Εξέταση διπλωματικών εργασιών από επιβλέποντα σε επιστημονική άδεια (ΝΣΚ 46/2023)

Ιστορικό - Ερωτήματα

1. Κατά τη Γενική Συνέλευση Σχολής χορηγήθηκε σε Επίκουρο Καθηγητή πλήρους απασχόλησης επιστημονική άδεια απουσίας στο εξωτερικό διάρκειας έξι μηνών για ερευνητικούς λόγους. Ο εν λόγω Καθηγητής είχε εκλεγεί ως Διευθυντής Εργαστηρίου με θητεία τριών ετών. Με απόφαση της Συγκλήτου ορίστηκε Καθηγήτρια ως νέα Διευθύντρια του Εργαστηρίου, κατ’ επίκληση των διατάξεων του άρθρου 48 παρ. 7 ν. 4957/2022.

2. Φοιτήτρια είχε καταθέσει αίτηση ανάθεσης της διπλωματικής εργασίας της (Δ.Ε.) στο χειμερινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2021-2022. Με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης της Σχολής εγκρίθηκε το μάθημα εκπόνησης της Δ.Ε. και με άλλη απόφαση του ίδιου οργάνου, εγκρίθηκε το θέμα και η τριμελής εξεταστική επιτροπή με επιβλέποντα τον πιο πάνω καθηγητή, που ήταν και ο διδάσκων του μαθήματος που επέλεξε.

Καθ’ όμοιο τρόπο φοιτητής είχε καταθέσει αίτηση ανάθεσης της διπλωματική εργασίας του (Δ.Ε.) στο χειμερινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2020-2021. Με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης της Σχολής εγκρίθηκε το μάθημα εκπόνησης της Δ.Ε. και με άλλη απόφαση του ίδιου οργάνου εγκρίθηκε το θέμα και η τριμελής εξεταστική επιτροπή με επιβλέποντα, επίσης, τον ίδιο καθηγητή, ο οποίος ήταν και ο διδάσκων του μαθήματος που επέλεξε.

Ήδη ο καθηγητής αυτός με σχετικό έγγραφό του προς τη Σχολή, δήλωσε ότι οι δύο παραπάνω φοιτητές κατέθεσαν τις Δ.Ε., τις οποίες αποδέχθηκε και ζήτησε να προγραμματιστούν για εξέταση της περιόδου του Φεβρουαρίου 2023.

Κατόπιν των ανωτέρω δημιουργήθηκαν στις ερωτώσες Υπηρεσίες δύο προβληματισμοί, δηλαδή:

α) εάν η διάρκεια της θητείας της Καθηγήτριας στη θέση του Διευθυντή του παραπάνω εργαστηρίου περιορίζεται εντός του χρόνου της εξάμηνης απουσίας αυτού με την λήψη της επιστημονικής του άδειας.

β) Εάν ο ανωτέρω έχει δυνατότητα να εξετάσει στον ίδιο χρόνο απουσίας του τις διπλωματικές εργασίες των δύο φοιτητών, για τις οποίες ήταν ο επιβλέπων.

Η γνώμη του Νομικού Συμβούλου του Κράτους (απόσπασμα)

10. `Όπως έχει αναφερθεί ανωτέρω, το έργο των μελών Δ.Ε.Π. περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και το διδακτικό, εκπαιδευτικό, ερευνητικό. Περαιτέρω με την διάταξη του άρθρου 64 παρ. 1 εδ. ε΄ ν. 4957/2022 προβλέπεται ρητά ότι ως διδακτικό έργο νοείται και η επίβλεψη διπλωματικών ή μη εργασιών των φοιτητών. Στην έννοια του διδακτικού έργου περιλαμβάνονται και οι εξετάσεις, που αφορούν στο συγκεκριμένο μάθημα και εργασία (βλ. σχετ. Δ.Ε.Α. 85/2021, Ν.Σ.Κ. 114/2021). `Όπως προκύπτει από τον συνδυασμό των διατάξεων της υπ’ αριθμ. Φ.1/232/Β1/404/2000 απόφασης του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, που έχουν αναφερθεί ανωτέρω, από τους τελειόφοιτους (προπτυχιακούς) φοιτητές εκπονείται διπλωματική εργασία σε τομέα και γνωστικό αντικείμενο της επιλογής τους. Η εργασία αυτή τελεί υπό την εποπτεία, συνεχή παρακολούθηση και βοήθεια μέλους Δ.Ε.Π., που αποτελεί, μάλιστα, υποχρέωση αυτού. Μετά την παράδοση αυτής ακολουθεί η εξέταση και βαθμολόγησή της, ενώπιον τριμελούς επιτροπής, στην οποία υποχρεωτικά και αυτόθροα μετέχει και ο επιβλέψας καθηγητής.

Εξ ετέρου με τις διατάξεις του άρθρου 16 παρ. 1 του Συντάγματος καθιερώνεται η αρχή της ακαδημαϊκής ελευθερίας, που αποτυπώνεται επίσης και στη διάταξη του άρθρου 4 παρ. 1 ν. 4957/2022. Με αυτήν ο συνταγματικός, αλλά και ο κοινός νομοθέτης προστατεύουν την επιστημονική σκέψη, έρευνα και διδασκαλία, που συνιστά, μάλιστα, ατομικό δικαίωμα του πανεπιστημιακού δασκάλου-ερευνητή στο πλαίσιο της λειτουργίας των Α.Ε.Ι. (βλ. σχετ. Μάνεσης «Η συνταγματική προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας, Συνταγματική Θεωρία και Πράξη», εκδ. 1980 σελ. 676), συγχρόνως δε απαγορεύει την παρέμβαση του Κράτους στο πεδίο αυτό (βλ. σχετ. Σκουρή/Κουτούπα/Ρογκάκου «Δίκαιο της Παιδείας», 4η έκδ. 2009, σελ. 27-28). Για τους εν λόγω σκοπούς ο καθηγητής Α.Ε.Ι. αναγνωρίζεται ως δημόσιος λειτουργός, που τελεί σε ιδιαίτερο προστατευτικό καθεστώς, το οποίο εγγυάται την προσωπική και λειτουργική του ανεξαρτησία (βλ. σχετ. Σ.τ.Ε. 2328/2017, 1914/2016, 1913/2016, 1469/2016, Δ.Εφ.Θεσ. 305/2022, 474/2020). Η ελευθερία της διδασκαλίας περιλαμβάνει τόσο την ελευθερία του διδάσκειν, όσο και την ελευθερία του διδάσκεσθαι, (βλ. σχετ. Δαγτόγλου, «Συνταγματικό Δίκαιο, Ατομικά Δικαιώματα», 4η έκδ. 2012, σελ. 642).

11. `Όπως έχει αναφερθεί ανωτέρω, στον επίκουρο καθηγητή … έχει χορηγηθεί εξάμηνη επιστημονική άδεια από 13/2/2023 μέχρι 13/8/2023. Ο συγκεκριμένος καθηγητής είχε εκλεγεί και Διευθυντής εργαστηρίου με τριετή θητεία από 5/7/2021. Ήδη από 24/2/2023 έχει οριστεί η ... ως νέα Διευθύντρια του εργαστηρίου, χωρίς στην σχετική συγκλητική απόφαση να αναφέρεται και ο χρόνος διάρκειας της δικής της θητείας. Σύμφωνα με όσα έχουν αναπτυχθεί παραπάνω ο χρόνος αυτός δεν περιορίζεται μόνο στο πλαίσιο διαρκείας της επιστημονικής άδειας, την οποία έχει λάβει ο ..., αλλά εκτείνεται σε όλο το υπολειπόμενο διάστημα της θητείας του. Τα πιο πάνω δεν επηρεάζονται από την ρύθμιση της μεταβατικής διάταξης του άρθρου 452 ν. 4957/2022, που δεν έχει έδαφος εφαρμογής στο προκείμενο, δεδομένου ότι σε εκείνη ορίζεται ότι εξακολουθούν μεν να εφαρμόζονται οι προγενέστερες του νόμου τούτου διατάξεις, στην περίπτωση όμως, που είχε ήδη εκδοθεί σχετική προκήρυξη για την εκλογή νέου διευθυντή πανεπιστημιακού εργαστηρίου υπό το προϊσχύσαν δίκαιο και δεν είχε ολοκληρωθεί η σχετική διαδικασία μέχρι την θέση σε ισχύ του θεσμικού ν. 4957/2022. Ενώ στη συγκεκριμένη περίπτωση εξετάζεται το ζήτημα του (απ’ ευθείας) ορισμού από την διοίκηση νέου οργάνου λόγω μεταγενέστερης έκλειψής του.

Περαιτέρω ο … είχε οριστεί και ως επιβλέπων για την εκπόνηση των προπτυχιακών διπλωματικών εργασιών των δύο πιο πάνω φοιτητών. Ήδη οι εργασίες ολοκληρώθηκαν υπό τις οδηγίες του, εγκρίθηκαν από αυτόν, κατατέθηκαν από τους φοιτητές και ήδη κατά τον χρόνο σύνταξης των ερωτημάτων αναμενόταν η εξέτασή των από την αρμόδια τριμελή επιτροπή.

Σύμφωνα με τα όσα έχουν ανωτέρω αναφερθεί το ζήτημα της δυνατότητας εξέτασης της Δ.Ε. από τον ..., στον τελικό χρόνο στον οποίο ανακύπτει, πρέπει να αντιμετωπιστεί σε αρμονία και υπό το φως των διατάξεων του άρθρου 16 παρ. 1 του Συντάγματος και 4 παρ. 1 ν. 4057/2022 και της προστασίας του δικαιώματος της ακαδημαϊκής ελευθερίας υπό την μορφή, ενταύθα, του διδάσκειν και διδάσκεσθαι. Πράγματι το αντικείμενο της Δ.Ε. και του επιβλέποντος προσώπου αυτής αποτελούν επιλογή του φοιτητή, ο οποίος αποβλέποντας (στην δεύτερη περίπτωση) στην ιδιότητα και στα προσόντα του διδάσκοντος καθηγητή του αναπτύσσει συνεργασία μαζί του, η οποία, εφόσον είναι κοινή επιθυμία διδάσκοντος-διδασκομένου να συνεχιστεί χρονικά μέχρι το τέλος, δεν μπορεί να διακοπεί στο έσχατο και σύντομης διάρκειας σημείο της εξέτασης της Δ.Ε., κατά την οποία η παρουσία του εποπτεύσαντος αυτού καθηγητή είναι, πλέον, απαραίτητη για την κατεύθυνση της παρουσίασης από τον εξεταζόμενο και τη σαφή ανάπτυξη από αυτόν του αντικειμένου της εργασίας του (πρβλ. Ν.Σ.Κ. 73/2016, 81/2016).