Ενδιαφέρουσα απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ για τα ζητήματα παραγραφής αξιώσεων αποζημίωσης για διαρκείς πρακτικές που θίγουν τον ανταγωνισμό

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 18.04.2024 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) έκρινε ότι το προϊσχύον τσεχικό καθεστώς παραγραφής είναι ασυμβίβαστο με το δίκαιο της Ένωσης, καθώς καθιστά πρακτικώς αδύνατη ή εξαιρετικώς δυσχερή την άσκηση αξιώσεων αποζημίωσης για διαρκείς πρακτικές που θίγουν τον ανταγωνισμό.

Ειδικότερα, σύμφωνα με το ΔΕΕ, η προθεσμία παραγραφής που ισχύει για αξιώσεις αποζημίωσης λόγω παράβασης του δικαίου ανταγωνισμού της Ένωσης δεν μπορεί να αρχίσει να τρέχει χωρίς να έχει παύσει η παράβαση αυτή και να έχει λάβει γνώση ο ζημιωθείς ότι η οικεία συμπεριφορά συνιστά τέτοια παράβαση. Το χρονικό σημείο κατά το οποίο λαμβάνει γνώση ο ζημιωθείς συμπίπτει κατά κανόνα με τη δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης της περίληψης της απόφασης της Επιτροπής με την οποία διαπιστώνεται η εν λόγω παράβαση. Το δίκαιο της Ένωσης απαιτεί επίσης την αναστολή ή τη διακοπή της παραγραφής κατά τη διάρκεια έρευνας της Επιτροπής. 

Επιπλέον, βάσει της οδηγίας 2014/104/ΕΕ [οδηγίας σχετικά με ορισμένους κανόνες που διέπουν τις αγωγές αποζημίωσης βάσει του εθνικού δικαίου για παραβάσεις των διατάξεων του δικαίου ανταγωνισμού των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης], η αναστολή ή η διακοπή της παραγραφής μπορεί να λήγει τουλάχιστον ένα έτος μετά την ημερομηνία κατά την οποία η απόφαση που διαπιστώνεται την παράβαση καθίσταται απρόσβλητη. 

Ιστορικό της υπόθεσης

Η Heureka, εταιρία τσεχικού δικαίου, διαχειρίζεται διαδικτυακή πύλη σύγκρισης τιμών πώλησης. Υποστήριξε ότι η μηχανή αναζήτησης της Google ευνοούσε συστηματικά, στις σελίδες αποτελεσμάτων γενικής αναζήτησης, την υπηρεσία σύγκρισης τιμών της Google. Κατά συνέπεια, η αντίστοιχη υπηρεσία της Heureka είχε μικρότερο αριθμό επισκέψεων. Η Heureka θεώρησε επομένως ότι έχει υποστεί ζημία από την Google και επικαλέστηκε στο πλαίσιο αυτό την απόφαση (που δεν έχει καταστεί εισέτι απρόσβλητη) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με την οποία διαπιστώνεται κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης της Google. 

