυτές, οι οποίες διαλαμβάνονται στο σκεπτικό, σε συνδυασμό με όσα αναφέρονται στο διατακτικό της προσβαλλόμενης απόφασης … το Δικαστήριο της ουσίας δεν διέλαβε στην εν λόγω απόφασή του την απαιτούμενη από τις προαναφερόμενες διατάξεις του Συντάγματος και του ΚΠοινΔ ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, σχετικά με το αθωωτικό του πόρισμα για την αποδιδόμενη στον ως άνω κατηγορούμενο αξιόποινη πράξη της ανθρωποκτονίας από αμέλεια … Ειδικότερα, δεν προκύπτει κατά τρόπο αναμφίβολο ότι το Δικαστήριο έλαβε υπόψη του και εκτίμησε για τον σχηματισμό της δικανικής του πεποίθησης όλα τα αποδεικτικά μέσα, όπως επιβάλλουν οι διατάξεις των άρθρων 177 παρ.1 κα, 178 ΚΠοινΔ (Ολ.Α.Π.1/2005), και όχι μόνο μερικά εξ αυτών κατ'επιλογή…».

Παρατηρήσεις επί της εφαρμογής του άρθρου 250 ΚΠολΔ:

Στην προκείμενη περίπτωση, όπως ήδη αναφέρθηκε, το ένδικο ατύχημα συνέβη το Νοέμβριο του 2016, η αγωγή των συγγενών συζητήθηκε το Νοέμβριο του 2017 και μέχρι σήμερα δεν έχει εκδοθεί οριστική πρωτόδικη απόφαση στα αστικά δικαστήρια, αφού δεν υπάρχει ακόμη αμετάκλητη κρίση των ποινικών δικαστηρίων.

Η κατ’ άρθρο 250 ΚΠολΔ έκδοση μη οριστικής απόφασης μέχρι την αμετάκλητη περάτωση της ποινικής διαδικασίας, αποτελεί ένα πολύ συχνό φαινόμενο στην πράξη των αυτοκινητικών διαφορών.

Η πρακτική αυτή δικαιολογείται αφενός, λόγω της ταυτότητας των πραγματικών περιστατικών, της ανάγκης να μην εκδοθούν «αντιφατικές» αποφάσεις και κυρίως, λόγω του ανακριτικού συστήματος της ποινικής δίκης, και της ευρύτερης (σε σχέση με την πολιτική δίκη) αποδεικτικής ευχέρειας του ποινικού δικαστηρίου, όπου οι μάρτυρες αποτελούν το βασικό αποδεικτικό μέσο.

Αφετέρου όμως, ως προς την ευχέρεια της εφαρμογής του ΚΠολΔ 250 από το Δικαστή, θα πρέπει να λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη, τόσο η διαφορετική φύση της διαδικασίας και της ευθύνης στο ποινικό και στο αστικό δίκαιο, όσο και οι διαφορετικοί κανόνες κατανομής του βάρους αποδείξεως στην ποινική και στην πολιτική δίκη.

Κυρίως όμως, όπως εύστοχα διατυπώθηκε από την Ολομέλεια του Ακυρωτικού: «το πολιτικό δικαστήριο οφείλει να συνεκτιμά την παρέλκυση που θα προκαλέσει η αναστολή της δίκης, ώστε να χορηγεί αυτήν με σύνεση» (ΟλΑΠ 4/2020).

Τα παραπάνω ισχύουν σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό, όταν πρόκειται για αξιώσεις διατροφής ανηλίκων τέκνων. Δεν θα ήταν υπερβολή να λεχθεί ότι, σε πολλές περιπτώσεις, η αξιοπρεπής ανατροφή των ανηλίκων, επαφίεται εν πολλοίς στην απόφαση του πολιτικού δικαστηρίου.

Δείτε ολόκληρη την απόφαση στο: https://deligiannis-law.gr/archive/areios-pagos-apofasi-696-2023/​