Πρόστιμα για παραβάσεις αιγιαλού

Με αφορμή πρόσφατο δημοσίευμα που αφορά την επιβολή προστίμων για παραβάσεις που αφορούν τη νομοθεσία για τον αιγιαλό και την παραλία, ιδίως με τον Ν. 5092/2024, που συνιστά πράγματι μία «τομή» στη διαχείριση των παράκτιων περιοχών, το παρόν άρθρο σκοπεύει να ρίξει φως στη διαδικασία αντίδρασης έναντι αυτών των προστίμων, όταν βεβαίως πληρούνται οι σχετικές προϋποθέσεις. 

Προσφάτως τέθηκε σε ισχύ ο Ν. 5092/2024 (όπως ισχύει μετά τον Ν. 5106/2024) για την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές που περιλαμβάνει ρυθμίσεις για την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις παραλίες, την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας με διαφάνεια, την προστασία του περιβάλλοντος, την αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, τον σεβασμό και την ασφάλεια των λουόμενων, την ένταση των ελέγχων και την επιβολή αυστηρών κυρώσεων στους παραβάτες. Σύμφωνα με το ΥΠΕΘΟ, ο σκοπός θέσπισής του σχετίζεται με τη στόχευση υ οι νέες μισθώσεις που θα συναφθούν για το 2024 (και εξής) να διέπονται από τους νέους κανόνες αναφορικά, μεταξύ άλλων, με τις ελάχιστες αποστάσεις μεταξύ των παραχωρήσεων, το μέγιστο εμβαδόν της παραλίας που επιτρέπεται να παραχωρείται προς εκμετάλλευση και τη διασφάλιση απάτητων παραλιών όπου αυτό επιβάλλεται.

Οι νέες ρυθμίσεις για τον αιγιαλό και την παραλία διαρθρώνονται σε πέντε άξονες που περιλαμβάνουν γενικότερα:

1. Διατάξεις για την προστασία των αιγιαλών με διαβάθμιση που περιλαμβάνει και τις «απάτητες παραλίες» και για την διασφάλιση της ελεύθερης πρόσβασης των πολιτών.

2. Κεντρική εκτέλεση των διαγωνισμών παραχώρησης από την Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου, με διαφανή ηλεκτρονική διαδικασία.

3. Θέσπιση νέων υποχρεώσεων των παραχωρησιούχων για την εξυπηρέτηση του κοινού, την ασφάλεια των λουόμενων και την προστασία του περιβάλλοντος.

4. Παρεμβάσεις για πιο αποτελεσματικούς ελέγχους και διευκόλυνση των καταγγελιών από τους πολίτες με αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας.

5. Αυστηρές ποινές (πρόστιμα και ποινικές κυρώσεις) για τους παραβάτες.

Οι νέες διατάξεις προβλέπουν ειδικότερα ρυθμίσεις για την προστασία των αιγιαλών. Τίθενται συλλήβδην όρια στις παραχωρούμενες εκτάσεις προκειμένου να διασφαλίζεται η πρόσβαση του συνόλου των πολιτών και ελεύθερος χώρος για τους λουόμενους που δεν χρησιμοποιούν τις εγκαταστάσεις των παραχωρησιούχων είτε όχι.

Ειδικότερα:

• Σε όλες τις περιπτώσεις τουλάχιστον το 50% της παραλίας πρέπει να είναι ελεύθερο. Συγκεκριμένα ορίζεται ότι: Το σύνολο των τμημάτων αιγιαλού και παραλίας που παραχωρούνται δεν καλύπτει περισσότερο από 50% του εμβαδού ή του μήκους του μετώπου.
• Το εμβαδόν κάθε παραχώρησης δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 500 τετραγωνικά μέτρα. Τα ομπρελοκαθίσματα μπορούν να καταλαμβάνουν μέχρι 60% της παραχωρούμενης έκτασης (30% αν πρόκειται για προστατευόμενους αιγιαλούς και παραλίες, δηλαδή παραλίες που βρίσκονται σε περιοχές Natura και δεν έχουν χαρακτηρισθεί απάτητες). Μεταξύ των παραχωρήσεων πρέπει να μεσολαβεί απόσταση τουλάχιστον 6 μέτρων (3 μέτρα σε κάθε πλευρά) και τα ομπρελοκαθίσματα πρέπει να απέχουν από τη θάλασσα τουλάχιστον 4 μέτρα.
• Δεν επιτρέπεται παραχώρηση αιγιαλού και παραλίας όταν το μήκος ή πλάτος τους είναι μικρότερο των 4 μέτρων ή όταν το συνολικό εμβαδόν του διακριτού τμήματος αιγιαλού είναι μικρότερο από 150 τμ.
• Ορίζεται ότι ο παλαιός αιγιαλός που συνορεύει με απάτητες παραλίες είναι κοινόχρηστος ενώ τα υπόλοιπα τμήματα του παλαιού αιγιαλού επανέρχονται στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου και θα μπορούν να αξιοποιούνται από την ΕΤΑΔ. Διευκρινίζεται ότι ο καθορισμός ή επανακαθορισμός παλαιού αιγιαλού δεν θίγει εμπράγματα δικαιώματα, τα οποία έχουν κτηθεί ή αναγνωρισθεί με συμβολαιογραφικό ή άλλο δημόσιο έγγραφο.
• Καθιερώνονται οι αιγιαλοί και παραλίες υψηλής προστασίας («απάτητες παραλίες») που βρίσκονται σε περιοχές Natura και για τις οποίες θα απαγορεύεται η παραχώρηση και κατ’ επέκταση η τοποθέτηση ομπρελών, ξαπλωστρών κ.λπ.. Οι απάτητες παραλίες θα καθοριστούν με κοινή απόφαση των υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας ύστερα από εισήγηση του ΟΦΥΠΕΚΑ και πρόταση του πρόταση του προϊσταμένου της Γενικής Διεύθυνσης Περιβαλλοντικής Πολιτικής. Στα κριτήρια χαρακτηρισμού περιλαμβάνονται η σημαντική παρουσία σε αυτές φυσικών τύπων οικοτόπων που προστατεύονται από την ενωσιακή ή την εθνική νομοθεσία, σπάνιων ενδημικών ειδών χλωρίδας και πανίδας, η επιτέλεση σημαντικών οικολογικών λειτουργιών για προστατευόμενα είδη, ο χαρακτηρισμός τους ως Καίριες Περιοχές Βιοποικιλότητας, όπως και εν γένει η παρουσία σημαντικών οικοσυστημάτων που χρήζουν προστασίας και διατήρησης ή αποκατάστασης.​​

Καθώς το πρόστιμο για την παράβαση του νόμου αποτελεί χρηματική διαφορά, ο πολίτης δύναται να αντιδράσει με τους εξής τρόπους:

1. Υποβολή διοικητικής προσφυγής που όμως δεν αναστέλλει την εκτέλεση του προστίμου

2. Υποβολή δικαστικής προσφυγής. Έχει ειδικότερα κριθεί ότι η διοικητική ποινή του προστίμου που επιβάλλεται βάσει του άρθρου 29 παρ. 1 Ν. 2971/2001, σε συνδυασμό προς την παρ. 23 του άρθρου 3 του Ν. 2242/1994, αποσκοπεί στη συμμόρφωση των διοικουμένων προς τις διατάξεις περί αιγιαλού και παραλίας και δημιουργεί διοικητική διαφορά ουσίας υπαγόμενη στην αρμοδιότητα του Διοικητικού Πρωτοδικείου[1]. Ο νόμος περιέχει ο ίδιος τον ορισμό της απλής χρήσης των παράκτιων οικοσυστημάτων. «Απλή χρήση» αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου της θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και πλεύσιμου ποταμού, είναι κάθε χρήση, εφόσον από αυτή δεν παραβιάζεται ο προορισμός τους ως κοινόχρηστων πραγμάτων και δεν επέρχεται αλλοίωση στη φυσική μορφολογία τους και τα βιοτικά στοιχεία τους[2]. Αν δεν ορίζεται διαφορετικά, η παραχώρηση απλής χρήσης γίνεται έναντι ανταλλάγματος. Για την παραχώρηση της απλής χρήσης παρέχει αιτιολογημένη γνώμη ο οικείος ΟΤΑ α΄ βαθμού με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, με την οποία προτείνονται οι αιγιαλοί, παραλίες, όχθες και παρόχθιες ζώνες που μπορεί να παραχωρηθούν[3]. Οι αναφυόμενες διαφορές από το αντάλλαγμα είναι διαφορές ουσίας και υπάγονται στην αρμοδιότητα του Διοικητικού Πρωτοδικείου[4].

3. Στην υπό 2) περίπτωση μπορεί να κατατεθεί αίτημα αναστολής εκτέλεσης του προστίμου, με κατάλληλη νομική θεμελίωση. 

Για όλους τους σκοπούς αυτούς, απαιτείται κατάλληλη νομική υποστήριξη. ​

[1] ΣτΕ 2671/2007. 

[2] ΣτΕ 1625/2012, 1338/2023, 443/2023, 1924/2021.  

[3] ΣτΕ 2643/2010.

[4] ΣτΕ 736/2015, 698/2016 κλπ.