Το τσεχικό δικαστήριο που επιλήφθηκε αγωγής αποζημίωσης της Heureka διερωτήθηκε εάν συνάδει με το δίκαιο της Ένωσης, ιδίως με το άρθρο 102 ΣΛΕΕ και/ή το άρθρο 10 της οδηγίας 2014/104/ΕΕ [οδηγίας σχετικά με ορισμένους κανόνες που διέπουν τις αγωγές αποζημίωσης βάσει του εθνικού δικαίου για παραβάσεις των διατάξεων του δικαίου ανταγωνισμού των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης] η προϊσχύουσα προθεσμία παραγραφής του τσεχικού δικαίου, η οποία εξακολουθεί να έχει εφαρμογή στην επίμαχη αξίωση. Η τριετής αυτή προθεσμία αρχίζει, για κάθε επιμέρους ζημία, από το χρονικό σημείο κατά το οποίο ο ζημιωθείς λαμβάνει γνώση του ότι υπέστη τη ζημία καθώς και της ταυτότητας του παραβάτη. Αντιθέτως, το εθνικό καθεστώς δεν απαιτεί, για την έναρξη της παραγραφής, να έχει λάβει ο ζημιωθείς γνώση του γεγονότος ότι η συγκεκριμένη συμπεριφορά συνιστά παράβαση ούτε ότι η παράβαση έχει παύσει. Επίσης, το καθεστώς αυτό δεν προβλέπει αναστολή ή διακοπή της παραγραφής κατά τη διάρκεια της έρευνας της Επιτροπής και έως ένα έτος μετά την ημερομηνία κατά την οποία η απόφαση της Επιτροπής με την οποία διαπιστώνεται η εν λόγω παράβαση καθίσταται απρόσβλητη.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο έκρινε ότι το δίκαιο της Ένωσης αντιτίθεται στην τσεχική ρύθμιση που ίσχυε έως την εκπρόθεσμη μεταφορά της οδηγίας 2014/104/ΕΕ στην εσωτερική έννομη τάξη. Συναφώς, το Δικαστήριο εκτίμησε ότι, ακόμη και πριν από τη λήξη της προθεσμίας μεταφοράς της οδηγίας αυτής στο εσωτερικό δίκαιο, το δίκαιο της Ένωσης, ήτοι το άρθρο 102 ΣΛΕΕ και η αρχή της αποτελεσματικότητας, απαιτούσε, για την έναρξη της παραγραφής, να έχει παύσει η παράβαση του δικαίου ανταγωνισμού και να έχει λάβει ο ζημιωθείς γνώση των αναγκαίων στοιχείων για την άσκηση αγωγής αποζημίωσης, και ιδίως του γεγονότος ότι η οικεία συμπεριφορά συνιστά τέτοια παράβαση. Πράγματι, οι δύο αυτές προϋποθέσεις είναι απαραίτητες για να μπορέσει ο ζημιωθείς να ασκήσει αποτελεσματικά το δικαίωμά του σε πλήρη αποκατάσταση της ζημίας που υπέστη λόγω παράβασης του δικαίου ανταγωνισμού. 

Το Δικαστήριο διευκρίνισε ότι, κατ’ αρχήν, το χρονικό σημείο κατά το οποίο ο ζημιωθείς λαμβάνει γνώση των στοιχείων που είναι αναγκαία για την άσκηση αγωγής συμπίπτει με την ημερομηνία δημοσίευσης στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης της περίληψης της απόφασης της Επιτροπής με την οποία διαπιστώνεται η παράβαση, ακόμη και αν η απόφαση αυτή δεν έχει καταστεί εισέτι απρόσβλητη. Επιπλέον, ο ζημιωθείς μπορεί να επικαλεστεί μια τέτοια απόφαση για να στηρίξει την αγωγή αποζημίωσης. 

Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο επισήμανε ότι το δίκαιο της Ένωσης απαιτεί επίσης να υφίσταται δυνατότητα αναστολής ή διακοπής της παραγραφής κατά τη διάρκεια της έρευνας της Επιτροπής, προκειμένου να αποφευχθεί η συμπλήρωση της παραγραφής πριν καν περατωθεί η έρευνα αυτής. Πράγματι, δεδομένου ότι, ελλείψει απόφασης της Επιτροπής ή εθνικής αρχής, είναι κατά κανόνα δύσκολο για τον ζημιωθέντα να προσκομίσει στοιχεία που αποδεικνύουν παράβαση του δικαίου ανταγωνισμού, πρέπει αυτός να έχει τη δυνατότητα να αναμείνει την έκβαση μιας τέτοιας έρευνας, προκειμένου να μπορέσει να στηριχθεί, ενδεχομένως, σε μια τέτοια απόφαση στο πλαίσιο μεταγενέστερης αγωγής αποζημίωσης. 

Επιπλέον, η οδηγία 2014/104/ΕΕ προβλέπει πλέον αναστολή της παραγραφής τουλάχιστον έως ένα έτος μετά την ημερομηνία κατά την οποία καθίσταται απρόσβλητη η απόφαση της Επιτροπής με την οποία διαπιστώνεται η οικεία παράβαση. 

Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι το προϊσχύον τσεχικό καθεστώς παραγραφής είναι ασυμβίβαστο με το δίκαιο της Ένωσης. Το καθεστώς αυτό καθιστά πρακτικώς αδύνατη ή υπερβολικά δυσχερή την άσκηση του δικαιώματος αποκατάστασης της ζημίας που έχει προκληθεί από παράβαση του δικαίου ανταγωνισμού.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA