Κανόνες για την αντιμετώπιση του ψηφιακού εθισμού: Το endless scrolling και το autoplay στο στόχαστρο του Ευρωκοινοβουλίου

• Έκκληση για απαγόρευση εθιστικών χαρακτηριστικών όπως η απεριόριστη κύλιση, η αυτόματη αναπαραγωγή
• Μετάβαση από την «οικονομία της προσοχής» στον ηθικό σχεδιασμό
• Θέσπιση του ψηφιακού «δικαιώματος μη διατάραξης»
• Όλες οι διαδικτυακές υπηρεσίες και προϊόντα να είναι ασφαλή για χρήση από παιδιά

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά την ανάπτυξη ηθικών ψηφιακών προϊόντων που δεν βασίζονται σε δόλιες πρακτικές και εθιστικό σχεδιασμό.

Σε έκθεση που εγκρίθηκε την Τρίτη με 545 ψήφους υπέρ, 12 κατά και 61 αποχές, οι ευρωβουλευτές προειδοποιούν για τον εθιστικό χαρακτήρα των διαδικτυακών παιχνιδιών, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, των υπηρεσιών «streaming» και των διαδικτυακών αγορών, τα οποία εκμεταλλεύονται ευάλωτα συμπεριφορικά χαρακτηριστικά για να τραβήξουν την προσοχή τους και να βγάλουν κέρδος από τα δεδομένα τους. Θέλουν να αυξήσουν την προστασία των καταναλωτών μέσω ασφαλέστερων εναλλακτικών λύσεων, ακόμη και αν αυτές δεν είναι τόσο κερδοφόρες για τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.

Ανάγκη για νέους ευρωπαϊκούς κανόνες

Το Κοινοβούλιο καλεί την Επιτροπή να αντιμετωπίσει τα υφιστάμενα νομικά κενά και να προτείνει νέα νομοθεσία κατά του εθιστικού σχεδιασμού. Εάν η Επιτροπή δεν αντιδράσει, οι ευρωβουλευτές υποστηρίζουν ότι το Κοινοβούλιο θα πρέπει να κάνει χρήση του δικαιώματός του για ανάληψη νομοθετικής πρωτοβουλίας. Η έκθεση ζητά την αξιολόγηση και την απαγόρευση των επιβλαβών εθιστικών τεχνικών χαρακτηριστικών που δεν καλύπτονται από την οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, όπως η απεριόριστη κύλιση, η προεπιλεγμένη αυτόματη αναπαραγωγή, και οι συνεχείς ειδοποιήσεις.

Ηθικός σχεδιασμός

Τονίζοντας την έλλειψη διαφάνειας που αντιμετωπίζουν καταναλωτές και φορείς όσον αφορά τις διαδικτυακές υπηρεσίες, οι ευρωβουλευτές υποστηρίζουν ότι οι εταιρείες θα πρέπει να υποχρεούνται να αναπτύσσουν ηθικά και δίκαια ψηφιακά προϊόντα και υπηρεσίες, πραγματοποιώντας το σχεδιασμό τους χωρίς δόλιες πρακτικές και παραπλανητικά ή εθιστικά χαρακτηριστικά.

Για να μετριαστεί ο εθιστικός χαρακτήρας των πλατφορμών και να ενισχυθούν οι καταναλωτές, η Επιτροπή καλείται να παρουσιάσει ένα ψηφιακό «δικαίωμα μη διατάραξης». Οι ευρωβουλευτές επιθυμούν επίσης η Επιτροπή να δημιουργήσει έναν κατάλογο ορθών πρακτικών σχεδιασμού, όπως η αρχή «σκέψου πριν διαδώσεις» (δηλ. η απενεργοποίηση της κοινοποίησης ως προεπιλογή), η εμφάνιση αναρτήσεων με χρονολογική σειρά, η εξ αρχής επιλογή μεταξύ έγχρωμων ή ασπρόμαυρων εφαρμογών, το αυτόματο κλείδωμα και οι εμφάνιση στοιχείων για τον συνολικό χρόνο χρήσης της οθόνης. Προτείνουν επίσης εκστρατείες ευαισθητοποίησης για την ανάπτυξη ασφαλέστερων και πιο υγιεινών διαδικτυακών συνηθειών.

Επιπτώσεις στην ψυχική υγεία

Αν και αναγνωρίζουν τη θετική επίδραση που μπορούν να έχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην κοινωνία, οι ευρωβουλευτές ανησυχούν για τη σωματική, ψυχολογική και υλική βλάβη που μπορεί να έχει ο εθιστικός σχεδιασμός, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας συγκέντρωσης και γνωστικής ικανότητας, της εξουθένωσης, του άγχους, της κατάθλιψης και της περιορισμένης σωματικής δραστηριότητας. Ανησυχούν ιδιαίτερα για τον παρατεταμένο αντίκτυπο στην υγεία των ανηλίκων και ζητούν περισσότερες έρευνες σχετικά με τους κινδύνους που σχετίζονται με τις διαδικτυακές υπηρεσίες.

Επόμενα βήματα

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αξιολογεί επί του παρόντος την ανάγκη επικαιροποίησης ορισμένων νομοθετικών πράξεων για την προστασία των καταναλωτών, ώστε να διασφαλιστεί υψηλό επίπεδο προστασίας στο ψηφιακό περιβάλλον, ενώ τα αποτελέσματα αναμένονται το 2024. Η έκθεση του Κοινοβουλίου αποτελεί μέρος της προσπάθειας αυτής.

Σχετικές πληροφορίες

Η προβληματική χρήση των έξυπνων τηλεφώνων ή του διαδικτύου έχει συνδεθεί με χαμηλότερη ικανοποίηση και συμπτώματα κακής ψυχικής υγείας, όπως κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος, έλλειψη ύπνου και ιδεοψυχαναγκαστική συμπεριφορά, με τα παιδιά και τους νέους να είναι τα πιο ευάλωτα. Οι νέοι ηλικίας 16-24 ετών περνούν κατά μέσο όρο πάνω από επτά ώρες την ημέρα στο διαδίκτυο, με έναν στους τέσσερις να εμφανίζει προβληματική χρήση έξυπνων τηλεφώνων που προσομοιάζει με εθισμό.