Συμβατή με το δικαίο της ΕΕ η προαγωγή δικαστών σε ανώτερο δικαστήριο βάσει αξιολόγησης της εργασίας και της συμπεριφοράς τους από μέλη του ίδιου δικαστηρίου

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 07.09.2023 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι η ρουμάνικη ρύθμιση για την προαγωγή δικαστών σε ανώτερο δικαστήριο, βάσει αξιολόγησης της εργασίας και της συμπεριφοράς τους από μέλη αυτού του δικαστηρίου, είναι συμβατή με το δίκαιο της ΕΕ.

Ιστορικό της υπόθεσης

Στις 12 Νοεμβρίου 2019, οι προσφεύγοντες της κύριας δίκης άσκησαν ενώπιον του Curtea de Apel Ploiești (εφετείου Ploiești, Ρουμανία), ήτοι του αιτούντος δικαστηρίου, προσφυγή με αίτημα τη μερική ακύρωση της υπ’ αριθ. 1348 απόφασης, καθόσον η εν λόγω απόφαση τροποποίησε τη διαδικασία προαγωγής βάσει αποτελεσματικότητας των δικαστών στα πολυμελή πρωτοδικεία και τα εφετεία, αντικαθιστώντας τις παλαιές γραπτές δοκιμασίες με αξιολόγηση του έργου και της συμπεριφοράς των υποψηφίων κατά τα τρία τελευταία έτη της δραστηριότητάς τους.

Κατά τους προσφεύγοντες της κύριας δίκης, η νέα διαδικασία αποκλίνει από την αρχή της αξιοκρατικής προαγωγής, διότι στηρίζεται σε επιλεκτικές και υποκειμενικές εκτιμήσεις. Επιπλέον, απονέμοντας κυρίαρχη εξουσία στους προέδρους των εφετείων, η νέα αυτή διαδικασία έχει ως αποτέλεσμα να ενθαρρύνει συμπεριφορές ιεραρχικής υποταγής έναντι των μελών των ανώτερων δικαστηρίων που καλούνται να αξιολογήσουν το έργο των υποψηφίων προς προαγωγή δικαστών.

Κατά τους προσφεύγοντες της κύριας δίκης, μια τέτοια μεταβολή της διαδικασίας προαγωγής των δικαστών είναι ικανή να θίξει την ανεξαρτησία τους. Ειδικότερα, η νέα διαδικασία αντιβαίνει στο δίκαιο της Ένωσης και στις υποχρεώσεις που υπέχει η Ρουμανία δυνάμει, ιδίως, του μηχανισμού για τη συνεργασία και τον έλεγχο (ΜΣΕ), που θεσπίστηκε με την απόφαση 2006/928/ΕΚ της Επιτροπής, της 13ης Δεκεμβρίου 2006, για τη θέσπιση μηχανισμού για τη συνεργασία και τον έλεγχο της προόδου στη Ρουμανία όσον αφορά την επίτευξη των ειδικών στόχων αναφοράς στους τομείς της δικαστικής μεταρρύθμισης και της καταπολέμησης της διαφθοράς, και των εκθέσεων που καταρτίζονται στο πλαίσιο του μηχανισμού αυτού.

Συναφώς, αφενός, το αιτούν δικαστήριο ζήτησε να διευκρινιστεί αν ο ΜΣΕ και οι εν λόγω εκθέσεις συνιστούν πράξεις δυνάμενες να υποβληθούν στην ερμηνεία του Δικαστηρίου.

Αφετέρου, το αιτούν δικαστήριο διατηρεί αμφιβολίες ως προς τη συμβατότητα ενός συστήματος προαγωγών όπως το θεσπισθέν με την επίμαχη στην κύρια δίκη ρύθμιση προς την αρχή της ανεξαρτησίας των δικαστών.

Υπό τις συνθήκες αυτές το αιτούν δικαστήριο αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικά ερωτήματα.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο αποφάνθηκε, πρώτον, ότι η απόφαση 2006/928/EΚ συνιστά πράξη θεσμικού οργάνου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία μπορεί να ερμηνευθεί από το Δικαστήριο βάσει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ. Η απόφαση αυτή εμπίπτει, από την άποψη της νομικής φύσης, του περιεχομένου και των διαχρονικών αποτελεσμάτων της, στο πεδίο εφαρμογής της Συνθήκης μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, για την προσχώρηση της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι στόχοι αναφοράς οι οποίοι περιλαμβάνονται στο παράρτημα της ως άνω απόφασης έχουν ως σκοπό να διασφαλίσουν ότι η Ρουμανία σέβεται το κράτος δικαίου ως αξία που διακηρύσσεται στο άρθρο 2 ΣΕΕ και έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα για το εν λόγω κράτος μέλος, υπό την έννοια ότι η Ρουμανία οφείλει να λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα προς επίτευξη των στόχων αναφοράς, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη, όπως επιτάσσει η αρχή της καλόπιστης συνεργασίας που κατοχυρώνεται στο άρθρο 4, παράγραφος 3, ΣΕΕ, τις εκθέσεις τις οποίες καταρτίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βάσει της εν λόγω απόφασης, και ιδίως τις συστάσεις που διατυπώνονται στις εκθέσεις αυτές.

Δεύτερον, το Δικαστήριο κατέληξε ότι το άρθρο 19, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, ΣΕΕ, σε συνδυασμό με το άρθρο 2 ΣΕΕ και το άρθρο 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει την έννοια ότι εθνική ρύθμιση σχετική με το καθεστώς προαγωγής των δικαστών πρέπει να διασφαλίζει την τήρηση της αρχής της ανεξαρτησίας των δικαστών.

Τρίτον, σύμφωνα με το ΔΕΕ, το άρθρο 19, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, ΣΕΕ, σε συνδυασμό με το άρθρο 2 ΣΕΕ και το άρθρο 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, δεν αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση δυνάμει της οποίας το καθεστώς προαγωγής των δικαστών σε ανώτερο δικαστήριο στηρίζεται σε αξιολόγηση του έργου και της συμπεριφοράς των ενδιαφερομένων, η οποία διενεργείται από επιτροπή συγκροτούμενη από τον πρόεδρο του εν λόγω ανώτερου δικαστηρίου και από μέλη του, εφόσον οι ουσιαστικές προϋποθέσεις και οι διαδικαστικοί όροι που διέπουν την έκδοση των αποφάσεων περί προαγωγής βάσει αποτελεσματικότητας δεν δύνανται να προκαλέσουν στους πολίτες εύλογες αμφιβολίες ως προς το ανεπηρέαστο των οικείων δικαστών από εξωγενή στοιχεία και ως προς την ουδετερότητά τους έναντι των αντιπαρατιθέμενων συμφερόντων, κατόπιν της προαγωγής των ενδιαφερομένων.

Τέταρτον, το Δικαστήριο έκρινε ότι η απόφαση 2006/928/ΕΚ δεν αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία τροποποιεί το καθεστώς προαγωγής των δικαστών όταν, στις εκθέσεις που καταρτίζονται βάσει της εν λόγω απόφασης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει διατυπώσει καμία σύσταση σχετικά με τέτοια τροποποίηση.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA