Τελωνειακές εργασίες και φορολογικοί έλεγχοι: Συστήματα καμερών προβλέπει το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Οικονομικών

Δύο νέα συστήματα καμερών προβλέπει το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Οικονομικών «Μέτρα για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής» που κατατέθηκε στη Βουλή. Οι σχετικές ρυθμίσεις περιλαμβάνονται στα άρθρα 24 και 25 του νομοσχεδίου, που αφορούν προσθήκες στον Εθνικό Τελωνειακό Κώδικα και τον Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας, αντίστοιχα.

Ειδικότερα,

α) με το άρθρο 24 προβλέπεται η προσθήκη τριών νέων παραγράφων στο άρθρο 3 του Εθνικού Τελωνειακού Κώδικα (ν. 2960/2001), σύμφωνα με τις οποίες προβλέπεται:

- η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης με δυνατότητα λήψης και καταγραφής ήχου και εικόνας σε χώρους που διενεργούνται τελωνειακές εργασίες ή που υπόκεινται σε τελωνειακή επιτήρηση, προς τον σκοπό της διαπίστωσης παραβάσεων της τελωνειακής νομοθεσίας και ποινικών αδικημάτων που προβλέπονται σε αυτήν ή σχετίζονται με την εφαρμογή της.

- η καταγραφή ήχου και η δυνατότητα εστίασης (zoom), καθώς και η λειτουργία φορητών συστημάτων επιτήρησης, χωρίς τοπικό περιορισμό, προς τον σκοπό της διαπίστωσης και καταδίωξης αυτόφωρων διαπραττόμενων αδικημάτων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου ή για λόγους κατεπείγοντος. Η εφαρμογή της δυνατότητας αυτής τελεί υπό την έγκριση του αρμόδιου εισαγγελέα πρωτοδικών.

Περαιτέρω και σύμφωνα με τη διάταξη, τα ειδικότερα ζητήματα λειτουργίας των συστημάτων αυτών καθορίζονται με απόφαση του Διοικητή της ΑΑΔΕ, με την οποία ορίζονται η θέση εγκατάστασης των συστημάτων επιτήρησης, τα χαρακτηριστικά τους, ο χρόνος ενεργοποίησης, η εμβέλεια και η διάρκεια λειτουργίας τους, κατά τρόπο, που διασφαλίζονται η αναγκαιότητα και η αναλογικότητα του μέτρου, τα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα ασφάλειας των δεδομένων και μείωσης των επιπτώσεων στα δικαιώματα και τις ελευθερίες των φυσικών προσώπων, τα πρόσωπα που έχουν πρόσβαση στην επεξεργασία των δεδομένων, κατόπιν ειδικής προς τούτο εξουσιοδότησης, τα δεδομένα που τυγχάνουν επεξεργασίας, ο χρόνος επεξεργασίας αυτών, ο έλεγχος πρόσβασης και επεξεργασίας των δεδομένων, τα μέσα ενημέρωσης του κοινού για τη λειτουργία συστημάτων επιτήρησης και την επεξεργασία των δεδομένων στον χώρο που εισέρχονται, η αρμόδια υπηρεσία της Α.Α.Δ.Ε. που συντάσσει τη μελέτη εκτίμησης αντικτύπου και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή των σχετικών ρυθμίσεων.

Η απόφαση του Διοικητή της ΑΑΔΕ αποστέλλεται αμελλητί στον αρμόδιο εισαγγελέα πρωτοδικών, ο οποίος μπορεί να ζητήσει κάθε στοιχείο για τον έλεγχο της νομιμότητας της εγκατάστασης και λειτουργίας των συστημάτων επιτήρησης.

β) με το άρθρο 25 προβλέπεται η προσθήκη τριών νέων παραγράφων στο άρθρο 23 του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (ν. 4987/2022), σύμφωνα με τις οποίες προβλέπεται η χρήση συστημάτων λήψης ή καταγραφής ήχου και εικόνας, για την καταγραφή των ελεγκτικών ενεργειών των οργάνων της Φορολογικής Διοίκησης εκτός των εγκαταστάσεων της υπηρεσίας τους, περιλαμβανομένων και των επιτόπιων ελέγχων, καθώς και των συναλλαγών τους με φορολογούμενους εντός αυτών ή μέσω συστήματος τηλεπικοινωνίας. Σκοπός της χρήσης των συστημάτων αυτών είναι η διασφάλιση της διαφάνειας της ελεγκτικής διαδικασίας, της αξιοπιστίας του αποδεικτικού υλικού και η αποφυγή της διαφθοράς, για τον λόγο αυτό ρητώς προβλέπεται πως το υλικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από τους φορολογούμενους.

Τα ειδικότερα ζητήματα λειτουργίας των συστημάτων αυτών καθορίζονται και πάλι με απόφαση του Διοικητή της ΑΑΔΕ, με τη διαφορά ότι στην περίπτωση αυτή έχει προηγηθεί η γνώμη της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.

Αναλυτικά οι προτεινόμενες διατάξεις:

Άρθρο 24

Εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης με τη λήψη ή και καταγραφή ήχου ή και εικόνας - Προσθήκη παρ. 6Α έως 6Γ στο άρθρο 3 Εθνικού Τελωνειακού Κώδικα

Στο άρθρο 3 του Εθνικού Τελωνειακού Κώδικα (ν. 2960/2001, Α΄ 265), περί αρμοδιοτήτων της τελωνειακής υπηρεσίας, προστίθενται παρ. 6Α έως 6Γ ως εξής:

«6Α. Για τη διαπίστωση παραβάσεων της τελωνειακής νομοθεσίας και ποινικών αδικημάτων που προβλέπονται σε αυτήν ή σχετίζονται με την εφαρμογή της δύναται να εγκαθίστανται και να λειτουργούν συστήματα επιτήρησης με δυνατότητα λήψης και καταγραφής ήχου και εικόνας σε χώρους που διενεργούνται τελωνειακές εργασίες ή που υπόκεινται σε τελωνειακή επιτήρηση, ανεξαρτήτως του χρησιμοποιούμενου λογισμικού, υλισμικού, των τεχνικών προδιαγραφών και του είδους της λειτουργίας των συστημάτων επιτήρησης ως συνεχούς ή ασυνεχούς. Με μέριμνα του υπεύθυνου επεξεργασίας, ενημερώνεται το κοινό, με κάθε πρόσφορο μέσο, σχετικά: α) με το ότι πρόκειται να εισέλθει σε χώρο που εμπίπτει στην εμβέλεια συστημάτων επιτήρησης και β) με τα δικαιώματά του σύμφωνα με τα άρθρα 53 έως 59 του ν. 4624/2019 (Α΄ 137), σε συνδυασμό με τα άρθρα 15, 17 και 18 του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 (ΓΚΠΔ, Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων, L 119).

6Β. Κατά τη διαπίστωση και καταδίωξη αυτόφωρων διαπραττόμενων αδικημάτων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος άρθρου ή για λόγους κατεπείγοντος, επιτρέπονται η καταγραφή ήχου και η δυνατότητα εστίασης (zoom), καθώς και η λειτουργία φορητών συστημάτων επιτήρησης, χωρίς τοπικό περιορισμό, κατόπιν αιτιολογημένης απόφασης του υπεύθυνου επεξεργασίας. Τα ανωτέρω τελούν υπό την έγκριση του αρμόδιου εισαγγελέα πρωτοδικών, ο οποίος ενημερώνεται άμεσα από τον υπεύθυνο επεξεργασίας. Σε περίπτωση μη έγκρισης, ο αρμόδιος εισαγγελέας απαγορεύει τη συνέχιση της διαδικασίας και τη χρήση των συλλεγέντων δεδομένων και διατάσσει την καταστροφή τους με τρόπο που αποκλείει την ανάκτηση.

Ως υπεύθυνος επεξεργασίας ορίζεται η Α.Α.Δ.Ε.. Τα δεδομένα που καταγράφονται και αφορούν σε αξιόποινες πράξεις διαβιβάζονται στις αρμόδιες δικαστικές και εισαγγελικές αρχές. Τα δεδομένα διατηρούνται για χρονικό διάστημα δεκαπέντε (15) ημερών από τη συλλογή τους, μετά την παρέλευση του οποίου καταστρέφονται, με τρόπο που αποκλείει την ανάκτηση. Κατ’ εξαίρεση, αν η διατήρησή τους είναι απαραίτητη για την απόδειξη διαπραττόμενων αδικημάτων και παραβάσεων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας, τα δεδομένα διατηρούνται έως την εκπλήρωση του σκοπού αυτού και στη συνέχεια καταστρέφονται, με τρόπο που αποκλείει την ανάκτηση.

6Γ. Με απόφαση του Διοικητή της Α.Α.Δ.Ε. ορίζονται η θέση εγκατάστασης των συστημάτων επιτήρησης, τα χαρακτηριστικά τους, ο χρόνος ενεργοποίησης, η εμβέλεια και η διάρκεια λειτουργίας τους, κατά τρόπο, που διασφαλίζονται η αναγκαιότητα και η αναλογικότητα του μέτρου, τα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα ασφάλειας των δεδομένων και μείωσης των επιπτώσεων στα δικαιώματα και τις ελευθερίες των φυσικών προσώπων, τα πρόσωπα που έχουν πρόσβαση στην επεξεργασία των δεδομένων, κατόπιν ειδικής προς τούτο εξουσιοδότησης, τα δεδομένα που τυγχάνουν επεξεργασίας, ο χρόνος επεξεργασίας αυτών, ο έλεγχος πρόσβασης και επεξεργασίας των δεδομένων, τα μέσα ενημέρωσης του κοινού για τη λειτουργία συστημάτων επιτήρησης και την επεξεργασία των δεδομένων στον χώρο που εισέρχονται, η αρμόδια υπηρεσία της Α.Α.Δ.Ε. που συντάσσει τη μελέτη εκτίμησης αντικτύπου και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή των παρ. 6Α, 6Β και της παρούσας.

Η ανωτέρω απόφαση εκδίδεται, κατόπιν ειδικής αιτιολόγησης περί συνδρομής των νόμιμων προϋποθέσεων που δικαιολογούν την επιτήρηση συγκεκριμένου χώρου και την τήρηση των αρχών της αναγκαιότητας και αναλογικότητας του μέτρου, αφού ληφθούν υπόψη: α) η ανωτέρω μελέτη εκτίμησης αντικτύπου των επιπτώσεων στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, και β) η θέση των εργαζομένων του χώρου, όπου τα συστήματα επιτήρησης θα εγκατασταθούν και θα λειτουργούν, και υπόκειται σε περιοδική αξιολόγηση, ως προς τα δεδομένα, στα οποία βασίστηκε για την έκδοσή της. Η ισχύς της ως άνω απόφασης δεν δύναται να υπερβαίνει την τριετία. Η απόφαση του Διοικητή της ΑΑΔΕ αποστέλλεται, αμελλητί, στον αρμόδιο εισαγγελέα πρωτοδικών, ο οποίος μπορεί να ζητήσει κάθε στοιχείο για τον έλεγχο της νομιμότητας της εγκατάστασης και λειτουργίας των συστημάτων επιτήρησης. Κατά της απόφασης εγκατάστασης και λειτουργίας σταθερών ή φορητών συστημάτων καταγραφής ήχου ή και εικόνας, ασκείται αίτηση ακυρώσεως ενώπιων του Συμβουλίου Επικρατείας.»

Άρθρο 25

Καταγραφή ελέγχων της Φορολογικής Διοίκησης και συναλλαγών με φορολογουμένους - Προσθήκη παρ. 4, 5 και 6 στο άρθρο 23 Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας

Στο άρθρο 23 του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (ν. 4987/2022 Α΄ 206), περί εξουσιών της Φορολογικής Διοίκησης, προστίθενται παρ. 4, 5 και 6 ως εξής:

«4. Οι ελεγκτικές ενέργειες των οργάνων της Φορολογικής Διοίκησης εκτός των εγκαταστάσεων της υπηρεσίας τους, περιλαμβανομένων και των επιτόπιων ελέγχων, καθώς και οι συναλλαγές τους με φορολογούμενους εντός αυτών ή μέσω συστήματος τηλεπικοινωνίας, καταγράφονται με τη χρήση συστημάτων λήψης ή καταγραφής ήχου και εικόνας, για τη διασφάλιση της διαφάνειας της ελεγκτικής διαδικασίας, της αξιοπιστίας του αποδεικτικού υλικού και την αποφυγή της διαφθοράς. Υπεύθυνος επεξεργασίας δεδομένων ορίζεται η Α.Α.Δ.Ε., η οποία φυλάσσει το καταγραφέν οπτικοακουστικό υλικό για χρονική διάρκεια αντίστοιχη με αυτή του άρθρου 13. Το υλικό αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τη Φορολογική Διοίκηση και από τους φορολογούμενους, οι οποίοι αποκτούν πρόσβαση σε αυτό με αίτησή τους.

5. Με απόφαση του Διοικητή, μετά από γνώμη της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, ορίζονται: α) οι όροι και προϋποθέσεις λειτουργίας των συστημάτων λήψης ή καταγραφής ήχου και εικόνας των ελέγχων και των συναλλαγών μεταξύ των ελεγκτικών οργάνων και των φορολογουμένων, β) ο τρόπος εξασφάλισης των δικαιωμάτων των υποκειμένων των δεδομένων, και γ) κάθε άλλο τεχνικό ή λεπτομερειακό θέμα για την εφαρμογή της παρ. 4. δ) οι ελεγκτικές υπηρεσίες της Α.Α.Δ.Ε., συμπεριλαμβανομένων των τελωνειακών και χημικών υπηρεσιών της, καθώς και οι περιπτώσεις, στις οποίες εφαρμόζεται η παρ. 4, ε) οι υπάλληλοι της Α.Α.Δ.Ε., οι οποίοι προσδιορίζονται με βάση τις ειδικότερες αρμοδιότητές τους ή τη θέση τους στον Οργανισμό της Α.Α.Δ.Ε., που παρίστανται κατά την καταγραφή ή έχουν πρόσβαση στο οπτικοακουστικό υλικό, στ) η διαδικασία και οι προϋποθέσεις, υπό τις οποίες αποκτούν την πρόσβαση, ζ) τα εν γένει οργανωτικά και τεχνικά μέτρα για την ασφάλεια της επεξεργασίας των δεδομένων, και η) η διαδικασία καταστροφής του υλικού.»